ξηχψιν ςμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ:
λμμι | ξημεϊ μα ελμι γν | ρεΜλψϊ | ϊτχεγι ξεη | δωΡξπϊ ιϊψ | τρεΙψιΰζιρ | δψιεΙο | γμχϊ ξΔτψχιν | ρψΐθο | δζγχπεϊ | ωαψΔιν εγμΐγεμ ςφν
δχγξδ:
αωπιν δΰηψεπεϊ γεαψ ψαεϊ ςμ διϊψεπεϊ ωμ δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ, ζΰϊ αωμ δςεαγδ λι ϊεημϊ δηιιν ωμ ιεωαι δΰβο δϊιλεο διΰ ξδβαεδεϊ αςεμν, ελι ωιςεψ ξημεϊ δμα ερεβι ρψθο ωεπιν δν ξδπξελιν ωαςεμν.
δξεωβ "γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ" δεφβ μψΰωεπδ αωπϊ 1993, ΰζ ηεχψιν ξΰεπιαψριθϊ δψεεΰψγ εδπφιβεϊ δΰιψετΰιϊ ωμ ΰψβεο δαψιΰεϊ δςεμξι (WHO) δϊεε λμμι ζδα μγιΰθδ αψιΰδ ωϊεαιμ μϊεημϊ ηιιν βαεδδ ιεϊψ εμδτηϊϊ ωιςεψ δηεμι(1).
λμμιν ΰμε δϊαρρε ςμ ξηχψ ωδημ αωπεϊ δ-60 εαηο δψβμι γιΰθδ ξρεψϊιιν αΰβο διν δϊιλεο.
αγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ πψΰδ λι δγβω δεΰ ςμ ωιξεω αξζεο ξδθας εψλιαιν θψιιν, λτι ωπξφΰιν αΰβο διν δϊιλεο, ϊεκ διξπςεϊ ξςιαεγ ψα ωμ δξζεο.
δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ ξαερρϊ ςμ ξρτψ ξπδβιν αριριιν, αδν τςιμεϊ βετπιϊ αωτς εΰλιμϊ ξβεεο ξζεπεϊ ςμ αριρ φξηι - τιψεϊ ειψχεϊ, γβπιν ξμΰιν, χθπιεϊ εΰβεζιν. απερσ, πςωδ ωιξεω αωξπιν αμϊι ψεειιν λβεο ωξο ζιϊ αξχεν ωιξεω αωξπιν ψεειιν εωεξπι θψΰπρ.
δωιξεω αξζεπεϊ ξο δηι ξεβαμ ειωπδ ςγιτεϊ μγβιν εςεσ ςμ τπι αωψ ΰγεν.
ψεα δϊιαεμ πςωδ αςζψϊ ςωαι ϊαμιο θψιιν. τςξιν ψαεϊ χιιξϊ βν φψιλϊ λξειεϊ χθπεϊ ωμ ιιο ΰγεν.
απερσ, ημχ ξδγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ χωεψ μδϊπδβεϊ ραια δΰλιμδ. αχδιμεϊ αδο πτεφδ γιΰθδ ζε πδεβ μΰλεμ ΰψεηεϊ αηαψδ εμΰ μαγ.
ςγ λδ, ξηχψιν ξφΰε λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ξριιςϊ μξπιςδ εθιτεμ αξημεϊ μα ελμι γν, αιο διϊψ ςμ ιγι δτηϊϊ ψξεϊ δλεμρθψεμ LDL, δτηϊϊ μηυ γν, εδτηϊϊ δριλεο μθψωϊ ςεψχιν.
πφτδ ωιτεψ βν αριλεο μξημεϊ ΰηψεϊ, λτι ωπιϊο μψΰεϊ αδτηϊϊ δριλεο μρελψϊ ρεβ 2, δτηϊϊ ξωχμ, δτηϊϊ δριλεο μριπγψεν δξθΰαεμι, δτηϊϊ πζχι ςιωεο, δτηϊϊ δριλεο μρεβι ρψθο ωεπιν, δτηϊϊ δριλεο μπιεεο ξχεμψι, εριες μωξιψδ ςμ αψιΰεϊ δξεη εδτηϊϊ δριλεο μξημεϊ τψχιπρεο εΰμφδιιξψ.
γβωιν αγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ:
δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ δξρεψϊιϊ λεμμϊ ξβεεο ψηα ωμ τιψεϊ, ιψχεϊ εγβπιν.
ϊεωαι ιεεο μγεβξΰ, φεψλιν αξξεφς μτηεϊ 6 ξπεϊ τψι ειψχ αιεν.
δγβω δςιχψι δεΰ ςμ φψιλϊ ξβεεο ψηα ωμ τιψεϊ ειψχεϊ αςεπϊν, εωιμεαν αλμ ΰψεηδ.
ιψχεϊ ΰετιιπιιν αϊτψιθ λεμμιν ΰψθιωεχ, ρμχ, αψεχεμι, λψεα, βζψ, ρμψι εςεγ, ελο ψιαει ωμ ιψχεϊ ςμιιν ιψεχιν λβεο ψεχθ, ηρδ, ρψτγ ψιβ'μδ εςεγ.
δτιψεϊ δΰετιιπιιν λεμμιν ϊτεη, ξωξω, ΰαεχγε, γεαγαο, ϊΰπδ, ψιξεο, τιψεϊ δγψ εςεγ.
δγβπιν δξφειιν αγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ δν γβπιν ξμΰιν, ΰωψ μψεα ςαψε ςιαεγ ημχι αμαγ, επΰλμιν αξιγδ ξϊεπδ.
δγβπιν δΰετιιπιν μγιΰθδ ζε λεμμιν ωςεψδ, λερξϊ, αεψβεμ, λερξιο, γεηο, ωιαεμϊ ωεςμ, ϊιψρ, ΰεψζ εςεγ.
δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ ςωιψδ αχθπιεϊ, δξδεεεϊ ξχεψ θεα μημαεο, ωεξο εριαιν.
αψηαι διν δϊιλεο πιϊο μψΰεϊ ωιξεω πψηα αρεβι ωςεςιϊ ωεπιν, ηεξερ, ςγωιν, ελο πτεφδ φψιλϊ ηετο ΰβεζιν εζψςιν αιεν, ωΰιπν χμειιν εξεξμηιν.
πιϊο μψΰεϊ ωιξεω πψηα αςωαι ϊιαεμ θψιιν λβεο αζιμιχεν, ςμι γτπδ, ΰπιρ, τμτμ φ'ιμι, φιτεψο, ωεξψ, ωεν, ξιεψο, ψεζξψιο εςεγ. αγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ ΰιο δβαμδ ςμ φψιλϊ ωεξπιν λμμιϊ, ΰμΰ γβω ςμ ΰιλεϊ δωεξπιν δπφψλιν, λΰωψ δξχεψ δςιχψι δεΰ ωξο ζιϊ λϊιϊ (ωξο δξεψλα αψεαε ξηεξφεϊ ωεξο ηγ αμϊι ψεειεϊ, εΰιπε ξςεαγ ξΰεγ).
αγιΰθδ ζε πλμμϊ φψιλδ χαεςδ εξϊεπδ ωμ ξεφψι ημα, δξετιςδ αφεψϊ ιεβεψθ ΰε βαιπεϊ (μψεα γεεχΰ αςμεϊ ΰηεζι ωεξο βαεδιν εμΰ βαιπεϊ ψζεϊ), εαλξειεϊ χθπεϊ ξΰεγ. ιωπδ βν φψιλϊ αιφιν γι χαεςδ, ΰν λι αγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ δξρεψϊιϊ αιφιν ΰμε ξβιςεϊ ξϊψπβεμεϊ δξμχθεϊ ηετωι, εμλο δο ςωιψεϊ αηεξφεϊ ωεξο ξρεβ ΰεξβδ 3.
αψηαι ΰβο διν δϊιλεο πιϊο μψΰεϊ λι φψιλϊ γβιν (λβεο ξχψμ, δψιπβ, ρψγιπιν, θεπδ ερμξεο) ετιψεϊ ιν ξδεεδ ημχ ηωεα αγιΰθδ, εμςεξϊ ζΰϊ ιω ξιςεθ αφψιλϊ αωψ ΰγεν, ωΰιπδ πδεβδ ιεϊψ ξξρτψ τςξιν αηεγω.
ιωπδ διξπςεϊ ξξεφψι αωψ ξςεαγιν λβεο πχπιχιν, αιιχεο εγεξιδν.
απερσ, πτεφδ ωϊιιϊ ξιν χαεςδ λημχ ξδγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ.
δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ ΰιπδ ψχ γιΰθδ, ΰμΰ γψκ ηιιν, δλεμμϊ ΰμξπθιν περτιν ξςαψ μξζεο δπφψκ, λγεβξϊ ξπδβι δΰλιμδ: βεγμ δξπδ δθιτεριϊ δξεβωϊ ΰιπε βγεμ; δξζεο πΰλμ μΰθ, ραια ωεμηο ειηγ ςν δξωτηδ, ϊεκ ωιηδ εωιϊεσ αηιιν.
αιο δχεειν δξπηιν μγιΰθδ πιϊο μψΰεϊ λι αΰετο ξρεψϊι ϊεωαι ΰβο διν δϊιλεο διε ξΰεγ τςιμιν τιριϊ, εςγ διεν ζεδι ϊλεπδ δξεξμφϊ μλμ δξςεπιιπιν μιιων ΰϊ δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ.
τιψεθ περσ ςμ ϊλεμϊ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ πιϊο μξφεΰ αχιωεψ δαΰ:
Walter C Willet, Frank Sacks, Antonia Trichopulou et al. Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating. Am J Nutr http://ajcn.nutrition.org/content/61/6/1402S.full.pdf
ξηχψιν ςμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ:
λμμι | ξημεϊ μα ελμι γν | ρεΜλψϊ | ϊτχεγι ξεη | δωΡξπϊ ιϊψ | τρεΙψιΰζιρ | δψιεΙο | γμχϊ ξΔτψχιν | ρψΐθο | δζγχπεϊ | ωαψΔιν εγμΐγεμ ςφν
λμμι
αρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (2018) ωμ ξηχψιν ϊφτιϊιιν δεςψκ δχωψ αιο ΰιλεϊ δϊζεπδ μαιο δριλεο μγιλΰεο. αρχιψδ πλμμε πϊεπιν ξ-20 ξηχψι ΰεψκ ε-21 ξηχψι ηϊκ. αξηχψιν δωεπιν ΰιλεϊ δϊζεπδ δεςψλδ αΰξφςεϊ ξγγιν ωεπιν, λεμμ δξγγ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, ξγγιν μΰλιμδ αψιΰδ (HEI ε-AHEI), ξγγ μγιΰθϊ DASH εδξγγ μϊζεπδ γμχϊιϊ. δϊξιλδ δξωξςεϊιϊ αιεϊψ πξφΰδ ςαεψ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, λκ ωαδϊαρρ ςμ πϊεπιν ξΰψαςδ ξηχψι ΰεψκ, ξωϊϊτιν ςν ξιγϊ δδϊΰξδ δβαεδδ αιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, μςεξϊ δπξελδ αιεϊψ, διε αριλεο πξεκ α-33% μγιλΰεο. ςεγ πξφΰ λι φιεπιν πξελιν αξγγ μϊζεπδ γμχϊιϊ διε χωεψιν αριλεο πξεκ α-24% μγιλΰεο επξφΰδ ϊξιλδ ξρειξϊ μλκ ωφιεπιν βαεδιν αξγγιν μΰλιμδ αψιΰδ διε χωεψιν αριλεο πξεκ ιεϊψ μγιλΰεο.
ςμ αριρ ξξφΰιν ΰμδ, δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ςμ ϊζεπδ αψιΰδ εΰιλεϊιϊ, λβεο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ΰε ϊζεπδ ΰπθι-γμχϊιϊ, ςωειδ μϊψεν μξπιςϊ γιλΰεο, λλμ δπψΰδ λϊεφΰδ ξδτηϊϊ ϊδμιλι γμχϊ, ςχδ ηξφεπιϊ εϊπβεγϊ μΰιπρεμιο; ϊδμιλιν δτεβςιν αϊΰι δςφα εατςιμεϊ δξεμιλιν δςφαιιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30254236
αρχιψδ (2020) ξτεψθεϊ δςγειεϊ μβαι ϊτχιγ δϊζεπδ αξπιςϊ ΰρϊξδ εαθιτεμ αδ. αξρβψϊ δρχιψδ γπιν δηεχψιν αδωτςδ δξιθιαδ ωμ τιψεϊ ειψχεϊ, λΰωψ ιωπο ςγειεϊ δξφαιςεϊ ςμ λκ ωϊζεπδ ςωιψδ ατιψεϊ ειψχεϊ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μδϊτϊηεϊ ΰρϊξδ αχψα ιμγιν εξαεβψιν ελο ϊεψξϊ μπιδεμ δξημδ εμδχμδ ςμ δϊρξιπιν. μςεξϊ ζΰϊ, φψιλϊ ξεφψι ημα πξφΰδ χωεψδ αριλεο ξεβαψ εαιψιγδ αϊτχεγι δψιΰεϊ. αδϊιιηρ μγτερι ϊζεπδ, φψιλϊ γιΰθδ ξςψαιϊ ςμεμδ μδβαιψ ΰϊ δριλεο μΰρϊξδ αςεγ ωγιΰθδ δξαερρϊ ςμ δφεξη, λβεο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, χωεψδ αριλεο ξετηϊ αΰξφςεϊ δδωτςδ ςμ ϊδμιλι γμχϊ, ςμ δςχδ δηξφεπιϊ εςμ δψλα ηιιγχι δξςι.
μψλιαιν ϊζεπϊιιν λβεο πεβγι ηξφεο, ριαιν ϊζεπϊιιν, ηεξφεϊ ωεξο εειθξιο D λλμ δπψΰδ δωτςδ ςμ δξρμεμιν δηιρεπιιν δξςεψαιν αδϊτϊηεϊ ΰρϊξδ, εωξπεϊ ξδεεδ βεψν ριλεο μδϊτϊηεϊ ΰρϊξδ ελο μωμιθδ πξελδ ιεϊψ αξημδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ϊζεπδ δξαερρϊ ςμ δφεξη, ΰωψ ςωιψδ ατιψεϊ ειψχεϊ, γβπιν ξμΰιν εχθπιεϊ, ςωειδ μϊψεν μξπιςϊ ΰρϊξδ εμωιτεψ πιδεμ δξημδ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32167552/
αρχιψδ (2019) ξεφβιν διϊψεπεϊ ωμ γτερι ϊζεπδ δξαερριν ςμ ξζεπεϊ ξο δφεξη ςαεψ ξθετμιν ςν ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ. αρχιψδ ξεφβιν δξΰτιιπιν δςιχψιιν ωμ γιΰθϊ DASH εωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ - γιΰθεϊ ωπξφΰε αξηχψιν ψαιν αςμι ϊψεξδ μξπιςϊ ϊημεΰδ, λεμμ ςιλεα δδϊχγξεϊ ωμ ξημϊ λμιεϊ. δηεχψιν ξτψθιν ΰϊ δξξφΰιν δχμιπιιν δϊεξλιν αδωτςδ δξιθιαδ ωμ ϊζεπδ δξαερρϊ ξζεπεϊ ξο δφεξη ςμ ϊτχεγ δλμιεϊ.
δν ξραιψιν λι απιβεγ μϊζεπδ δξαερρϊ ςμ ξζεπεϊ ξο δηι, ΰωψ λεμμϊ ξεφψι ημα ςϊιψι ωεξο ελξεϊ βαεδδ ωμ ηεξφεϊ ΰξιπε βετψϊιεϊ ετερτθιν, ϊζεπδ δξαερρϊ ξζεπεϊ ξο δφεξη ξλιμδ ψξδ πξελδ ιεϊψ ωμ ηεξφεϊ ΰξιπε ΰμδ εωμ ζψηο ελϊεφΰδ ξλκ πξφΰδ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ εμξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ. αδξωκ δρχιψδ, δηεχψιν γπιν αωπι διαθιν δχωεψιν αφψιλϊ ϊζεπδ δξαερρϊ ςμ ξζεπεϊ ξο δφεξη αχψα ξθετμιν ςν ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ - δβαμϊ δζψηο εδΰωμβο. δν ξραιψιν λι μξψεϊ δφεψκ αδβαμϊ ΰωμβο, δξφει αλξεϊ ψαδ αξζεπεϊ ξο δφεξη, ςαεψ ηεμιν ΰμδ, μξζεπεϊ ξο δφεξη ιϊψεπεϊ αψιΰεϊιιν δςωειιν μπθψμ ΰϊ δαςιιϊιεϊ ωαφψιλϊ δΰωμβο δβαεδδ λωμςφξδ, λτι ωπφτδ αξρτψ ξηχψιν:
δηεχψιν ξρλξιν λι δεμλεϊ εξφθαψεϊ ςγειεϊ, αςιχψ ξξηχψιν ϊφτιϊιιν, μλκ ωαχψα ξθετμιν ςν ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ ϊζεπδ δξαερρϊ ςμ ξζεπεϊ ξο δφεξη, αγβω ςμ γιΰθϊ DASH, ςωειδ μϊψεν μςιλεα δϊχγξεϊ δξημδ εδφεψκ αγιΰμιζδ εΰσ μωτψ ΰϊ ριλειι δδιωψγεϊ.
https://cjasn.asnjournals.org/content/14/1/141
ξηχψ χμιπι ξαεχψ (ξΰι 2015) ξφαις ςμ λκ ωαΰετο λμμι ΰιο δαγμιν αιο πωιν εβαψιν αδωτΜςϊ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ξγγιν γμχϊιιν. ςν ζΰϊ, ψχ αβαψιν δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ψξϊ δγμχϊιεϊ διπδ ϊμειδ αξφα δγμχϊ δαριρι.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25962728
ρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (ιεμι 2016) ΰωψ πεςγδ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ δαψιΰεϊιϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αωεξο.
αρχιψδ πλμμε ψχ ξηχψιν ξαεχψιν, δλεμμιν μτηεϊ 100 ξωϊϊτιν, ΰηψιδν αεφς ξςχα ωμ ωπδ μτηεϊ εγεεη ςμ πϊεπι ϊξεϊδ, ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ, ιϊψ μηυ γν ερελψϊ ελο ςμ ξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ. απερσ πλμμε αρχιψδ ξηχψι ςεχαδ δαεηπιν ΰϊ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ερψθο.
αωπι ξηχψιν ξαεχψιν μΰ πξφΰ δαγμ αωιςεψι δϊξεϊδ ξλμ βεψν αιο δγιΰθεϊ ωπαγχε. αξηχψ ΰηγ βγεμ πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μΰιψεςιν χψγιεερχεμψιιν, ρψθο δωγ ερελψϊ (ριλεο πξεκ α-29%, 57% ε-30%, αδϊΰξδ).
απιϊεη λεμμ ωμ ξηχψι ςεχαδ πξφΰ λι διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ αλ-14% μϊξεϊδ ξρψθο (13 ξηχψιν) ελο μϊημεΰδ αρψθο αΰετο λμμι (4%, 3 ξηχψιν) ερψθο χεμεψχθμι (9%, 9 ξηχψιν).
αδϊιιηρ μδωτςδ χψγιεερχεμψιϊ, ξαιο ωμεωδ ξηχψιν, αξηχψ ΰηγ πξφΰ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδιωπεϊ ωμ ΰεθν ωψιψ δμα εμϊξεϊδ. δξξφΰιν μβαι δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ιϊψ μηυ γν, ϊτχεγ χεβπιθιαι, ξημϊ λμιεϊ, γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ εΰιλεϊ δηιιν διε μΰ ςχαιιν, ξιπιξμιιν ΰε μΰ ξεαδχιν ρθθιρθιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξδςγειεϊ δξεβαμεϊ δχιιξεϊ, γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αφψιλϊ δωεξο ςωειδ μδτηιϊ ΰϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι, μρψθο δωγ εμρελψϊ ρεβ 2 ΰκ λλμ δπψΰδ ΰιπδ ξτηιϊδ ΰϊ δριλεο μϊξεϊδ ξλμ βεψν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27428849
αρχιψδ, (ξΰι 2018) ωτεψρξδ ςμ ιγι φεεϊ ξχφεςι ξθςν δΰιβεγ δπτψεμεβι δΰιψετι, ξρλξιν δηεχψιν ΰϊ δςγειεϊ απεβς μιϊψεπεϊ εμηρψεπεϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ λγτερ ϊζεπδ εΰεψη ηιιν λμμι αχψα ξθετμιν ςν ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ.
δηεχψιν ξραιψιν λι δθιτεμ δϊζεπϊι δξχεαμ αξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ ξϊξχγ αλξεϊ δχμεψιεϊ εδημαεο αϊζεπδ εαδβαμδ ωμ ψλιαι ϊζεπδ ξρειξιν, ϊεκ δϊιιηρεϊ ξεςθδ μΰιλεϊ δϊζεπδ δλεμμϊ.
ςν ζΰϊ, λιεν ιωπδ ϊξιλδ ξηχψιϊ ψηαδ μδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αξημεϊ λψεπιεϊ.
αξρβψϊ δρχιψδ ξωϊξωιν δηεχψιν αξεγμ ωμ ξπιςδ χψγιεερχεμψιϊ ςμ ξπϊ μδςψικ ΰϊ διϊψεπεϊ εδηρψεπεϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αξφαιν ωμ ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ιωπν ξρτψ ξηχψιν χθπιν, δξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μωξιψδ ςμ αψιΰεϊ δλμιεϊ, λΰωψ πγψωεϊ δϊΰξεϊ ξρειξεϊ μξθετμιν ςν ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ αωμ ριλεο μςμιιδ αψξϊ δΰωμβο λϊεφΰδ ξφψιλδ βαεδδ ωμ ιψχεϊ ετιψεϊ. αΰετο λμμι, φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, δξΰετιιπϊ αδεψγϊ ψξϊ δηεξφιεϊ δΰπγεβπιϊ εαϊλεμϊ ριαιν βαεδδ ςωειδ μϊψεν μξπιςϊ ηξφϊ ξθαεμιϊ.
απερσ, δδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ ϊτχεγ λμι δγν, ϊδμιλι γμχϊ, τψετιμ δωεξπιν εμηυ δγν ςωειδ μδραιψ ΰϊ δϊεφΰεϊ δηιεαιεϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αχψα ξθετμιν ςν ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29106612
αρχιψδ (ιεμι 2017), ωπςψλδ ςμ ιγι ηεχψεϊ ιωψΰμιεϊ, ξεφβεϊ δςγειεϊ δΰτιγξιεμεβιεϊ εδξπβπεπιν δξεμχεμψιιν δϊεξλιν αδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αξφαιν ωμ ξημϊ λαγ ωεξπι μΰ ΰμλεδεμι (NAFLD). ξημϊ λαγ ωεξπι ξεαιμδ μριλεο ξεβαψ μωηξϊ δλαγ, ρψθο λαγ, ρελψϊ ρεβ 2 εϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ.
δθιτεμ δςιχψι αλαγ ωεξπι διπε ωιπει ΰεψη δηιιν αγβω ςμ ιψιγδ αξωχμ, ζΰϊ μξψεϊ ωβν ωιπειιν αδψλα δϊζεπδ μμΰ ιψιγδ αξωχμ ςωειιν μϊψεν μωιτεψ δτςιμεϊ δξθαεμιϊ. δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ξεξμφϊ λγιΰθϊ δαηιψδ μδωβϊ ξθψεϊ ΰμδ, ωλο πξφΰδ ιςιμδ ιεϊψ ξγιΰθδ γμϊ-ωεξο μιψιγδ αξωχμ αθεεη δΰψεκ ελο μωιτεψ δτςιμεϊ δξθαεμιϊ εμδτηϊϊ δφθαψεϊ ωεξο αλαγ βν μμΰ ιψιγδ αξωχμ.
αξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν δεληδ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ρελψϊ ρεβ 2 εϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ. ςν ζΰϊ, δδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ ϊδμιλι γμχϊ ετιαψεζιρ αλαγ πξφΰδ ψχ αλξδ ξηχψιν ϊφτιϊιιν. αδϊιιηρ μψλιαι δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, ιωπο ςγειεϊ μλκ ωμφψιλϊ ωξο ζιϊ, γβιν, ΰβεζιν, γβπιν ξμΰιν, τιψεϊ ειψχεϊ δωτςδ ξιθιαδ αδϊιιηρ μλαγ ωεξπι, αςεγ ωμφψιλϊ ξζεπεϊ δξΰτιιπιν γιΰθδ ξςψαιϊ - λβεο ξωχΰεϊ χμιν, τψεχθεζ, αωψ εωεξο ψεει - ςμεμδ μδιεϊ δωτςδ ξζιχδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28371239
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2020) δεςψλδ δϊεςμϊ ωμ γιΰθϊ δψζιδ ιν-ϊιλεπιϊ εΰεψη ηιιν αψιΰ μωιτεψ ξγγιν χψγιε-ξθαεμιιν, αχψα ξθετμιν ςν γεν πωιξδ ηριξϊι αωιπδ (OSA). δχωψ αιο γεν πωιξδ ηριξϊι αωιπδ μαιο αψΰεϊ χψγιε-ξθαεμιϊ ςγιιο αηχιψδ, ςν ςγειεϊ δϊεξλεϊ αχωψ δγε-λιεεπι ωμ ωπι δξωϊπιν δμμε. δηεχψιν ξραιψιν λι θιτεμ δχε δψΰωεο α-OSA διπε αμηυ ΰεειψ ηιεαι ξϊξωκ (CPAP), ΰεμν δϊεςμϊ δχψγιε-ξθαεμιϊ ωμ θιτεμ ζδ πθεμδ αρτχ.
αξηχψ πλμμε 187 ξθετμιν ςν OSA αψξδ αιπεπιϊ ςγ ηξεψδ, ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μωμεω χαεφεϊ δξηχψ:
δθιτεμ δρθπγψθι αμαγ.
γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ.
γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ + ΰεψη ηιιν αψιΰ.
λμ δξωϊϊτιν θετμε αμηυ ΰεειψ ηιεαι ξϊξωκ, λΰωψ δξωϊϊτιν αχαεφϊ δθιτεμ δρθπγψθι χιαμε δξμφεϊ λϊεαεϊ μΰεψη ηιιν αψιΰ εδξωϊϊτιν αχαεφεϊ δδϊςψαεϊ φψλε αξωκ 6 ηεγωιν γιΰθϊ δψζιδ ιν-ϊιλεπιϊ. δξωϊϊτιν αχαεφϊ δγιΰθδ + ΰεψη ηιιν αψιΰ χιαμε απερσ βν δξμφεϊ μτςιμεϊ βετπιϊ εμωιτεψ δψβμι δωιπδ.
πξφΰ λι ημ ωιτεψ ξεαδχ αξγγι δβμεχεζ, δωεξπιν αγν, ΰπζιξι δλαγ εμηυ δγν αωϊι χαεφεϊ δδϊςψαεϊ, αδωεεΰδ μχαεφϊ δθιτεμ δρθπγψθι αμαγ. δριλεο μϊρξεπϊ δξθαεμιϊ διδ πξεκ α-42% αχαεφϊ δγιΰθδ αμαγ επξεκ α-70% αχαεφϊ δγιΰθδ + ΰεψη ηιιν αψιΰ, αδωεεΰδ μθιτεμ δρθπγψθι αμαγ.
ξρχπϊ δηεχψιν διΰ λι δωιμεα ωμ δθιτεμ αμηυ ΰεειψ ηιεαι ξϊξωκ ςν γιΰθϊ δψζιδ ιν-ϊιλεπιϊ εΰεψη ηιιν αψιΰ πξφΰ ιςιμ μωιτεψ ξγγιν χψγιε-ξθαεμιιν αχψα ξθετμιν ςν OSA, αδωεεΰδ μθιτεμ αμηυ ΰεειψ ηιεαι ξϊξωκ αμαγ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32481487/
λημχ ξξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2020) βγεμ ωπςψκ αρτψγ εςερχ αγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αξηχψ δπεληι παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ ξγγιν ωμ ςιο ιαωδ. αξηχψ πλμμε ξωϊϊτιν ςν ϊρξεπϊ ξθαεμιϊ, λΰωψ αξηχψ δπεληι ξωϊϊτιν ωγιεεηε ςμ ηερψ πεηεϊ αςιπιιν ηεμχε ΰχψΰιϊ μωϊι ζψεςεϊ δθιτεμ:
δϊςψαεϊ ρθπγψθιϊ, δλεμμϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ εαΰβεζιν (13 ξωϊϊτιν).
δϊςψαεϊ ΰιπθπριαιϊ, δλεμμϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διτε-χμεψιϊ εςιγεγ μΰεψη ηιιν αψιΰ, αγβω ςμ τςιμεϊ βετπιϊ ειςγι ιψιγδ αξωχμ (21 ξωϊϊτιν).
αωϊι δχαεφεϊ ξγγιν ωμ ςιο ιαωδ πξγγε αϊηιμϊ δξηχψ εμΰηψ 6 ηεγωιν. πξφΰ λι αωϊι δχαεφεϊ ημ ωιτεψ ξεαδχ, ςν ωιτεψ ξωξςεϊι ιεϊψ αχαεφϊ δδϊςψαεϊ δΰιπθπριαιϊ, λλμ δπψΰδ αωμ δτηϊϊ ϊδμιλι γμχϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μξθετμιν ςν δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ δρεαμιν ξϊρξιπιν ωμ ςιο ιαωδ, ςν ιϊψεο μωιμεα τςιμεϊ βετπιϊ ειψιγδ αξωχμ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32369989/
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2019) δεςψλδ διςιμεϊ ωμ ϊλπιϊ δγψλδ απεωΰ ϊζεπδ ετςιμεϊ βετπιϊ, αχψα ξθετμιν ςν δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ. αξΰξψ ζδ ξεφβ πιϊεη ωμ δϊεφΰεϊ δψΰωεπιεϊ μΰηψ ωπδ, λΰωψ δξηχψ θψν δρϊιιν. δξηχψ, ΰωψ πςψκ α-23 ξψλζιν αρτψγ, λμμ 6,874 ξωϊϊτιν αβιμΰι 55-75, δρεαμιν ξδϊρξεπϊ δξθαεμιϊ μμΰ ξημεϊ χψγιεερχεμψιεϊ.
δξωϊϊτιν ηεμχε αΰετο ΰχψΰι μωϊι χαεφεϊ δξηχψ:
χαεφϊ δδϊςψαεϊ - γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεβαμϊ χμεψιϊ + αιφες τςιμεϊ βετπιϊ.
χαεφϊ δαιχεψϊ - γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μμΰ δβαμδ χμεψιϊ.
λμ δξωϊϊτιν χιαμε αηιπν ωξο ζιϊ εΰβεζιν. ξγγ δξθψδ δςιχψι διδ δωιπει αξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μΰηψ 12 ηεγωιν.
πξφΰ λι αχαεφϊ δδϊςψαεϊ ημδ ςμιιδ ωμ 4.7 πχεγεϊ αφιεο δδιςπεϊ μγιΰθδ, μςεξϊ 2.5 πχεγεϊ αχαεφϊ δαιχεψϊ, p<0.001. ξξφΰι δξηχψ ξςιγιν λι δϊςψαεϊ δξςεγγϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ γμϊ-χμεψιεϊ ςν τςιμεϊ βετπιϊ, αδωεεΰδ μδξμφδ μδχτιγ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μμΰ δβαμδ χμεψιϊ, δεαιμδ μςμιδ βγεμδ ιεϊψ ξωξςεϊιϊ αδιςπεϊ μδξμφεϊ δϊζεπϊιεϊ μΰηψ ωπδ ΰηϊ. δηεχψιν ξραιψιν ωδριαδ μλκ πςεφδ αΰιπθπριαιεϊ δβαεδδ ωμ δδϊςψαεϊ αχαεφϊ δπιρει, μςεξϊ δαιχεψϊ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31613346/
αξηχψ ΰχψΰι ξεφμα (2019) δεςψλδ δδωτςδ δΰψβεβπιϊ (ωιτεψ δαιφεςιν δβετπιιν) ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. αξηχψ πλμμε 11 ξωϊϊτιν τςιμιν βετπιϊ, απι 28 αξξεφς εςν BMI ωμ 25 αξξεφς. δαιφεςιν δβετπιιν ωμ λμ δξωϊϊτιν δεςψλε μΰηψ φψιλδ ωμ ωϊι γιΰθεϊ – γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ΰε γιΰθδ ξςψαιϊ. λμ γιΰθδ πφψλδ μξωκ 4 ιξιν ςν δτρχδ ωμ 9-16 ιεν αιπιδο. δαιφεςιν δΰιψεαιιν δεςψλε αΰξφςεϊ ζξο ψιφδ ωμ 5 χ"ξ εδαιφεςιν δΰπΰιψεαιιν δεςψλε αΰξφςεϊ ξαηο ψλιαδ, ξαηο χτιφδ εηεζχ δΰηιζδ.
πξφΰ λι ζξο δψιφδ διδ χφψ ιεϊψ α-6% μΰηψ φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αδωεεΰδ μγιΰθδ ξςψαιϊ, μξψεϊ ωχφα δμα διδ γεξδ εδϊτιρδ δρεαιιχθιαιϊ ωμ δξΰξυ διιϊδ γεξδ. μΰ πξφΰε δαγμιν ξεαδχιν αιο δγιΰθεϊ αδϊιιηρ μαιφεςιν δΰπΰιψεαιιν. δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ϊεψξιν μδψηαϊ δςγειεϊ μβαι δϊεςμϊ δαψιΰεϊιϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εξγβιξιν λι δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μωιτεψ ΰχεθι αιλεμϊ δΰιψεαιϊ, ΰεμν ιω μδξωικ εμαηεο δΰν δδωτςδ διπδ ξωξςεϊιϊ βν αθεεη δΰψεκ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30758261
λημχ ξξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ, (2019) ωπεςγ μδςψικ ΰϊ διςιμεϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ, πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ, μμΰ δβαμδ χμεψιϊ, διιϊδ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μδφθαψεϊ ωεξο αλαγ (ρθΰθεζιρ) αχψα ξαεβψιν αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31334554
ξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (ιεπι 2016) αε παγχδ διςιμεϊ ωμ ϊλπιϊ δϊςψαεϊ ΰιπθψπθιϊ ξεϊΰξϊ ΰιωιϊ (Food4Me) μωιτεψ γτερ δΰλιμδ αδϊΰν μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
αξηχψ πλμμε 1,607 ξωϊϊτιν ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μχαεφϊ δαιχεψϊ ωχιαμδ ιιςευ ϊζεπϊι λμμι (ψξδ 0) ΰε μχαεφϊ δδϊςψαεϊ ωχιαμδ ιιςευ ξεϊΰν ΰιωιϊ αδϊΰν μωμεω ψξεϊ: ςμ αριρ δϊζεπδ δπεληιϊ (ψξδ 1), ςμ αριρ δϊζεπδ δπεληιϊ εδαιθει δβπθι (ψξδ 2) εςμ αριρ δϊζεπδ δπεληιϊ, δαιθει δβπθι εδτψετιμ δβπθι (ψξδ 3).
αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ αϊηιμϊ δξηχψ εμΰηψ 6 ηεγωιν, λμ ξωϊϊσ χιαμ 2 φιεπι δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
αϊηιμϊ δξηχψ ξφΰε δηεχψιν λι ξωϊϊτιν ςν φιεο βαεδ ιεϊψ διε αςμι BMI πξεκ ιεϊψ εψξϊ τςιμεϊ βετπιϊ βαεδδ ιεϊψ. αριεν δξηχψ, ξωϊϊτιν αϊλπιϊ δδϊςψαεϊ δΰιωιϊ διε αςμι φιεπιν βαεδιν ιεϊψ αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ (5.38 μςεξϊ 5.20 ςν ψξϊ ξεαδχεϊ βαεδδ p=0.002), λΰωψ αψξδ 3 δφιεπιν διε βαεδιν ξΰωψ αψξδ 2 (5.63 μςεξϊ 5.38 ςν ψξϊ ξεαδχεϊ p=0.029).
ξξφΰιν ΰμδ ϊεξλιν αϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μωξιψδ ςμ ΰεψη ηιιν αψιΰ ελο ωμ ιιςευ ξεϊΰν ΰιωιϊ, δλεμμ δϊιιηρεϊ μτψετιμ δβπθι, μωιτεψ δαψιΰεϊ εμδτηϊϊ δωξπδ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27357094
αξηχψ δϊςψαεϊι τϊεη (μΰ ΰχψΰι), (2019) αε πλμμε 44 ξθετμιν ςν ξημϊ λαγ ωεξπι μΰ ΰμλεδεμιϊ, πξφΰδ δωτςδ ξιθιαδ μφψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ δξγγιν δχμιπιιν, δαιελιξιιν εδγμχϊιιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31290733
αξηχψ χμιπι (μΰ ΰχψΰι) (2020) παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, αχψα ξθετμιν ςν ξημεϊ ξςι γμχϊιεϊ. δηεχψιν ξφιιπιν λι ξφαιν ωμ ξημεϊ ξςι γμχϊιεϊ μψεα ξμεεϊ αϊϊ-ϊζεπδ, δφθαψεϊ ωμ ωεξο εδϊτϊηεϊ λαγ ωεξπι, λΰωψ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μωιτεψ ξγγιν ωμ δωξπδ εωμ λαγ ωεξπι. αξηχψ πλμμε 142 ξθετμιν (84 ηεμι χεμιθιρ ε-58 ηεμι χψεδο), ΰωψ φψλε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μξωκ 6 ηεγωιν, ςν ϊιχεπιν ρτφιτιιν ωμ φψιλδ ςεγτϊ ωμ ημαεπιν, ωεξπιν εξϊεχιν εςν δξμφεϊ ξαερρεϊ δρτψεϊ δψτεΰιϊ δχιιξϊ:
ιψχεϊ: 2 ξπεϊ ΰε ιεϊψ αλμ ΰψεηδ
τιψεϊ: 1-2 ξπεϊ αλμ ΰψεηδ
μηξιν εγβπιν: 1-2 ξπεϊ αλμ ΰψεηδ
ωξο ζιϊ αλμ ΰψεηδ
χθπιεϊ: 2 ξπεϊ ΰε ιεϊψ αλμ ωαες
γβ/ξΰλμι ιν: 2 ξπεϊ ΰε ιεϊψ αωαες
αιφιν: 2-4 ξπεϊ αωαες
ςεσ: 2 ξπεϊ αωαες
ξεφψι ημα: 2 ξπεϊ αιεν
αωψ ΰγεν: ςγ 2 ξπεϊ αωαες
ξϊεχιν: ςγ 2 ξπεϊ αωαες
μΰηψ δδϊςψαεϊ πφτδ ωιτεψ ξεαδχ α-BMI, αδιχσ δξεϊπιιν, αδφθαψεϊ δωεξο αλαγ εατςιμεϊ δξημδ (Crohn’s disease activity index, partial Mayo score). δπϊεπιν δξρτψιιν ξτεψθιν αθαμδ ελμ δϊεφΰεϊ ξεαδχεϊ ρθθιρθιϊ. απερσ, πξφΰ ωιτεψ αξγγ ΰιλεϊ δηιιν, ΰεμν μΰ πφτδ ωιπει ατψετιμ δωεξπιν ΰε αϊτχεγι δλαγ.
ξγγ |
ηεμι χεΙμιθιρ - 84 |
ηεμι χψεΙδο - 58 |
---|---|---|
BMI |
0.42- |
0.48- |
διχσ ξεϊπιιν (ρ"ξ) |
1.25- |
1.37- |
ξρτψ δξθετμιν ςν δφθαψεϊ ωεξο αλαγ |
ιψιγδ ξ-31 (36.9%) μ-18 (21.4%) ξαιο 84 ξθετμιν |
ιψιγδ ξ-27 (46.6%) μ- 18 (31%) ξαιο 58 ξθετμιν |
ξρτψ ξθετμιν ςν ξημδ τςιμδ (ξαιο δξθετμιν ωχιαμε θιτεμ χαες) |
ιψιγδ ξ-14 (23.7%) μ-4 (6.8%) ξαιο 59 ξθετμιν |
ιψιγδ ξ-9 (17.6%) μ-2 (3.0%) ξαιο 51 ξθετμιν |
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ δδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αχψα ξθετμιν ςν ξημεϊ ξςι γμχϊιεϊ.
δςψϊ ξςψλϊ: μΰ αψεψ ξγες ΰιο δϊιιηρεϊ μριαιν εμωΰψιϊ ωαγιΰθδ ωλζε, ΰωψ αξχεψεϊ ρτψεϊιιν ΰηψιν ξεγβωεϊ αΰετο ξιεηγ ςαεψ ΰελμεριιδ ηεμδ ζε γιΰθεϊ γμεϊ ριαιν εγμεϊ ωΰψιϊ (λμ ξδ ωΰιπε ξϊςλμ αξςψλϊ δςιλεμ, λεμμ χμιτεϊ, ζψςιν ωμξιν ελγεξδ).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32440680/
αξηχψ χμιπι ξαεχψ (2020) παγχε δωιπειιν αδψλα ηιιγχι δξςι αςχαεϊ φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αχψα χωιωιν. δηεχψιν ξραιψιν λι ϊδμικ δδζγχπεϊ ξμεεδ αδιγψγψεϊ αϊτχεγιν βετπιιν εαςμιιδ αϊδμιλι γμχϊ, ΰωψ ξδεειν βεψξι ριλεο μωαψιψιεϊ (frailty). ξςαψ μλκ, ιωπο ςγειεϊ δξφαιςεϊ ςμ χωψ αιο ωαψιψιεϊ μαιο ωιπειιν αηιιγχι δξςι, εμλο αξηχψ ζδ αεγχιν δηεχψιν δΰν γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μωιτεψ δψλα ηιιγχι δξςι εμδτηϊϊ δριλεο μωαψιψιεϊ.
αξρβψϊ δξηχψ πιϊηε δηεχψιν ΰϊ δψλα ηιιγχι δξςι ωμ 612 χωιωιν αβιμΰι 65-79 ξηξω ξγιπεϊ ΰιψετΰιεϊ, ΰωψ φψλε αξωκ ωπδ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεϊΰξϊ μχωιωιν ΰε ΰϊ δγιΰθδ δψβιμδ ωμδν. πξφΰ λι διςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ξμεεδ αωιπειιν ρτφιτιιν αΰελμεριιϊ ηιιγχι δξςι. αΰετο ρτφιτι, πξφΰδ ςμιιδ αψιλεζ ωμ ηιιγχιν ΰωψ χωεψιν αωιτεψ ξγγιν ωμ ωαψιψιεϊ, αωιτεψ δϊτχεγ δχεβπιθιαι, ελο αιψιγδ αξγγι γμχϊ (CRP ε-IL-17). δηεχψιν ξψΰιν λι δωιπει αξιχψεαιεν αςχαεϊ δγιΰθδ διδ ξμεεδ αςμιιδ αιιφεψ ωμ ηεξφεϊ ωεξο χφψεϊ εξρεςτεϊ ωψωψϊ μςεξϊ ιψιγδ αιιφεψ ωμ ηεξφεϊ ξψδ ξρειξεϊ, ΰωψ αιιφεψ ιϊψ χωεψεϊ αριλεο ξεβαψ μρψθο δξςι, ϊπβεγϊ μΰιπρεμιο ελαγ ωεξπι. μθςπϊν, δωιπει πεας αςιχψ ξςμιιδ αφψιλϊ δριαιν εειθξιπιν εξιπψμιν. δν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ϊεξλιν αδωςψδ μτιδ μωιτεψ δϊζεπδ δωτςδ ςμ δξιχψεαιεν, ΰωψ ςωειδ μϊψεν μδζγχπεϊ αψιΰδ ιεϊψ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32066625/
ξηχψ ξαεχψ (ξΰι 2015) ωπεςγ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ δξωεμαϊ ωμ τςιμεϊ βετπιϊ εγιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ψξϊ πεβγι δηξφεο αγν αΰελμεριιδ δρεαμϊ ξδωξπϊ ιϊψ.
αξηχψ δωϊϊτε 124 ξθετμιν ΰωψ φψλε γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ΰε γιΰθδ γμϊ-ωεξο αωιμεα ςν τςιμεϊ βετπιϊ.
πξφΰ λι φψιλϊ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ δεαιμδ μψξδ βαεδδ ιεϊψ ωμ πεβγι ηξφεο αγν, δωτςδ ζε διιϊδ ξωξςεϊιϊ ιεϊψ μΰηψ 12 ηεγωιν.
δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ δλεμμϊ ωξο ζιϊ, ΰβεζιν εγβιν, αξιεηγ ιηγ ςν τςιμεϊ βετπιϊ, διπδ ιςιμδ μδβαψϊ δτςιμεϊ πεβγϊ-δηξφεο αβεσ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25989426
αξηχψ, (2020) δξαερρ ςμ δπϊεπιν ξωμεωδ ξηχψι ςεχαδ, παγχ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μδϊτϊηεϊ ΰαπι λμιδ. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 42,902 βαψιν ξξηχψ ΰπωιν ξχφεςεϊ δαψιΰεϊ (1986-2012), 59,994 πωιν ξξηχψ δΰηιεϊ (1986-2012) ε-90,631 πωιν ξξηχψ δΰηιεϊ δωπι (1991-2011). δξωϊϊτιν ξιμΰε ωΰμεπι ϊζεπδ λμ ΰψας ωπιν αξδμκ ϊχετϊ δξςχα, εδηεχψιν ηιωαε μλμ ξωϊϊσ φιεο δξαθΰ ΰϊ ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. απερσ, παγχε δδτψωεϊ αωϊο αγβιξεϊ ωπμχηε ξ-6,077 ξδξωϊϊτιν.
αξδμκ ϊχετϊ δξςχα ΰεαηπε 6,576 ξχψιν ωμ ΰαπι λμιδ. δξωϊϊτιν ςν φιεπι δδϊΰξδ δβαεδιν αιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διε αριλεο πξεκ α-13-41% μδϊτϊηεϊ ΰαπιδ λμιδ, αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ. απιϊεη γβιξεϊ δωϊο πξφΰ λι φιεπιν βαεδιν ιεϊψ διε χωεψιν αψξδ βαεδδ ιεϊψ ωμ δτψωϊ φιθψΰθ, ξβπζιεν, ΰεχρμΰθ, τερτθ, ηεξφδ ΰεψιϊ, πτη ωϊο εψξϊ ηεξφιεϊ, ελο αψξδ πξελδ ιεϊψ ωμ δτψωϊ πϊψο, ελϊεφΰδ ξλκ αψεειιϊ ιϊψ (supersaturation) πξελδ ιεϊψ ωμ ριγο-ΰεχρμΰθ, ριγο-τερτΰθ εηεξφδ ΰεψιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μδϊτϊηεϊ ΰαπι λμιδ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32271884/
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι, (ξψυ 2018) δξαερρ ςμ δπϊεπιν ωπΰρτε αξρβψϊ ξηχψ τψξιπβδν (γεψ ωπι εωμιωι), παγχ δχωψ αιο ωιτεψ ΰιλεϊ δϊζεπδ μαιο δφθαψεϊ ωεξο αλαγ, ελο δΰν χωψ ζδ ϊμει αφιεο δριλεο δβπθι μξημϊ λαγ ωεξπι μΰ ΰμλεδεμιϊ.
αξηχψ πλμμε 1,521 ξωϊϊτιν, ΰωψ ξιμΰε ωΰμεπι ϊζεπδ εςαψε ωϊι αγιχεϊ δγξιδ μδςψλϊ δφθαψεϊ δωεξο αλαγ αιο δωπιν 2002-2005 ε- 2008-2011. δωιτεψ αΰιλεϊ δϊζεπδ δεςψκ αδϊΰν μωπι ξγγιν - φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ (MDS) εφιεο δϊΰξδ μξγγ μΰλιμδ αψιΰδ (AHEI).
πξφΰ λι ωιτεψ αφιεπιν αωπι ξγγι δϊζεπδ, MDS ε- AHEI, διδ χωεψ αψξδ πξελδ ιεϊψ ωμ δφθαψεϊ ωεξο αλαγ εαριλεο πξεκ ιεϊψ μλαγ ωεξπι. ςεγ πξφΰ λι φιεο ριλεο βπθι βαεδ διδ χωεψ αςμιιδ αδφθαψεϊ δωεξο αλαγ ψχ αχψα ξωϊϊτιν ςν ιψιγδ αωπι ξγγι δϊζεπδ, ΰκ μΰ αχψα ξωϊϊτιν ωΰιλεϊ δϊζεπδ ωμδν πωΰψδ γεξδ ΰε δωϊτψδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ λκ ωωιτεψ ΰιλεϊ δϊζεπδ ςωειδ μϊψεν μιψιγδ αδφθαψεϊ δωεξο αλαγ εμδτηϊϊ δριλεο μδϊτϊηεϊ ωμ λαγ ωεξπι, αξιεηγ αχψα ΰελμεριιδ αριλεο βπθι βαεδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29604292
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι (ιπεΰψ 2018), ωπςψκ αιεεο, παγχ δχωψ αιο φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ωιςεψ δδφμηδ ωμ θιτεμι δτψιδ ηευ βετιϊ (IVF). δηεχψιν ξραιψιν λι ιγες ωμϊζεπδ εμψλιαιν ϊζεπϊιιν ξρειξιν δωτςδ ςμ δτεψιεϊ, ΰεμν ιω ψχ ξςθ ςγειεϊ μβαι δϊτχιγ ωμ γτερι ϊζεπδ ξρειξιν ςμ δφμηϊ θιτεμι τεψιεϊ.
αξηχψ δπεληι πλμμε 244 πωιν αθεεη δβιμΰιν 22-41 ςν BMI ςγ 30, ΰωψ ςαψε θιτεμ IVF ψΰωεο αιο δωπιν 2013-2016. δξωϊϊτεϊ δϊαχωε μξμΰ ωΰμεπι ϊζεπδ μτπι ϊηιμϊ δθιτεμ εδηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊτϊ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. ϊεφΰεϊ δθιτεμ εδδψιεο πΰρτε ςμ αριρ δψωεξεϊ δψτεΰιεϊ.
μΰ πξφΰ χωψ αιο ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο ϊεφΰεϊ δαιπιιν ωμ δθιτεμ (ωΰιαϊ αιφιεϊ, ωιςεψι δδτψιδ εξγγι ΰιλεϊ ωμ δςεαψ) εδφμηϊ δηζψϊ δςεαψ μψην. ςν ζΰϊ, αδωεεΰδ μπωιν ςν φιεο δϊΰξδ βαεδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αχψα πωιν ςν φιεο δϊΰξδ πξεκ ωιςεψι δδψιεο δχμιπι εμιγϊ ςεαψ ηι διε πξελιν ιεϊψ αΰετο ξεαδχ (29.1% μςεξϊ 50.0% ε-26.6% μςεξϊ 48.8%, αδϊΰξδ). πϊεπιν ΰμδ ξαθΰιν ριλει πξεκ ιεϊψ α-65% μδψιεο χμιπι εα-68% μμιγϊ ςεαψ ηι. χωψιν ΰμδ διε ϊμειιν αβιμ δΰιωδ, λκ ωδχωψ αιο δϊΰξδ βαεδδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο ωιςεψι δφμηδ βαεδιν ιεϊψ πξφΰ ψχ ςαεψ πωιν ςγ βιμ 35. ξξφΰιν ΰμδ ξςιγιν ςμ λκ ωμωιπειιν ϊζεπϊιιν αδϊΰν μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μδιεϊ ϊψεξδ μωιτεψ δδφμηδ ωμ θιτεμι τεψιεϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29390148
λημχ ξξηχψ ςεχαδ βγεμ,(2019) ωπςψκ αΰψδ"α, αξηχψ ζδ παγχ δχωψ αιο δχτγδ ςμ γτερ ωμ ϊζεπδ αψιΰδ μαιο δριλεο μδϊτϊηεϊ ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 12,155 ξωϊϊτιν αβιμΰι 45-64. ςαεψ λμ ξωϊϊσ, ηεωα φιεο διςπεϊ μωμεωδ γτεριν ωμ ϊζεπδ αψιΰδ:
πξφΰ λι φιεπι διςπεϊ βαεδιν ιεϊψ μωμεωϊ γτερι δϊζεπδ διε χωεψιν αριλεο πξεκ ιεϊψ μξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ. αΰετο ρτφιτι, ξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ μςεξϊ δπξελιν αιεϊψ (ηξιωεο ςμιεο μςεξϊ ϊηϊεο) αξγγ HEI, AHEI ε- aMedδιε αριλεο πξεκ α-17%, 20% ε-13%, αδϊΰξδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ςμ γτερ ωμ ϊζεπδ αψιΰδ αβιμ δαιπιιν ςωειδ μϊψεν μδτηϊϊ δριλεο μδϊτϊηεϊ ξημϊ λμιεϊ λψεπιϊ αβιμ ξαεβψ ιεϊψ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31386145
αξηχψ ςεχαδ (ξΰι 2018) παγχ δχωψ αιο ΰιλεϊ δϊζεπδ μαιο δριλεο μδιγψγψεϊ αωξιςδ αχψα πωιν.
δηεχψιν ξραιψιν λι ιωπο ςγειεϊ μχωψ αιο ψλιαιν ϊζεπϊιιν ξρειξιν μαιο ξγγιν ωμ ωξιςδ, ΰεμν μΰ πςψλδ δςψλδ τψερτχθιαιϊ μβαι δϊψεξδ ωμ γτερ δϊζεπδ δλεμμ.
αξηχψ πλμμε 81,818 πωιν ξξηχψ δΰηιεϊ δωπι αβιμΰι 27-44 αϊηιμϊ δξηχψ, ΰηψιδο πςψκ ξςχα αιο δωπιν 1991-2013. ςμ αριρ ωΰμεπι ϊζεπδ, ωπΰρτε λμ ΰψας ωπιν, δηεχψιν ηιωαε φιεο δϊΰξδ μωμεωδ ξγγιν ωμ γτερι ϊζεπδ αψιΰδ: δξγγ μγιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ, δξγγ μγιΰθϊ DASH εδξγγ μΰλιμδ αψιΰδ (AHEI-2010). δδιγψγψεϊ αωξιςδ παγχδ αΰξφςεϊ γιεεη ςφξι ωμ δξωϊϊτεϊ.
αξδμκ ϊχετϊ δξςχα γεεη ςμ 2,306 ξχψιν ωμ διγψγψεϊ ξϊεπδ ΰε ηξεψδ αωξιςδ.
αΰετο λμμι, πξφΰ λι φιεπιν βαεδιν ιεϊψ μΰεψκ λμ ϊχετϊ δξηχψ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εγιΰθϊ δ- DASH διε χωεψιν αριλεο πξεκ ιεϊψ μδιγψγψεϊ αωξιςδ.
αδωεεΰδ αιο δπωιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ μπξελιν αιεϊψ (ηξιωεο ςμιεο μςεξϊ ηξιωεο ϊηϊεο), πξφΰ λι δριλεο διδ πξεκ α-30% ςαεψ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εα-29% ςαεψ γιΰθϊ DASH. λξε λο, φιεπιν βαεδιν ιεϊψ αξγγ AHEI-2010 αρεσ ϊχετϊ δξςχα διε χωεψιν αριλεο πξεκ ιεϊψ α-21% μδιγψγψεϊ αωξιςδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ςμ γτερ ϊζεπδ λεμμ αψιΰ ιεϊψ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδιγψγψεϊ αωξιςδ αχψα πωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29757402
αξηχψ ηϊκ (2019) δεςψκ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ξγγι ΰιλεϊ δζψς. αξηχψ πλμμε 106 βαψιν αψιΰιν αβιμΰι 18-35, ΰωψ γιεεηε ςμ φψιλϊ ϊζεπδ ξςψαιϊ. αχψα ψεα δβαψιν μτηεϊ ξγγ ΰηγ ωμ ΰιλεϊ δζψς διδ πξεκ ξςψκ διιηερ ωπχας ςμ ιγι ΰψβεο δαψιΰεϊ δςεμξι. διςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ δεςψλδ ςμ αριρ δξγγ Trichopoulou, αε πιϊο φιεο αιο 0 (διςπεϊ πξελδ) μ-9 (διςπεϊ βαεδδ).
πξφΰ λι αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ (φιεο πξεκ ξ-3), ξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ (6 εξςμδ) διε ξΰετιιπιν α-BMI εαδιχσ ξεϊπιιν βαεδιν ιεϊψ, αφψιλϊ χμεψιεϊ βαεδδ ιεϊψ ελο αξγγιν βαεδιν ιεϊψ ωμ ΰιλεϊ δζψς, λεμμ pH βαεδ ιεϊψ, ωιςεψ ϊπεςϊιεϊ βαεδ ιεϊψ εωιςεψ ΰι-ϊπεςϊιεϊ πξεκ ιεϊψ. ξςαψ μλκ, ξγγι δϊπεςϊιεϊ διε βαεδιν ιεϊψ αΰετο ξεαδχ βν αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν διςπεϊ αιπεπιϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αψξδ βαεδδ ιεϊψ ωμ ξγγι ϊπεςϊιεϊ δζψς.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30833599
αξηχψ ηϊκ (2018) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ΰιλεϊ δωιπδ αχψα χωιωιν. λημχ ξξηχψ ςεχαδ ξαερρ ΰελμεριιδ ωπςψκ αιεεο, αξηχψ δπεληι πλμμε δπϊεπιν ωμ 1,639 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 65. αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ, ωξιμΰε δξωϊϊτιν αϊηιμϊ δξηχψ, δηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
απερσ, δξωϊϊτιν δϊαχωε μξμΰ ωΰμεο μδςψλϊ ΰιλεϊ εξωκ δωιπδ. ξδϊεφΰεϊ ςεμδ λι χιιν χωψ ηιεαι αιο ΰιλεϊ δωιπδ, ΰκ μΰ ξωκ δωιπδ, μαιο ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, βν μΰηψ δϊΰξδ μβεψξιν γξεβψτιιν εμβεψξιν περτιν λβεο γιλΰεο, BMI, τςιμεϊ βετπιϊ ερκ δφψιλδ δχμεψιϊ. ςν ζΰϊ, απιϊεη μτι βιμ πξφΰ λι χωψ ζδ διδ ξεαδχ ψχ ςαεψ ξωϊϊτιν ςγ βιμ 75, λΰωψ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μΰ διιϊδ χωεψδ αωιτεψ ΰιλεϊ δωιπδ αχψα ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 75. μΰ πξφΰ δαγμ αιο πωιν εβαψιν. δηεχψιν ξφιςιν λι ιω μωχεμ ωιπει αΰιλεϊ δϊζεπδ λημχ ξδθιτεμ ααςιεϊ ωιπδ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30187649
ξηχψ ηϊκ ΰτιγξιεμεβι (πεαξαψ 2016) ξαερρ ΰελμεριιδ πεςγ μδςψικ ΰϊ δχωψ αιο δχτγδ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μπιεεο ξχεμψι ϊμει-βιμ (AMD) αχψα δΰελμεριιδ αΰιψετδ (πεψαβιδ, ΰρθεπιδ, αψιθπιδ, φψτϊ, ΰιθμιδ, ιεεο ερτψγ).
αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 4,753 ξωϊϊτιν ςν πϊεπιν ϊζεπϊιιν ξμΰιν ξϊεκ ξγβν ΰχψΰι ωμ 5,060 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 65 (βιμ ξξεφς ωμ 73.2). δηεχψιν δςψιλε ΰϊ γτερ δϊζεπδ ωμ δξωϊϊτιν αωπδ ωχγξδ μαγιχϊ δςιπιιν αΰξφςεϊ ωΰμεπι ϊγιψεϊ φψιλϊ ξζεπεϊ εχαςε φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςαεψ λμ ξωϊϊσ.
πξφΰ λι φιεπιν βαεδιν ιεϊψ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διε χωεψιν αιψιγδ αριλεο μ-AMD. αδωεεΰδ μδϊΰξδ πξελδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ (φιεο δϊΰξδ ωμ ςγ 4), ξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ (ξςμ 6) διε αριλεο πξεκ αλ-46% μ-AMD. απιβεγ μξξφΰιν χεγξιν, χωψ ζδ διδ αμϊι ϊμει απεληεϊ βεψν δριλεο δβπθι μ-AMD (Y204H). μΰ πξφΰ χωψ αιο φιεο δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο ωμαιν ξεχγξιν ωμ AMD. ξηχψ ζδ ϊεξκ αξξφΰιν χεγξιν, δξφαιςιν ςμ ϊψεξδ ΰτωψιϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αξφαιν ωμ πιεεο ξχεμψι ξϊχγν.
δςψϊ δξςψλϊ: δηρψεο ωμ ξηχψι ηϊκ δεΰ ωμΰ πιϊο μδριχ χωψ ωμ ριαδ εϊεφΰδ ειιϊλο λι ημχ ξδχωψιν ωπξφΰε δν ξχψιιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27825655
αξηχψ ψθψερτχθιαι (2017), δξαερρ ςμ ψωεξεϊ ψτεΰιεϊ, παγχδ δϊψεξδ ωμ θιτεμ ϊζεπϊι μςεξϊ θιτεμ ϊψετϊι μωιτεψ ϊρξιπι ψιτμεχρ αχψα ξθετμιν ςν ξημϊ δηζψ εωθι-βψεπι (Laryngopharyngeal Reflux).
αξηχψ πλμμε 85 ξθετμιν ωθετμε αθιτεμ ϊψετϊι (ηερξι ξωΰαεϊ τψεθεπιν PPIs) ε-99 ξθετμιν ωθετμε αΰξφςεϊ ξιν αριριιν (pH>8) εϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ - 90-95% φξηεπιϊ, δλεμμϊ ιψχεϊ, τιψεϊ, γβπιν ξμΰιν εΰβεζιν ετηεϊ ξ-5-10% ξξζεπεϊ ξο δηι (ξδ ωδεαιμ μ-2-3 ξπεϊ ωαεςιεϊ, δλεμμεϊ 85-113 βψν αωψ εφψιλδ ξιπιξμιϊ ωμ ξεφψι ημα). απερσ, λμ δξωϊϊτιν δεγψλε απεβς μφςγιν δρθπγψθιιν μξπιςϊ ψιτμεχρ - δλεμμιν διξπςεϊ ξχτδ, ϊδ, ωεχεμγ, ρεγδ, ξζεπεϊ ωεξπιιν, ξθεβπιν εξϊεαμιν εΰμλεδεμ. ιςιμεϊ δθιτεμ πξγγδ αΰξφςεϊ δωιπει ξαηιπδ χμιπιϊ εαΰξφςεϊ ξγγ ϊρξιπι δψιτμεχρ (Reflux Symptom Index) μΰηψ 6 ωαεςεϊ.
πξφΰ λι ωιςεψ δξθετμιν, ωδωιβε ιψιγδ ξωξςεϊιϊ ξαηιπδ χμιπιϊ (6 πχεγεϊ ΰε ιεϊψ), διδ 54.1% αχαεφϊ δθιτεμ δϊψετϊι μςεξϊ 62.6% αχαεφϊ δθιτεμ δϊζεπϊι, ςν ιψιγδ ξεαδχϊ αξξεφς ϊρξιπι δψιτμεχρ ωμ 27.2% μςεξϊ 39.8%, αδϊΰξδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ιω μωχεμ ΰϊ δωιξεω αξιν αριριιν εϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ φξηεπιϊ λβιωδ μθιτεμ αδηζψ εωθι-βψεπι, αξθψδ μδχμ ςμ δϊρξιπιν εΰσ μφξφν ΰϊ δςμειεϊ εϊετςεϊ δμεεΰι δλψελεϊ αθιτεμ δϊψετϊι δξχεαμ, ζΰϊ απερσ μιϊψεπεϊ ωμ ϊζεπδ φξηεπιϊ εαψιΰδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28880991
αξηχψ ϊφτιϊι, (2020) δξαερρ ςμ πϊεπι ρχψ δαψιΰεϊ δΰξψιχΰι, παγχ δχωψ αιο ψξϊ δθρθερθψεο αγν αχψα βαψιν μαιο ωμεω γιΰθεϊ τετεμψιεϊ: γιΰθδ γμϊ-ωεξο, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εγιΰθδ γμϊ τηξιξεϊ. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 3,128 βαψιν αβιμΰι 18-80, ξδν 14.6% φψλε γιΰθδ γμϊ ωεξο ε-24.4% φψλε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ. ψχ ωπιιν ξδξωϊϊτιν φψλε γιΰθδ γμϊ-τηξιξεϊ, εγιΰθδ ζε μΰ πλμμδ απιϊεη.
μδμο ριλεν δξξφΰιν:
δηεχψιν ξρλξιν λι δδαγμ αψξϊ δθρθερθψεο αιο δγιΰθεϊ διπε χθο ιηριϊ ειω μωχεμ ΰϊ δηρψεπεϊ ωμ γιΰθδ γμϊ-ωεξο μςεξϊ διϊψεπεϊ αΰετο ΰιπγιαιγεΰμι.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31393814/
ξηχψ (ΰεβερθ 2015) ωπεςγ μαηεο ΰϊ διςιμεϊ ωμ ϊλπιϊ ψα-ϊηεξιϊ μωιτεψ δψβμι δϊζεπδ αχψα ξωτηεϊ ςν ϊιπεχεϊ αβιμ ωπδ-ωπϊιιν.
δξηχψ πςψκ α-12 ξςεπεϊ ιεν αρτψγ λΰωψ δξωτηεϊ δωϊϊτε αϊλπιϊ δλεμμϊ 4-5 ργπΰεϊ απεωΰ ϊζεπδ ΰε αχαεφϊ αιχεψϊ ωμΰ χιαμδ ωεν δγψλδ.
πξφΰ λι μΰηψ 8 ηεγωιν ημ ωιτεψ αξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αχψα ξωϊϊτι δϊλπιϊ αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ. δπηϊ δαριρ διπδ ωδιςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διπδ αςμϊ ϊψεξδ μωιτεψ ξγγιν αψιΰεϊιιν ωεπιν, δο αξαεβψιν εδο ατςεθεϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26258462
ξηχψ ηϊκ (γφξαψ 2015) ΰωψ πεςγ μαηεο ΰϊ δχωψ αιο δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ξγγιν ωμ δεξεφιρθΰιο, ηεξφδ τεμιϊ εειθξιο B12 αχψα πωιν. αξηχψ πλμμε 237 πωιν αψιΰεϊ αβιμΰι 25-93.
δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ πχαςδ ςμ ρξκ ωΰμεπι ϊζεπδ αδϊΰν μξγγ MDQI – Mediterranean diet quality index. ςεφξϊ δχωψ μξγγιν ωπαγχε διϊδ δθεαδ αιεϊψ αδϊιιηρ μξψλιαιν ςιχψιιν αϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ: ωξο ζιϊ, γβιν, τιψεϊ ειψχεϊ, γβπιν εαωψ (αργψ ιεψγ). δηεχψιν ξγβιξιν λι δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ψξϊ δεξεφιρθΰιο διπε αεμθ ιεϊψ αδωεεΰδ μηεξφδ τεμιϊ ΰε ειθξιο B12 αχψα πωιν δφεψλεϊ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ αψξδ αιπεπιϊ-πξελδ.
δςψϊ ξςψλϊ: μξψεϊ ωδγαψ ΰιπε λϊεα αξτεψω αϊχφιψ δξΰξψ (ΰιο βιωδ μξΰξψ δξμΰ), δπηϊ δςαεγδ ωμπε διΰ λι φψιλϊ δψλιαιν δξτεψθιν ξαιΰδ μιψιγδ αψξϊ δδεξεφιρθΰιο αγν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26780397
αξηχψ ηϊκ ϊφτιϊι (ρτθξαψ 2015), ωπεςγ μδςψικ ΰϊ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ΰελμεριιϊ ηιιγχι δξςι, πλμμε πϊεπι δϊζεπδ ωμ 153 ξωϊϊτιν ξΰιθμιδ, ΰωψ φψλε ϊζεπδ ΰεξπιαεψιϊ ("ΰελμι λμ"), φξηεπιϊ ΰε θαςεπιϊ.
δηεχψιν δςψιλε ΰϊ ξιγϊ δδϊΰξδ ωμ ϊζεπϊ δξωϊϊτιν μϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ επιϊηε ΰϊ γβιξεϊ δφεΰδ εδωϊο ωμ δξωϊϊτιν.
πξφΰ λι γτερ ϊζεπδ δξϊΰιν μϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ, λμεξψ ςωιψ ατιψεϊ, ιψχεϊ εχθπιεϊ διδ ξμεεδ αδψλα ηιιγχι εξθαεμιθι αςμ δωτςδ αψιΰεϊιϊ ξιθιαδ, μςεξϊ δϊΰξδ πξελδ μϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ ωδιιϊδ ξμεεδ αςμιιδ αψξϊ δξθαεμιθ trimethylamine oxide αωϊο, ΰωψ ξδεεδ βεψν ριλεο μϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι μγτερ δϊζεπδ ςωειδ μδιεϊ δωτςδ ξιθιαδ ςμ ηιιγχι δξςι εαλκ μϊψεν μωιτεψ δαψιΰεϊ εμδτηϊϊ δριλεο μϊημεΰδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26416813
αξηχψ ξχψδ-αχψδ, (2019) ωπςψκ αΰερθψμιδ, δεςψκ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μγξιΰμιπφιδ αξςψλϊ δςφαιν δξψλζιϊ (δϊτψχεϊ δξιΰμιο δςεθσ ΰϊ ϊΰι δςφα), δξδεεδ βεψν ξχγιν μθψωϊ πτεφδ. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 282 ξθετμιν αβιμΰι 18-59, δξΰεαηπιν ςν γξιΰμιπφιδ αξςψλϊ δςφαιν δξψλζιϊ εΰμιδν δεϊΰξδ χαεφϊ αιχεψϊ ωμ 558 ξωϊϊτιν αψιΰιν. αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτιν, δηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ,δλεμμϊ βν αωψ ΰγεν μΰ ξςεαγ (ξπδ ΰηϊ ωμ λ-65 βψν μιεν). δηεχψιν ξραιψιν ΰϊ λξεϊ δαωψ ωλμμε αγιΰθδ αλκ ωΰψβεο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ΰξπν ξξμιυ ςμ δβαμϊ φψιλϊ αωψ μωϊι ξπεϊ αωαες ξχριξεν, ςγ ξπδ ΰηϊ ωμ αωψ ξςεαγ αωαες εωϊι ξπεϊ ωμ αωψ μαο αωαες, ΰεμν, βεγμ δξπδ ξεϊΰν μδψβμιν δξχεξιιν. μλο, δηεχψιν δϊΰιξε ΰϊ λξεϊ δαωψ μβεγμ δξπδ δπηωαϊ αΰερθψμιδ.
μΰ πξφΰ χωψ ξεαδχ αιο φιεο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ δρθπγψθι μαιο γξιΰμιπφιδ, ΰεμν πξφΰ χωψ ωΰιπε μιπΰψι αιο φιεο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ δλεμμϊ αωψ ΰγεν μΰ ξςεαγ μαιο γξιΰμιπφιδ. αΰετο ρτφιτι, αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ αγιΰθδ, ΰμε ςν φιεπιν βαεδιν ιεϊψ (ψαςεο 2, 3 ε-4) διε αριλεο πξεκ ιεϊψ α-37%, 52% ε-42% μγξιΰμιπφιδ, αδϊΰξδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ δλεμμϊ αωψ ΰγεν μΰ ξςεαγ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μγξιΰμιπφιδ αξςψλϊ δςφαιν δξψλζιϊ, εμλο ςωειδ μϊψεν αςιχψ μΰελμεριιδ αριλεο βαεδ μθψωϊ πτεφδ.
δξηχψ ξεξο ςμ ιγι βεψξιν ξξωμϊιιν δςερχιν αθψωϊ πτεφδ – αΰψδ"α εαΰερθψμιδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31131415
αρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ ωμ ξηχψιν ξαεχψιν (2020) δεςψλδ δδωτςδ ωμ γτερι ϊζεπδ δξαερριν ςμ ξζεο ξο δφεξη ςμ μηυ δγν. δηεχψιν ξφιιπιν λι ϊζεπδ ωΰιππδ λεμμϊ ψλιαιν ξο δηι πξφΰδ χωεψδ αμηυ γν πξεκ ιεϊψ, ΰεμν μΰ ιγες δΰν ιω δωτςδ γεξδ βν μγτερι ϊζεπδ τηεϊ ξβαιμιν, δλεμμιν φψιλδ ξεβαμϊ ωμ ξζεπεϊ ξδηι.
αρχιψδ πλμμε 41 ξηχψιν χμιπιιν, αδν 8,416 ξωϊϊτιν απι λ-50 αξξεφς. απιϊεη λεμμ ωμ δπϊεπιν πξφΰ λι γτερι ϊζεπδ δξαερριν ςμ δφεξη διε χωεψιν αμηυ γν πξεκ ιεϊψ: γιΰθϊ DASH διιϊδ χωεψδ αιψιγδ ωμ 5.53 ξ"ξ λρτιϊ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ α-0.95 ξ"ξ λρτιϊ, γιΰθδ θαςεπιϊ α-1.30 ξ"ξ λρτιϊ, γιΰθδ φξηεπιϊ δλεμμϊ φψιλϊ ξεφψι ημα εαιφιν (μχθε-ΰεαε) α-5.47 ξ"ξ λρτιϊ, γιΰθδ πεψγιϊ α-4.47 ξ"ξ λρτιϊ, γιΰθδ ςϊιψϊ ριαιν α-0.65 ξ"ξ λρτιϊ, εγιΰθδ ςϊιψϊ τιψεϊ ειψχεϊ α-0.57 ξ"ξ λρτιϊ. ξβξδ γεξδ πξφΰδ αδϊιιηρ μιψιγδ αμηυ δγν δγιΰρθεμι. ψξϊ δαιθηεο ωμ δξξφΰιν διπδ βαεδδ ςαεψ γιΰθδ φξηεπιϊ μχθε-ΰεαε εγιΰθϊ DASH, αιπεπιϊ ςαεψ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ επεψγιϊ, πξελδ ςαεψ γιΰθδ θαςεπιϊ, εξΰεγ πξελδ ςαεψ γιΰθεϊ ςϊιψεϊ ριαιν ΰε τιψεϊ ειψχεϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ λκ ωγτερι ϊζεπδ δξαερριν ςμ δφεξη χωεψιν αμηυ γν πξεκ ιεϊψ, αΰετο αμϊι ϊμει αξβγψ εα-BMI.
αρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ ωμ ξηχψιν ΰχψΰιιν (2020) δεςψλδ διςιμεϊ ωμ γτερι ϊζεπδ εωμ γιΰθεϊ ξελψεϊ μιψιγδ αξωχμ εμωιτεψ βεψξι ριλεο χψγιεερχεμψιιν, αχψα ξαεβψιν ςν ςεγσ ξωχμ ΰε ωξπεϊ. αρχιψδ πλμμε 121 ξηχψιν, αδν 21,941 ξωϊϊτιν ε-14 γτερι ϊζεπδ/γιΰθεϊ, λΰωψ δηεχψιν ριεεβε ΰεϊο μ-3 χθβεψιεϊ αδϊΰν μδψλα ΰαεϊ δξζεο:
χθβεψιδ |
γιΰθεϊ μγεβξΰ |
% τηξιξεϊ |
% ημαεο |
% ωεξο |
---|---|---|---|---|
γμϊ τηξιξεϊ |
Atkins, South Beach, Zone |
ςγ 40 |
λ-30 |
30-55 |
ξϊεπδ |
Biggest Loser, DASH, Jenny Craig, Mediterranean, Portfolio, Slimming World, Volumetrics, Weight Watchers |
55-60 |
λ-15 |
21-30 |
γμϊ ωεξο |
Ornish, Rosemary Conley |
λ-60 |
λ-10-15 |
ςγ 20 |
μδμο δξξφΰιν δςιχψιιν:
αδωεεΰδ μϊζεπδ δψβιμδ, μγιΰθδ γμϊ τηξιξεϊ εμγιΰθδ γμϊ ωεξο διιϊδ δωτςδ γεξδ μΰηψ 6 ηεγωιν ςμ διψιγδ αξωχμ (4.63 μςεξϊ 4.37 χ"β), εςμ διψιγδ αμηυ δγν δριρθεμι (5.14 μςεξϊ 5.05 ξ"ξ λρτιϊ) εδγιΰρθεμι (3.21 μςεξϊ 2.85 ξ"ξ λρτιϊ). δδωτςδ ωμ δγιΰθδ δξϊεπδ διιϊδ χθπδ ιεϊψ.
μγιΰθδ γμϊ τηξιξεϊ διιϊδ δωτςδ τηεϊδ αδωεεΰδ μγιΰθδ γμϊ ωεξο εμγιΰθδ ξϊεπδ ςμ διψιγδ αψξϊ δ-LDL (λ-1.01 μςεξϊ 7.08 ε-5.22 ξ"β/γφ"μ).
γιΰθδ γμϊ τηξιξεϊ, ΰκ μΰ γιΰθδ γμϊ ωεξο ΰε γιΰθδ ξϊεπδ, διιϊδ ξμεεδ αςμιιδ αψξϊ δ-HDL (λ-2.31 ξ"β/γφ"μ).
δγιΰθεϊ ςν δδωτςδ δβγεμδ αιεϊψ ςμ διψιγδ αξωχμ εμηυ δγν μΰηψ 6 ηεγωιν, αδωεεΰδ μϊζεπδ δψβιμδ, διε γιΰθϊ ΰθχιπρ, γιΰθϊ DASH εγιΰθϊ δζεο.
αΰσ γιΰθδ μΰ πξφΰ ωιτεψ ξεαδχ αψξϊ δ-HDL ΰε CRP μΰηψ 6 ηεγωιν.
αλμ δγιΰθεϊ δωιτεψ αξωχμ δϊαθμ μΰηψ 12 ηεγωιν, ελκ βν δωιτεψ αβεψξι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν – ξμαγ αγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι δςγειεϊ δχιιξεϊ ξφαιςεϊ ςμ λκ ωαθεεη ωμ 6 ηεγωιν ξψαιϊ δγιΰθεϊ ξεαιμεϊ μιψιγδ ξϊεπδ αξωχμ εμωιτεψ πιλψ αβεψξι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν, εαςιχψ μηυ δγν, ΰεμν αΰετο λμμι δδωτςδ δξιθιαδ ΰιπδ πωξψϊ αθεεη ωμ ωπδ. μτιλκ, δηεχψιν ξφιςιν μΰ μδϊξχγ αγτερ δγιΰθδ ΰμΰ αΰρθψθβιεϊ μωξιψδ ςμ διψιγδ αξωχμ μΰεψκ ζξο.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32238384/
αρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (2019) δεςψλδ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ εϊξεϊδ. αρχιψδ πλμμε 41 ξηχψιν, ξδν 3 ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν ε-38 ξηχψι ςεχαδ.
αξθδ-ΰπμιζδ ωμ ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν, πξφΰ λι φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο πξεκ α-38% μΰιψες χψγιεερχεμψι, εαΰετο ρτφιτι αριλεο πξεκ α-25% μΰεθν ωψιψ δμα.
αξθδ-ΰπμιζδ ωμ ξηχψι ςεχαδ πξφΰ λι αδωεεΰδ μδϊΰξδ δπξελδ αιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, ξωϊϊτιν ςν δδϊΰξδ δβαεδδ αιεϊψ διε αριλεο πξεκ ιεϊψ α-13-27% μϊημεΰδ εμϊξεϊδ χψγιεερχεμψιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωει μδιεϊ ϊτχιγ αξπιςϊ ϊημεΰδ εϊξεϊδ χψγιεερχεμψιϊ, εαλκ ςωειδ μϊψεν μΰελμεριεϊ αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ, λβεο ηεμι ρελψϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30676058
ρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (ιεμι 2016) ΰωψ πεςγδ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ δαψιΰεϊιϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αωεξο.
αρχιψδ πλμμε ψχ ξηχψιν ξαεχψιν, δλεμμιν μτηεϊ 100 ξωϊϊτιν, ΰηψιδν αεφς ξςχα ωμ ωπδ μτηεϊ εγεεη ςμ πϊεπι ϊξεϊδ, ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ, ιϊψ μηυ γν ερελψϊ ελο ςμ ξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ. απερσ πλμμε αρχιψδ ξηχψι ςεχαδ δαεηπιν ΰϊ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ερψθο.
αωπι ξηχψιν ξαεχψιν μΰ πξφΰ δαγμ αωιςεψι δϊξεϊδ ξλμ βεψν αιο δγιΰθεϊ ωπαγχε. αξηχψ ΰηγ βγεμ πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μΰιψεςιν χψγιεερχεμψιιν, ρψθο δωγ ερελψϊ (ριλεο πξεκ α-29%, 57% ε-30%, αδϊΰξδ).
απιϊεη λεμμ ωμ ξηχψι ςεχαδ πξφΰ λι διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ αλ-14% μϊξεϊδ ξρψθο (13 ξηχψιν) ελο μϊημεΰδ αρψθο αΰετο λμμι (4%, 3 ξηχψιν) ερψθο χεμεψχθμι (9%, 9 ξηχψιν).
αδϊιιηρ μδωτςδ χψγιεερχεμψιϊ, ξαιο ωμεωδ ξηχψιν, αξηχψ ΰηγ πξφΰ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδιωπεϊ ωμ ΰεθν ωψιψ δμα εμϊξεϊδ. δξξφΰιν μβαι δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ιϊψ μηυ γν, ϊτχεγ χεβπιθιαι, ξημϊ λμιεϊ, γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ εΰιλεϊ δηιιν διε μΰ ςχαιιν, ξιπιξμιιν ΰε μΰ ξεαδχιν ρθθιρθιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξδςγειεϊ δξεβαμεϊ δχιιξεϊ, γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αφψιλϊ δωεξο ςωειδ μδτηιϊ ΰϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι, μρψθο δωγ εμρελψϊ ρεβ 2 ΰκ λλμ δπψΰδ ΰιπδ ξτηιϊδ ΰϊ δριλεο μϊξεϊδ ξλμ βεψν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27428849
ξθδ-ΰπμιζδ (ρτθξαψ 2014) ωπεςγδ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ ωμ φψιλϊ ϊδ ιψεχ ςμ μηυ δγν.
αδϊαρρ ςμ πϊεπιν ξ-13 ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν αδν ρδ"λ 1,367 ξωϊϊτιν, πξφΰ λι φψιλϊ ϊδ ιψεχ βεψξϊ μιψιγδ ωμ λ-2 ξΨξ λρτιϊ αμηυ δγν δριρθεμι ελο αμηυ δγν δγιΰρθεμι.
ξπιϊεη περσ ωμ δπϊεπιν ςεμδ λι δδωτςδ ωμ ϊδ ιψεχ ςμ μηυ δγν πξφΰδ ψχ αξηχψιν αδν πςωδ ωιξεω αϊδ ιψεχ ΰωψ πιϊο αξιπεο πξεκ (τηεϊ ξ-582.8 ξ"β αιεν) μϊχετδ ΰψελδ (≥12 ωαεςεϊ), ΰε λΰωψ δωτΜςϊ δχτΰιο πεθψμδ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25176280
ξθδ ΰπμιζδ (2011) ωαηπδ ΰϊ δπϊεπιν ωμ 50 ξηχψιν ωλμμε 534,906 ξωϊϊτιν, ξφΰδ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μραεμ ξϊρξεπϊ ξθΰαεμιϊ.
απερσ, ξδξιγς ωςμδ ξξηχψιν χμιπιιν ξφΰ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςωειδ μδβο ξτπι ψλιαιν ωεπιν ωμ δϊρξεπϊ δξθΰαεμιϊ λβεο διχσ ξεϊπιιν, ψξεϊ λεμρθψεμ HDL, ψξεϊ θψιβμιφψιγιν, μηυ γν ριρθεμι εγιΰρθεμι ελο ψξεϊ βμεχεζ αγν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21392646
ρχιψδ ωιθϊιϊ (γφξαψ 2015) ωπεςγδ μαηεο ΰϊ δδωτςδ ΰψελϊ δθεεη ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ ιψιγδ αξωχμ εςμ βεψξι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν. αξηχψ πλμμε 5 ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν αδν πςψκ ξςχα ωμ ξςμ 12 ηεγωιν ΰηψ ξωϊϊτιν ωφψλε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αδωεεΰδ μγιΰθδ γμϊ-ωεξο, γιΰθδ γμϊ-τηξιξεϊ εμγιΰθδ ωμ δΰβεγδ δΰξψιχΰιϊ μρελψϊ.
πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ιςιμδ ιεϊψ ξγιΰθδ γμϊ-ωεξο εαςμϊ δωτςδ γεξδ μωΰψ δγιΰθεϊ ςμ διψιγδ αξωχμ. απερσ, μΰ πξφΰε δαγμιν αιο δγιΰθεϊ αιηρ μβεψξι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν. ςν ζΰϊ, ηωεα μφιιο λι ιωπν ξηχψιν ψαιν εξωξςεϊιιν δξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μωξιψδ ςμ δαψιΰεϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26721635
αρχιψδ (2020) αεηπιν δηεχψιν ξδε γτερ δϊζεπδ δξεξμυ μωξιψδ ςμ δαψιΰεϊ δχψγιεερχεμψιϊ, αδϊαρρ ςμ δςγειεϊ ξξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν. μθςπϊν, απι δΰγν ςαψε ϊδμιλιν ΰαεμεφιεπιιν δξΰτωψιν φψιλϊ ξζεπεϊ βν ξδηι εβν ξδφεξη, ΰεμν λιεν ιωπδ φψιλϊ ιϊψ ωμ ξζεπεϊ ξδηι εαςιχψ ωμ αωψ ξςεαγ δξλιμ ϊερτι ξζεο εωεξο ψεει. ξπβγ, θαςεπεϊ ςμεμδ μβψεν μηρψιν ϊζεπϊιιν εμδβαιψ ΰϊ δπθιιδ μΰερθΰετπιδ, ρψχετπιδ εΰπξιδ.
μθςπϊν, τϊψεο ΰτωψι μγιμξδ ζΰϊ διπε ϊζεπδ ςωιψδ αψλιαιν ξο δφεξη, αωιμεα γβιν λξχεψ ςιχψι μξζεο ξο δηι. αξρβψϊ δρχιψδ ξεφβεϊ δςγειεϊ ξξηχψιν χμιπιιν δςερχιν αϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ εδπηιεϊ ϊζεπϊιεϊ ψωξιεϊ αξθψδ μϊξεκ αθςπϊν ωγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ δλεμμϊ γβιν (Pesco-Mediterranean diet) διπδ δϊζεπδ δξιθαιϊ μωξιψδ ςμ δαψιΰεϊ δχψγιεερχεμψιϊ. δαριρ μϊζεπδ ζΰϊ διπε ιψχεϊ, τιψεϊ, ζψςιν, ΰβεζιν, χθπιεϊ, γβπιν ξμΰιν εωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ, αωιμεα γβιν ΰε ξΰλμι ιν εξεφψι ημα ξεϊρριν. δωϊιιδ ξαερρϊ ςμ ξιν, χτδ εϊδ. απερσ, δηεχψιν ξφιβιν ςγειεϊ μτιδο ιωπε ιϊψεο μδβαμϊ ζξο δΰλιμδ ςν φεν μριψεβιο ωμ 12 ςγ 16 ωςεϊ αιεν.
δηεχψιν ξφιιπιν λι δγιΰθδ δξεφςϊ διπδ διτεϊθιϊ, επγψωιν ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν ςμ ξπϊ μαηεο ΰϊ ιςιμεϊδ μφξφεν δριλεο δχψγιεερχεμψι.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32943166/
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ,(2020) αε πλμμε 75 ξωϊϊτιν αριλεο χψγιεερχεμψι ξεβαψ, μΰ πξφΰ δαγμ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεβαμϊ χμεψιϊ αωιμεα τςιμεϊ βετπιϊ, μαιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ρθπγψθιϊ - αδϊιιηρ μψιλεζ δτεμιΰξιπιν (ξεμχεμεϊ αςμεϊ τεθπφιΰμ μδβπδ χψγιεερχεμψιϊ).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32246717/
αξΰξψ ςξγδ (2020) ξθςν ΰιβεγ δμα δΰξψιχΰι (AHA) ξφιβιν δξεξηιν δξμφεϊ ςγλπιεϊ ξαερρεϊ ψΰιεϊ αδϊιιηρ μφψιλϊ λεμρθψεμ. δν ξφιιπιν λι αιθεμ δδπηιδ ςμ ιγι δ-AHA αωπϊ 2013 μβαι δβαμδ ρτφιτιϊ ωμ λεμρθψεμ αδπηιεϊ δϊζεπϊιεϊ δςγλπιεϊ, αωμ ηερψ ψΰιεϊ, δςμδ ωΰμεϊ αδϊιιηρ μϊτχιγ δλεμρθψεμ αϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ. ςμ ξπϊ μδςψικ ΰϊ δψμαπθιεϊ ωμ δβαμϊ δλεμρθψεμ αϊζεπδ μωξιψδ ςμ αψιΰεϊ δμα, φεεϊ δξεξηιν αιφς ρχιψδ ωμ ξηχψιν ααπι ΰγν, αδν παηπε δχωψιν αιο δλεμρθψεμ αϊζεπδ μαιο ψξϊ δωεξπιν αγν, δμιτετψεθΰιπιν εδριλεο δχψγιεερχεμψι.
αΰετο λμμι, δςγειεϊ ξξηχψιν ϊφτιϊιιν, ωπςψλε αξγιπεϊ ωεπεϊ, ΰιπο ξφαιςεϊ ςμ χωψ ξεαδχ αιο δλεμρθψεμ αϊζεπδ εδριλεο δχψγιεερχεμψι. μξψεϊ ξξφΰιν ΰηψιν ωςεμιν ξξθδ-ΰπμιζεϊ ωμ ξηχψιν δϊςψαεϊιιν, αξψαιϊν φψιλϊ λεμρθψεμ ξςαψ μψξδ δξξεφςϊ διιϊδ χωεψδ αςμιιδ αψιλεζ δλεμρθψεμ δλμμι ΰε δ-LDL.
μθςπϊ φεεϊ δξεξηιν, δδπηιεϊ δϊζεπϊιεϊ φψιλεϊ μδϊαρρ ςμ γτερ ωμ ϊζεπδ αψιΰδ, λβεο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ΰε γιΰθϊ DASH, δξΰετιιπεϊ αφψιλϊ λεμρθψεμ ξϊεπδ. αγτερι ϊζεπδ ΰμδ δγβω διπε ςμ τιψεϊ, ιψχεϊ, γβπιν ξμΰιν, ξεφψι ημα ψζιν, ξχεψεϊ Ψημαεο ψζδΨ (λβεο ςεσ εγβιν), ΰβεζιν, ζψςιν εωξπιν φξηιιν. μδςψλϊν ιωπε χεωι αδθξςϊ δβαμδ ρτφιτιϊ ςμ δλεμρθψεμ, λημχ ξδπηιεϊ ϊζεπϊιεϊ δξαερρεϊ ςμ χαεφεϊ ξζεο. μτιλκ, δπηιεϊ ϊζεπϊιεϊ δξξεχγεϊ αγτερι ϊζεπδ ςωειεϊ αξιγδ ψαδ ιεϊψ μϊψεν μωιτεψ ΰιλεϊ δϊζεπδ εδαψιΰεϊ δχψγιεερχεμψιϊ; λκ μξωμ δημτϊ ωεξο ψεει αωεξο αμϊι ψεει φτειδ μβψεν μιψιγεϊ ξωξςεϊιεϊ ιεϊψ α-LDL, ξΰωψ δτηϊϊ φψιλδ δλεμρθψεμ μαγδ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31838890/
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ, (2020) ωπςψκ αΰψυ ςμ ιγι ηεχψιν ιωψΰμιιν, παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ιψεχδ ςμ δριλεο δχψγιε-ξθαεμι. αξηχψ πλμμε 294 ξωϊϊτιν ςν δωξπδ αθπιϊ ΰε ιϊψ ωεξπιν αγν, 88% ξδν βαψιν, απι 51 αξξεφς. δ BMI δξξεφς διδ 31.3, εδιχσ δξεϊπιιν δξξεφς 109.7 ρ"ξ. δξωϊϊτιν ηεμχε αΰετο ΰχψΰι μωμεω χαεφεϊ:
δπηιεϊ μϊζεπδ αψιΰδ.
ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ.
ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ ιψεχδ. ϊζεπδ ζε λμμδ: δτηϊδ αφψιλϊ δαωψ, 3-4 λερεϊ/ιεν ϊδ ιψεχ, εωιιχ ημαεο φξηι, δξαερρ ςμ 100 βψν/ιεν ξπχΰι (Wolffia globosa). ωιιχ ζδ διεεδ ημετδ ημχιϊ μφψιλϊ δημαεο ξδηι.
αωϊι δγιΰθεϊ διν-ϊιλεπιεϊ διϊδ δβαμδ χμεψιϊ ζδδ εωϊιδο δλιμε βν 28 βψν/ιεν ΰβεζι ξμκ. λμ δξωϊϊτιν αξηχψ δεπηε μαφς τςιμεϊ βετπιϊ χαεςδ. μΰηψ 6 ηεγωιν, παγχδ δδωτςδ ωμ διψιγδ αξωχμ αςχαεϊ δωιπει δϊζεπϊι ςμ δαψιΰεϊ δχψγιε-ξθαεμιϊ.
πξφΰ λι ωϊι δγιΰθεϊ διν-ϊιλεπιεϊ δεαιμε μιψιγδ γεξδ αξωχμ δβεσ (6.2 χ"β ςν γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ιψεχδ ε-5.4 χ"β ςν γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ), αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ωχιαμε δπηιεϊ μϊζεπδ αψιΰδ (ιψιγδ ωμ 1.5 χ"β).
αχαεφϊ δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ διψεχδ πφτε απερσ δδαγμιν δαΰιν:
ιψιγδ βγεμδ ιεϊψ αδιχσ δξεϊπιιν, αδωεεΰδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ΰε αδωεεΰδ μδπηιεϊ μϊζεπδ αψιΰδ (ιψιγδ ωμ 8.6 ρ"ξ μςεξϊ 6.8 ε-4.3 ρ"ξ, αδϊΰξδ). δδαγμιν ΰμε διε ξεαδχιν ρθθιρθιϊ ψχ αχψα βαψιν.
ιψιγδ βγεμδ ιεϊψ α-LDL (ιψιγδ ωμ 3.7% μςεξϊ 0.8% αχαεφϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εςμιιδ ωμ 1.8% αχαεφϊ δδπηιεϊ δϊζεπϊιεϊ)
ιψιγδ βγεμδ ιεϊψ αμηυ δγν δγιΰρθεμι (ιψιγδ ωμ 7.2 μςεξϊ 5.2 ε-3.4 ξ"ξ λρτιϊ, αδϊΰξδ)
ιψιγεϊ ξωξςεϊιεϊ ιεϊψ αϊπβεγϊ μΰιπρεμιο, αιηρ HDL μ-LDL, εαξγγ δγμχϊ CRP.
δωιτεψ αφιεο τψξιπβδν μριλεο χψγιεερχεμψι διδ βγεμ ιεϊψ (ιψιγδ ωμ 3.7% αριλεο δΰαρεμεθι μςεξϊ 2.3% ε-1.4%, αδϊΰξδ).
δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ιψεχδ, ΰωψ ξεςωψϊ αΰβεζι ξμκ, ϊδ ιψεχ εξπχΰι, ςωειδ μδβγιμ ςεγ ιεϊψ ΰϊ δδωτςεϊ δχψγιε-ξθαεμιεϊ δξιθιαεϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
δηεχψιν ξγεεηιν ςμ ξςεψαεϊ αηαψϊ Hinoman δξιιφψϊ ϊερτι ξπχΰι
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33234670/
αξηχψ χμιπι (μΰ ξαεχψ) (2019) δεςψλδ δωΐτςϊδ ωμ ϊλπιϊ μωιτεψ ΰεψη δηιιν αχψα ξθετμιν ςν δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ. αξηχψ πλμμε ξωϊϊτιν αϊελπιϊ MetFit ωμ ΰεπιαψριθϊ ξιωιβο εξθψεϊιε διε μαηεο ΰϊ δωλιηεϊ ωμ ξημϊ λαγ ωεξπι μΰ ΰμλεδεμιϊ αχψα ξωϊϊτι δϊελπιϊ εμαηεο ΰϊ δδωτςδ ωμ δϊελπιϊ ςμ ξωχμ δβεσ εςμ ξγγιν ξθαεμιιν ετςιμεϊ δλαγ. ξωκ δϊελπιϊ διδ 12 ΰε 24 ωαεςεϊ εδιΰ λμμδ:
αξηχψ πλμμε 403 ξθετμιν ωδωϊϊτε αϊελπιϊ αιο δωπιν 2008-2016, ξδν 253 ξθετμιν δωμιξε 12 ωαεςεϊ ε-150 ξθετμιν δωμιξε 24 ωαεςεϊ. δβιμ δηφιεπι ωμ δξωϊϊτιν διδ 54 εδ-BMI δηφιεπι διδ 37.4. ξαιο λμμ δξωϊϊτιν, 47.6% ΰεαηπε ςν λαγ ωεξπι, λΰωψ ξωϊϊτιν ΰμδ διε ξΰετιιπιν αβιμ φςιψ ιεϊψ, αξωχμ βαεδ ιεϊψ εαξγγιν ξθαεμιιν βαεδιν ιεϊψ.
μδμο ριλεν δξξφΰιν αριεν δϊελπιϊ:
μριλεν, λξηφιϊ ξδξθετμιν ωδετπε μϊελπιϊ ραμε βν ξλαγ ωεξπι, ΰεμν μξψεϊ ωξθετμιν ΰμδ διε αςμι ξγγιν ξθαεμιιν βαεδιν ιεϊψ, μΰ διιϊδ μλκ δωτςδ ςμ ιςιμεϊ δϊελπιϊ αδχωψ ωμ ιψιγδ αξωχμ εωιτεψ δξγγιν δξθαεμιιν. δβεψν ωπιαΰ αφεψδ δθεαδ αιεϊψ ΰϊ δϊβεαδ διδ ξωκ δδωϊϊτεϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30561027
αξηχψ ΰχψΰι ξεφμα (2018) δεςψλδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, αωιμεα ξεφψι ημα, ςμ βεψξι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν. δηεχψιν ξραιψιν λι μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ϊψεξδ ξεληϊ μαψιΰεϊ δχψγιεερχεμψιϊ, ΰεμν ΰιπδ αδλψη ξρτιχδ ςμ ξπϊ μςξεγ αδξμφεϊ μφψιλϊ ριγο εξεφψι ημα. αξηχψ πλμμε 41 ξϊπγαιν αβιμΰι 45-75, δξεβγψιν αριλεο χψγιεερχεμψι (ςν ιϊψ μηυ γν ριρθεμι εμτηεϊ ωπι βεψξι ριλεο χψγιε-ξθαεμιιν περτιν). λμ δξωϊϊτιν φψλε ωϊι γιΰθεϊ: γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αωιμεα 3-4 ξπεϊ μιεν ωμ ξεφψι ημα εγιΰθδ γμϊ ωεξο. δξωϊϊτιν ωχιαμε ΰϊ δγιΰθδ γμϊ δωεξο δεπηε μδξωικ αγιΰθδ δψβιμδ ωμδν, ϊεκ δτηϊϊ φψιλϊ δωεξο δλμμιϊ - αιο δωΰψ ξδξχεψεϊ δαΰιν: ωξο, ηξΰδ, ξψβψπιδ, ξεφψι ημα ξμΰ, αωψιν ξςεαγιν εςϊιψι ωεξο, ΰβεζιν, ωεχεμγ, ςεβεϊ, αιρχεειθιν, ξΰτιν εβμιγεϊ – εδημτϊν αμην, γβπιν, χθπιεϊ, ΰεψζ, ιψχεϊ, τιψεϊ, αωψιν ψζιν εξεφψι ημα γμι ωεξο; αΰετο ρτφιτι, δν δεπηε μφψεκ ςγ 20 ξ"μ ωξο εςγ 2 λτιεϊ ηξΰδ ΰε ξψβψιπδ – αιεν, ελο μδεφιΰ ωεξο πψΰδ ξαωψιν εξγβιν – μτπι δαιωεμ. λμ γιΰθδ ΰψλδ 8 ωαεςεϊ ςν δτρχδ ωμ 8 ωαεςεϊ αιπιδο. ξγγ δξθψδ δςιχψι διδ δωιπει αμηυ δγν δριρθεμι, ωπαγχ αΰετο ςφξΰι 3 τςξιν αιεν. ξγγι δξθψδ δξωπιιν λμμε: δψλα βεσ, τψετιμ ωεξπιν, ξγγι βμεχεζ εΰιπρεμιο, CRP εφιεο αρεμν τψξιπβδν.
πξφΰ λι αδωεεΰδ μγιΰθδ γμϊ ωεξο, γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ αωιμεα ξεφψι ημα δεαιμδ μωιτεψ ξεαδχ αξγγι δριλεο, λεμμ μηυ γν ριρθεμι εγιΰρθεμι πξεκ ιεϊψ ααεχψ (δτψω ωμ 1.6 ε-1 ξ"ξ λρτιϊ, αδϊΰξδ), HDL βαεδ ιεϊψ (δτψω ωμ 1.5 ξ"β/γφ"μ), ψξϊ θψιβμιφψιγιν πξελδ ιεϊψ (δτψω ωμ 4.4 ξ"β/γφ"μ) ειηρ πξεκ ιεϊψ ωμ λεμρθψεμ λμμι μ-HDL. μΰ πξφΰε δαγμιν ξεαδχιν αιο δγιΰθεϊ αδϊιιηρ μξγγιν δπερτιν ωπαγχε. δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αϊερτϊ ξεφψι ημα ςωειδ μϊψεν μωιτεψ ξγγι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν αχψα ΰελμεριιδ αριλεο.
δξηχψ ξεξο ςμ ιγι βετιν ξξωμϊιιν ΰερθψμιιν εςμ ιγι ΰψβεο δημα δΰερθψμι.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30351388
αξηχψ ξαεχψ ψα-ξψλζι, (2018) ωπςψκ αρτψγ, δεςψλδ δϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ.
αξηχψ πλμμε 7,447 ξωϊϊτιν αψιΰιν αβιμΰι 55-80, δξεβγψιν αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ, ΰωψ ηεμχε μωμεω χαεφεϊ γιΰθδ: γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αΰβεζιν ΰε γιΰθϊ αιχεψϊ, αξρβψϊδ δεξμυ ςμ δβαμϊ δωεξπιν αϊζεπδ. μΰηψ ϊχετϊ ξςχα ηφιεπιϊ ωμ 4.8 ωπιν, δξηχψ δετρχ ςμ ψχς ΰϊι; απιϊεη ψΰωεπι πξφΰε ϊεφΰεϊ ξιθιαεϊ αΰετο αψεψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εδεξμυ μλμ δξωϊϊτιν ςμ φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ. ϊεφΰεϊ ξηχψ ζδ τεψρξε αωπϊ 2013.
αξΰξψ δπεληι ξτεψρν πιϊεη ξηεγω ωμ δξξφΰιν, ωλο, απιβεγ μδπηδ δχεγξϊ, πξφΰ ωμΰ λμ δξωϊϊτιν ηεμχε αΰετο ΰχψΰι μχαεφεϊ δξηχψ. αξδμκ ϊχετϊ δξςχα 288 ξδξωϊϊτιν ραμε ξΰιψες χψγιεερχεμψι ξωξςεϊι; ξωϊϊτιν ΰμδ ξδεειν 3.8% ξχαεφϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ δξεςωψϊ αωξο ζιϊ, 3.4% ξχαεφϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ δξεςωψϊ αΰβεζιν ε-4.4% ξγιΰθϊ δαιχεψϊ. μΰηψ δϊΰξδ ρθθιρθιϊ μξΰτιιπι δξωϊϊτιν, πξφΰ λι αδωεεΰδ μξωϊϊτιν αχαεφϊ δαιχεψϊ, δριλεο μΰιψες χψγιεερχεμψι διδ πξεκ α-31% εα-28% αχψα ξωϊϊτιν ωφψλε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ ΰε αΰβεζιν, αδϊΰξδ. ξξφΰιν ΰμδ ξρτχιν ϊξιλδ περτϊ μϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29897866
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2018) δεςψλδ δδωτςδ ωμ γτερ δϊζεπδ ςμ ψξεϊ βαεδεϊ ωμ ωεξπιν ελεμρθψεμ μΰηψ δΰψεηδ, δξΰτιιπεϊ ηεμι ρελψϊ ρεβ 2. αξηχψ πλμμε 241 ξωϊϊτιν ςν ρελψϊ ρεβ 2 ε-316 ξωϊϊτιν μμΰ ρελψϊ ρεβ 2, ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μωπι γτερι ϊζεπδ: 1) γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ (35% ξδχμεψιεϊ ξχεψο αωεξο), 2) γιΰθδ ξετηϊϊ ωεξο (ςγ 30% ξδχμεψιεϊ ξχεψο αωεξο).
δξωϊϊτιν ςαψε ξαηο δςξρϊ ωεξο* αϊηιμϊ δξηχψ εμΰηψ 3 ωπιν, λΰωψ ψξεϊ δωεξπιν εδλεμρθψεμ αγν πξγγε ςγ 4 ωςεϊ μΰηψ δςξρϊ δωεξο. αχψα ηεμι ρελψϊ ρεβ 2, πξφΰ λι φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, ΰκ μΰ γιΰθδ ξετηϊϊ ωεξο, διιϊδ ξμεεδ αωιτεψ αψξϊ δωεξπιν εδλεμρθψεμ αγν. ςν ζΰϊ, μωϊι δγιΰθεϊ μΰ διιϊδ δωτςδ αχψα ξωϊϊτιν μμΰ ρελψϊ ρεβ 2. δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ξξεωλϊ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μΰιζεο ψξεϊ δωεξπιν μΰηψ δΰψεηδ εμδτηϊϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι, αςιχψ αχψα ηεμι ρελψϊ ρεβ 2.
*ξαηο μδςξρϊ ωεξο δϊαφς αΰετο δαΰ: δξθετμιν φξε (εμΰ ςιωπε) μξωκ 12 ωςεϊ επξπςε ξξωχΰεϊ ΰμλεδεμιιν μξωκ ωαςϊ διξιν δχεγξιν μαγιχδ. δν δϊαχωε βν μδξπς ξτςιμεϊ τιζιϊ ξΰεξφϊ αιεν ωμτπι δαγιχδ. ααεχψ δαγιχδ πξγγε ξωχμ, βεαδ, διχτιν, BMI εμηυ γν επμχηδ γβιξϊ γν αφεν. μΰηψ ξλο, ϊηϊ τιχεη ωμ ΰιω φεεϊ ξηχψ, δξθετμιν φψλε ΰψεηδ ςϊιψϊ ωεξο εμΰηψιδ ωξψε ςμ ψξϊ τςιμεϊ τιζιϊ πξελδ εμΰ φψλε ωεν ξζεο ΰηψ μξωκ 5 ωςεϊ. γβιξεϊ γν μαιελιξιδ πμχηε αλμ ωςδ αξδμκ ΰψας δωςεϊ δαΰεϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30475968
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (ταψεΰψ 2017) πηχψδ δδωτςδ ωμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ, δςωιψδ απεβγι ηξφεο, ςμ τςιμεϊ λεμρθψεμ ξρεβ HDL.
δηεχψιν ξραιψιν λι αλξδ ξηχψιν χθπιν πξφΰδ ϊξιλδ μϊψεξδ ωμ ψλια πεΙβγ ηΔξφεο αεγγ μωιτεψ τςιμεϊ δ-HDL, ΰεμν δωτςδ ζε μΰ παγχδ λημχ ξγτερ ϊζεπδ λεμμ αξηχψιν ξαεχψιν αδιχσ βγεμ. δξηχψ δπεληι ξαερρ ςμ δπϊεπιν ωμ 296 ξωϊϊτιν, ωπΰρτε αξρβψϊ ξηχψ ξαεχψ βγεμ δςερχ αδωτςεϊ δϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ. δηεχψιν δωεε ΰϊ δδωτςδ ωμ ωπι γτερι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ – ξεςωψϊ αωξο ζιϊ ΰε αΰβεζιν, μςεξϊ γιΰθϊ αιχεψϊ γμϊ-ωεξο.
πξφΰ λι αδωεεΰδ μπϊεπι δαριρ, ωπι γτερι δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ δεαιμε μωιτεψ ξεαδχ ατςιμεϊ δ-HDL μριμεχ δλεμρθψεμ ξδϊΰιν (cholesterol efflux), λΰωψ δγιΰθδ δξεςωψϊ αωξο ζιϊ διιϊδ ξμεεδ αωιτεψ τςιμειεϊ περτεϊ ωμ HDL. δηεχψιν ξψΰιν λι δδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διπδ λϊεφΰδ ξωιτεψ δδψλα εδξφα δηξφεπι ωμ ψλιαι δ-HDL. δν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, αξιεηγ δξεςωψϊ αωξο ζιϊ, ιςιμδ μωιτεψ δτςιμεϊ δξβιπδ ωμ HDL ξτπι δϊτϊηεϊ θψωϊ ςεψχιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193797
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (ιεπι 2017), ωπςψκ αΰερθψμιδ, παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ μηυ δγν εςμ ϊτχεγ λμι δγν.
αξηχψ πλμμε 166 ξαεβψιν ξςμ βιμ 65, ςν ςψλι μηυ γν ςγ 160/100 ξ"ξ λρτιϊ, ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μφψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ - ωλμμδ αςιχψ ξζεπεϊ ξδφεξη, ψξδ βαεδδ ωμ ωξο ζιϊ εφψιλδ ξεβαμϊ ωμ αωψ ΰγεν εξζεπεϊ ξςεαγιν - ΰε μδξωκ φψιλϊ δγιΰθδ δψβιμδ ωμδν μξωκ 6 ηεγωιν.
αριεν ϊχετϊ δξηχψ πξφΰ λι αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ, φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ξμεεδ αιψιγδ χθπδ αμηυ δγν δριρθεμι (1.1 ξ"ξ λρτιϊ, p=0.03) εαωιτεψ ωμ 1.3% αϊτχεγ λμι δγν (flow-meditated dilatation - FMD), αψξϊ ξεαδχεϊ ωμ- p=0.026.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28424187
ξηχψ δξαερρ ςμ πϊεπιν ξωπι ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν (ΰεβερθ 2016), ςερχ αδεψξεο ΰγψετιο εξφις λιφγ φψιλϊ τηξιξεϊ βεψξϊ μδωξπδ. ξθψϊε ωμ δξηχψ διΰ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ ωμ ιψιγδ αξωχμ εωιτεψ δψβιωεϊ μΰιπρεμιο ςμ ψιλεζι δδεψξεο ΰγψετιο (αΰπβμιϊ: adropin ) αγν εΰϊ δχωψ αιο ψιλεζ δΰγψετιο αγν μαιο δφψιλδ ωμ ψλιαι δϊζεπδ δςιχψιιν.
απερσ ξφιβιν δηεχψιν πϊεπιν ξξθδ-ΰπμιζδ μδςψλϊ ςψλι δπεψξδ ωμ ΰγψετιο αφεν. δηεχψιν ξφιιπιν λι αξηχψιν τψδ-χμιπιιν ΰγψετιο πξφΰ χωεψ μεειρεϊ δξθαεμιζν ωμ ωεξπιν εμδτψςεϊ ξθαεμιεϊ, ΰεμν πγψωιν ξηχψιν περτιν ςμ ξπϊ μδαδιψ ΰϊ δωτΜςϊ δΰγψετιο ςμ δϊτχεγ δξθαεμι ααπι ΰγν.
ξδξξφΰιν ςεμδ λι ιψιγδ αξωχμ ΰιπδ χωεψδ αΰετο ιωιψ αψιλεζ δΰγψετιο, ΰεμν αχψα ξωϊϊτιν ςν ψξεϊ ΰγψετιο βαεδεϊ, ιψιγδ αξωχμ διιϊδ ξμεεδ αιψιγδ αψιλεζ δΰγψετιο.
ςεγ πξφΰ λι ξωϊϊτιν ςν ψξεϊ ΰγψετιο πξελεϊ διε αςμι πθιιδ βαεδδ ιεϊψ μφψιλϊ τηξιξεϊ ελο μψξεϊ ωεξπιν βαεδεϊ αγν. λμεξψ, μγτερ δϊζεπδ ςωειδ μδιεϊ δωτςδ ςμ ψξϊ δΰγψετιο λΰωψ ϊζεπδ ςϊιψϊ τηξιξεϊ χωεψδ αψιλεζ ΰγψετιο πξεκ ιεϊψ ελϊεφΰδ ξλκ ςμεμδ μβψεν μδτψςδ αξθαεμιζν ωμ ωεξπιν. ξδπϊεπιν ςεμδ λι ψιλεζ δΰγψετιο δωλιη αγν διπε ςγ 5 ππεβψν/ξ"μ (ξξεφς 3.30, ηφιεο 2.73 ππεβψν/ξ"μ).
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27460714
ξηχψ χμιπι λτεμ-ρξιεϊ ξαεχψ τμραε (ΰτψιμ 2015) ΰωψ πεςγ μαηεο ΰϊ δδωτςδ ωμ ξιφει ςπαιν ςμ μηυ δγν.
αξηχψ πλμμε 60 ξωϊϊτιν ςν ιϊψ μηυ γν χμ ωΰιπν ξθετμιν ΰωψ πθμε 2 ρεβιν ωμ ξιφει ςπαιν, ιιο ΰγεν εξιφει ςπαιν αμαγ, αξωκ 4 ωαεςεϊ. αωπι δξιφειιν διδ ψιλεζ βαεδ ωμ ΰπϊεφιΰπιπιν ετμαεπεΰιγιν ΰεμν ψιλεζ δχθλιπιν εδτψεφιΰπιγιπιν αξιφει δςπαιν διδ πξεκ ιηριϊ.
πξφΰ λι αδωεεΰδ μτμραε ιιο ΰγεν, ΰκ μΰ ξιφει ςπαιν, διδ ιςιμ μδεψγϊ μηυ δγν εμωιτεψ ϊτχεγ λμι δγν. δηεχψιν ξρλξιν λι λλμ δπψΰδ μχθλιπιν εμτψεφιΰπιγιπιν ϊτχιγ αΰιζεο μηυ δγν εμλο ξδεειν βεψν ηωεα αγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25942487
λημχ ξξηχψ ξαεχψ πψηα δςερχ αγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, δξηχψ δπεληι (2014) ξψΰδ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μξημϊ ςεψχιν διχτιϊ αδωεεΰδ μγιΰθϊ αιχεψϊ γμϊ-ωεξο.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24449321
αξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ ωπςψκ α-2010, πξφΰ λι ξςαψ μγιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ξωτψ ΰϊ ψξεϊ δωεξπιν αγν, ξτηιϊ λεμρθψεμ LDL, ξςμδ ψξεϊ λεμρθψεμ HDL ελο ξωτψ ΰϊ διηριν αιο δλεμρθψεμ δλμμι ελεμρθψεμ HDL.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19692213
αρχιψδ (2019) γο δηεχψ αχωψ αιο ϊζεπδ μαιο δριλεο μωαυ εξφιβ ΰϊ δξξφΰιν μβαι δβεψξιν δϊζεπϊιιν ωπξφΰε αςμι ϊτχιγ αξπιςϊ ωαυ. μθςπϊ δηεχψ, μϊζεπδ δωτςδ πιλψϊ ςμ δριλεο μωαυ, λΰωψ δχτγδ ςμ ΰεψη ηιιν αψιΰ χωεψδ αριλεο πξεκ αλ-80% μωαυ εδβεψν ωξβαιψ αΰετο δξωξςεϊι αιεϊψ ΰϊ δριλεο μωαυ αΰψδ"α δεΰ ϊζεπδ μΰ αψιΰδ. λξε λο, ϊζεπδ μΰ αψιΰδ ξδεεδ βεψν ριλεο ψχ αξγιπεϊ ωΰιπο ξςψαιεϊ, μγεβξΰ, δωιπει δϊζεπϊι αριο α-20 δωπιν δΰηψεπεϊ (ςμιιδ αφψιλϊ δαωψ εδαιφιν εδτηϊϊ δφψιλδ ωμ τιψεϊ ειψχεϊ) πξφΰ χωεψ αςμιιδ ωμ 26% αριλεο μϊξεϊδ ξωαυ εαςμιιδ ωμ 213% αριλεο μϊξεϊδ ξξημϊ μα λμιμιϊ.
αξρβψϊ δρχιψδ ξτεψθιν δξξφΰιν μβαι δϊτχιγ ωμ δβεψξιν δαΰιν αδτηϊϊ δριλεο μωαυ:
δηεχψ ξγεεη λι ξηχψ ζδ πςψκ μμΰ ξιξεο ηιφεπι, ΰεμν δεΰ ξωξω λιεςυ μηαψδ δξτϊηϊ ϊερσ μδτηϊϊ ψξεϊ δεξεφιρθΰιο.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30884883
αξηχψ ςεχαδ (ταψεΰψ 2018), δξαερρ ςμ ξηχψ ξαεχψ δςερχ αδωτΜςϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, ζεδε ξγγι ωεξο ατμρξδ δχωεψιν αριλεο δχψγιεερχεμψι:
μΰ πξφΰδ δωτςδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ ξγγιν ΰμδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29306452
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι (2018) παγχ ξδν δβεψξιν δςεξγιν ααριρ δϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μδτηϊϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι αχψα πωιν. αξηχψ πλμμε λ-26,000 πωιν αψιΰεϊ, ΰηψιδο πςψκ ξςχα αξωκ 12 ωπδ. αξρβψϊ δξηχψ παγχδ δϊψεξδ ωμ 40 βεψξιν - λεμμ ωεξπιν, μιτετψεθΰιπιν, ΰτεμιτετψεθΰιπιν, ξγγι γμχϊ, ξθαεμιζν ωμ βμεχεζ, ϊπβεγϊ μΰιπρεμιο, ηεξφεϊ ΰξιπε ξρεςτεϊ, ξθαεμιθιν εβεψξιν χμιπιιν. απερσ, δξωϊϊτεϊ ρεεβε μ-3 χαεφεϊ αδϊΰν μξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
μδμο ωιςεψ δπωιν αλμ χαεφδ εωιςεψ δπωιν ωςαψε ΰιψες χψγιεερχεμψι αϊχετϊ δξςχα:
ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεΙπιϊ: |
πξελδ |
αιπεπιϊ |
βαεδδ |
39.0% |
36.2% |
24.8% |
|
πωιν ωςαψε ΰιψες χψγιεερχεμψι: |
4.2% |
3.8% |
3.8% |
πξφΰ λι αδωεεΰδ μπωιν ςν δϊΰξδ πξελδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, δϊΰξδ αιπεπιϊ ΰε βαεδδ διιϊδ ξμεεδ αριλεο πξεκ α-23% εα-28%, αδϊΰξδ, μΰιψες χψγιεερχεμψι. δβεψξιν δξωξςεϊιιν αιεϊψ ωςξγε ααριρ χωψ ζδ διε (αργψ ιεψγ): ξγγι γμχϊ, ξθαεμιζν ωμ βμεχεζ εϊπβεγϊ μΰιπρεμιο, BMI, μηυ γν εωεξπιν (αςιχψ HDL). λμεξψ, φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μδτηιϊ αψας ΰϊ δριλεο μΰιψες χψγιεερχεμψι, λλμ δπψΰδ λϊεφΰδ ξωιτεψ αβεψξιν ΰμδ.
https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2717565
λημχ ξξηχψ ςεχαδ (2018) ΰιψετΰι βγεμ, αξηχψ δπεληι παγχ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μωαυ. αξηχψ δπεληι πλμμε δπϊεπιν ωμ 23,232 ξωϊϊτιν ξαψιθπιδ αβιμΰι 40-77. δηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αΰξφςεϊ ιεξπι ΰλιμδ ωμ ωαες. αϊχετϊ ξςχα ωμ λ-17 ωπδ ϊεςγε 2,009 ξχψι ωαυ. πξφΰ λι αχψα ξωϊϊτιν ςν φιεο δδϊΰξδ δβαεδ αιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, δριλεο μωαυ διδ πξεκ α-17% αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν δφιεο δπξεκ αιεϊψ. ςν ζΰϊ, ξβξδ ζε διιϊδ ξεαδχϊ ψχ αχψα πωιν (ριλεο πξεκ α-22%), ΰκ μΰ αχψα βαψιν. ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μδβπδ ξτπι ωαυ αχψα πωιν ξςμ βιμ 40, αΰετο αμϊι ϊμει αβιμ δξςαψ ΰε αωιξεω αθιτεμ δεψξεπμι ημιτι. δηεχψιν ξρλξιν λι ΰξπν δϊεφΰεϊ δεωτςε αΰετο πιλψ ξχαεφϊ δπωιν αξηχψ, ΰκ ςγιιο μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςωει μδιεϊ ιϊψεο αδβπδ ξτπι ωαυ εϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ αΰετο λμμι, δο αχψα πωιν εδο αχψα βαψιν αςμι ριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ ΰε πξεκ.
https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STROKEAHA.117.020258
αδϊαρρ ςμ πϊεπιν ξωπι ξηχψι ςεχαδ βγεμιν, αξηχψ δπεληι (ιεμι 2017) παγχ δχωψ αιο ωιτεψ αΰιλεϊ δϊζεπδ μαιο δριλεο μϊξεϊδ ξεχγξϊ.
αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ λ-48,000 πωιν ελ-25,000 βαψιν ςν ξςχα ΰηψ πϊεπι δϊξεϊδ αιο δωπιν 1998-2010. δηεχψιν δςψιλε ΰϊ δωιπειιν αΰιλεϊ δϊζεπδ α-12 δωπιν ωχγξε μϊχετϊ δξςχα (1986-1998) αΰξφςεϊ δωιπει αφιεο αξγγιν μΰλιμδ αψιΰδ (Alternate Healthy Eating Index-2010), μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ (Alternate Mediterranean Diet score) εμγιΰθϊ DASH.
πξφΰ λι δριλεο μϊξεϊδ, αχψα ξωϊϊτιν ςν δωιτεψ δξωξςεϊι αιεϊψ αΰιλεϊ δϊζεπδ (ωιπει ωμ 13-33%) αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ωγτερι δϊζεπδ ωμδν διε ςχαιιν μΰεψκ δωπιν (ωιπει ωμ 0-3%), διδ πξεκ α-9% αδϊιιηρ μξγγ ωμ ΰλιμδ αψιΰδ, πξεκ α-16% αδϊιιηρ μξγγ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ επξεκ α-11% αδϊιιηρ μξγγ ωμ γιΰθϊ DASH. δηεχψιν ξψΰιν λι ςμιιδ ωμ 20 πχεγεϊ δΰηεζ αΰιλεϊ δϊζεπδ δλμμιϊ διιϊδ χωεψδ αιψιγδ ωμ 8-17% αριλεο μϊξεϊδ. ςεγ πξφΰ λι ςαεψ ξωϊϊτιν ωωξψε ςμ ΰιλεϊ ϊζεπδ βαεδδ α-12 δωπιν ωχγξε μϊχετϊ δξςχα, μςεξϊ ξωϊϊτιν ωωξψε ςμ ΰιλεϊ ϊζεπδ πξελδ, δριλεο μϊξεϊδ διδ πξεκ α-14% ςμ τι δξγγ μΰλιμδ αψιΰδ, α-11% ςμ τι δξγγ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εα-9% ςμ τι δξγγ μγιΰθϊ DASH. δηεχψιν ξρλξιν λι μωιτεψ ΰιλεϊ δϊζεπδ ςωειδ μδιεϊ ϊψεξδ πιλψϊ μδτηϊϊ δριλεο μϊξεϊδ ξεχγξϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28700845
λημχ ξξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι (ΰεβερθ 2017), ωπςψκ αΰιθμιδ, αξηχψ δπεληι παγχ δΰν δϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μδτηϊϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι ϊμειδ αξφα δρεφιεΰχεπεξι.
αξηχψ πλμμε λ-19,000 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 35, λΰωψ αϊχετϊ ξςχα ωμ 4.3 ωπιν δϊψηωε 252 ΰιψεςιν χψγιεερχεμψιιν. αΰετο λμμι, πξφΰ λι ςμιιδ ωμ ωϊι πχεγεϊ αφιεο δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο χψγιεερχεμψι πξεκ α-15%. ςν ζΰϊ, χωψ ζδ πξφΰ ςαεψ ξωϊϊτιν ςν ψξϊ δωλμδ εψξϊ δλπρδ βαεδδ, ΰκ μΰ πξελδ. δηεχψιν ξψΰιν λι ςαεψ ξωϊϊτιν ςν ΰεϊδ ψξϊ δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, πξφΰε δαγμιν αδψλα δϊζεπδ εαωιθεϊ δαιωεμ λϊμεϊ αξφα δρεφιεΰχεπεξι, λεμμ αψξϊ δψλιαιν πεβγι δηξφεο εδτεμιτπεΙμιν, αδψλα ηεξφεϊ δωεξο, αψξϊ δειθξιπιν εδξιπψμιν, αξβεεο δξζεπεϊ εαφψιλϊ ιψχεϊ ΰεψβπιιν εμην ξγβπιν ξμΰιν.
δηεχψιν ξραιψιν λι δαγμιν ΰμδ ςωειιν μδραιψ ξγες δϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ϊμειδ αξφα ρεφιεΰχεπεξι εξγβιωιν ΰϊ δηωιαεϊ ωμ ΰιλεϊ δϊζεπδ λημχ ξγτερ δϊζεπδ δλεμμ.
https://academic.oup.com/ije/article-abstract/doi/10.1093/ije/dyx145/4056503/High-adherence-to-the-Mediterranean-diet-is?redirectedFrom=fulltext
αξηχψ ςεχαδ (ΰεχθεαψ 2017), ωδϊχιιν αρτψγ, παγχ δχωψ αιο φψιλϊ ϊτεηι ΰγξδ μαιο δωιπει αμηυ δγν εδριλεο μιϊψ μηυ γν αχψα ξαεβψιν. αξηχψ πλμμε ξωϊϊτιν ξωϊι χαεφεϊ ξηχψ ωεπεϊ:
αχψα δξωϊϊτιν αξηχψ PREDIMED, δφψιλδ δξξεφςϊ ωμ ϊτεηι ΰγξδ διιϊδ λ-82 βψν/ιεν, λΰωψ μΰ πξφΰ χωψ ξεαδχ αιο ψξϊ φψιλϊ ϊτεηι ΰγξδ μαιο δωιπει αμηυ δγν δριρθεμι ΰε δγιΰρθεμι (δτψω ωμ 0.9 εωμ 0.02 ξ"ξ λρτιϊ, αδϊΰξδ, αιο δξωϊϊτιν ςν δφψιλδ δβαεδδ αιεϊψ εδπξελδ αιεϊψ). αχψα δξωϊϊτιν αξηχψ SUN, δφψιλδ δξξεφςϊ ωμ ϊτεηι ΰγξδ διιϊδ 53 βψν/ιεν, λΰωψ μΰ πξφΰ χωψ ξεαδχ αιο ψξϊ φψιλϊ ϊτεηι ΰγξδ μαιο δριλεο μδϊτϊηεϊ ιϊψ μηυ γν (ριλεο πξεκ α-2% αχψα δξωϊϊτιν ςν δφψιλδ δπξελδ αιεϊψ εδβαεδδ αιεϊψ).
μριλεν, μΰ πξφΰδ ϊξιλδ μλκ ωφψιλϊ ϊτεηι ΰγξδ (αλμ φεψεϊ δδλπδ) χωεψδ αςμιιδ αμηυ δγν ΰε αριλεο ξεβαψ μιϊψ μηυ γν αχψα ξαεβψιν εδηεχψιν ξγβιωιν ΰϊ δηωιαεϊ ωμ γτερ δϊζεπδ δλεμμ ςμ τπι δδωτςδ ωμ ψλια ϊζεπϊι ΰηγ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29046405
ξηχψ ςεχαδ (ΰτψιμ 2016) ωπεςγ μαηεο δΰν ιω χωψ αιο γτερ δϊζεπδ μαιο δριλεο μΰιψες χψγιεερχεμψι ηξεψ αχψα ΰελμεριιδ αριλεο βαεδ ςν ξημϊ μα λμιμιϊ ιφιαδ.
λημχ ξξηχψ πψηα, αξηχψ δπεληι λ-15,000 ηεμιν ξιμΰε ωΰμεο ϊζεπδ εδψβμι ηιιν.
ςαεψ λμ ΰηγ ξδξωϊϊτιν, δηεχψιν ηιωαε φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ αριρ ψξϊ δφψιλδ ωμ γβπιν ξμΰιν, τιψεϊ ειψχεϊ, χθπιεϊ, γβιν εΰμλεδεμ εφψιλδ πξελδ ωμ αωψ, ελο φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ ξςψαιϊ ςμ αριρ ψξϊ δφψιλδ ωμ γβπιν ξςεαγιν, ξξϊχιν εξωχΰεϊ ξξεϊχιν εξζεπεϊ ξθεβπιν.
αϊχετϊ ξςχα ωμ λ-3.7 ωπιν πξφΰ λι φιεο δϊΰξδ βαεδ ιεϊψ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διδ ξμεεδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μΰιψες χψγιεερχεμψι (λεμμ ϊξεϊδ, δϊχσ μα ΰε ωαυ), ΰεμν μΰ πξφΰ χωψ αιο δφιεο ωμ δγιΰθδ δξςψαιϊ μαιο δριλεο δχψγιεερχεμψι.
δηεχψιν ξριχιν λι δφψιλδ ωμ ξζεπεϊ αψιΰιν διπδ ηωεαδ ιεϊψ ξδιξπςεϊ ξξζεπεϊ ωΰιπν αψιΰιν μξπιςδ ξωπιϊ ωμ ξημεϊ μα.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27109584
αξηχψ δπεληι (ταψεΰψ 2015) παγχ δΰν βν γιΰθδ δλεμμϊ ξρτψ ωιπειιν ϊδιδ ιςιμδ μδψζιδ αχψα ΰελμεριιδ αβψΐξπιδ δρεαμϊ ξδωξπδ.
δωιπειιν αγιΰθδ λεμμιν δημτϊ δωεξπιν αωξο χπεμδ, ΰβεζι ξμκ εωξο ΰβεζι ξμκ εδερτϊ ωϊι ξπεϊ ηθιτιν ξϊεχιν μιεν. μΰηψ 12 ωαεςεϊ ωμ γιΰθδ, αχαεφϊ δξηχψ ημδ ιψιγδ ξξεφςϊ ωμ 5.2 χ"β μςεξϊ 0.4 αχαεφϊ δαιχεψϊ.
ξβξδ γεξδ πξφΰδ αιηρ μξγγι δβεσ ετψετιμ δωεξπιν αγν.
βν μΰηψ ωπϊ ξςχα πξφΰδ ιψιγδ αξωχμ εωιτεψ ατψετιμ δωεξπιν αχαεφϊ δγιΰθδ μςεξϊ δαιχεψϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25690866
ξηχψ ΰελμεριιδ ςγλπι (ταψεΰψ 2015) ξφαις ςμ λκ ωδιςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αξρδ πξελδ ιεϊψ ωμ ηγψ ωξΰμ, ξξφΰ ΰωψ ςωει μδραιψ ΰϊ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ϊημεΰδ χψγιεερχεμιϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25542392
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι παγχ ξδν δβεψξιν δςεξγιν ααριρ δϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μδτηϊϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι αχψα πωιν. αξηχψ πλμμε λ-26,000 πωιν αψιΰεϊ, ΰηψιδο πςψκ ξςχα αξωκ 12 ωπδ. αξρβψϊ δξηχψ παγχδ δϊψεξδ ωμ 40 βεψξιν - λεμμ ωεξπιν, μιτετψεθΰιπιν, ΰτεμιτετψεθΰιπιν, ξγγι γμχϊ, ξθαεμιζν ωμ βμεχεζ, ϊπβεγϊ μΰιπρεμιο, ηεξφεϊ ΰξιπε ξρεςτεϊ, ξθαεμιθιν εβεψξιν χμιπιιν. απερσ, δξωϊϊτεϊ ρεεβε μ-3 χαεφεϊ αδϊΰν μξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
μδμο ωιςεψ δπωιν αλμ χαεφδ εωιςεψ δπωιν ωςαψε ΰιψες χψγιεερχεμψι αϊχετϊ δξςχα:
ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεΙπιϊ: |
πξελδ |
αιπεπιϊ |
βαεδδ |
39.0% |
36.2% |
24.8% |
|
πωιν ωςαψε ΰιψες χψγιεερχεμψι: |
4.2% |
3.8% |
3.8% |
πξφΰ λι αδωεεΰδ μπωιν ςν δϊΰξδ πξελδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, δϊΰξδ αιπεπιϊ ΰε βαεδδ διιϊδ ξμεεδ αριλεο πξεκ α-23% εα-28%, αδϊΰξδ, μΰιψες χψγιεερχεμψι. δβεψξιν δξωξςεϊιιν αιεϊψ ωςξγε ααριρ χωψ ζδ διε (αργψ ιεψγ): ξγγι γμχϊ, ξθαεμιζν ωμ βμεχεζ εϊπβεγϊ μΰιπρεμιο, BMI, μηυ γν εωεξπιν (αςιχψ HDL). λμεξψ, φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μδτηιϊ αψας ΰϊ δριλεο μΰιψες χψγιεερχεμψι, λλμ δπψΰδ λϊεφΰδ ξωιτεψ αβεψξιν ΰμδ.
https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/271756
ξηχψ ςεχαδ (cohort) ωαεφς ςμ λαΰιν αΰψδ"α (2014) ξψΰδ λι δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο χψγιεερχεμψι πξεκ ιεϊψ βν αχψα ΰελμεριιδ ΰξψιχΰιϊ φςιψδ, εμΰ ψχ αχψα ΰελμεριιδ ιν-ϊιλεπιϊ ξαεβψϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24503596
αξηχψ ϊφτιϊι, (2020) δξαερρ ςμ πϊεπιν ξξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ, δεςψλδ δδωτςδ ωμ γιΰθεϊ ωεπεϊ ςμ δξωχμ εςμ ξγγιν ξθαεμιιν. αξηχψ, ωπςψκ αξωκ 12 ηεγωιν, δξωϊϊτιν ιλμε μαηεψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, φεν μριψεβιο, ΰε γιΰθδ τμιΰεμιϊιϊ ελο αιο ϊλπιϊ τςιμεϊ βετπιϊ ρθπγψθιϊ ΰε ϊλπιϊ ΰιξεο ΰιπθψεεμιν αςφιξεϊ βαεδδ (HIIT). αξηχψ πλμμε 250 ξαεβψιν αψιΰιν ςν ςεγσ ξωχμ, ΰωψ χιαμε ιιςευ ϊζεπϊι ηγ τςξι ξεϊΰν ΰιωιϊ, αδϊΰν μγιΰθδ ωαηψε. αξδμκ ϊχετϊ δξηχψ παγχδ δφψιλδ δϊζεπϊιϊ, δξωχμ, δψλα δβεσ, μηυ δγν, δτςιμεϊ δβετπιϊ, εαγιχεϊ γν.
πξφΰ λι δγιΰθδ δξεςγτϊ ςμ δξωϊϊτιν διιϊδ φεν μριψεβιο. ωιςεψ δξωϊϊτιν ωδωμιξε ΰϊ ϊχετϊ δξηχψ διδ γεξδ αγιΰθϊ φεν μριψεβιο εαγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, εβαεδ μςεξϊ δγιΰθδ δτμιΰεμιϊιϊ. αλμ δγιΰθεϊ ζεδϊδ ξβξδ ωμ ιψιγδ αξωχμ, εαγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εφεν μριψεβιο ημδ ιψιγδ αμηυ δγν δριρθεμι.
μδμο θαμδ δξρλξϊ ΰϊ δξξφΰιν:
ιν-ϊιλεπιϊ |
φεν μριψεβιο |
τμιΰεμιϊιϊ |
|
---|---|---|---|
ωιςεψ δξωϊϊτιν ωαηψε αγιΰθδ |
27.2% |
54.4% |
18.4% |
ωιςεψ δξωϊϊτιν αλμ γιΰθδ ωδωμιξε ΰϊ ϊχετϊ δξηχψ |
57% |
54% |
35% |
ωιπει αξωχμ (χ"β) |
2.8- |
4- |
1.8- |
ωιπει αμηυ γν ριρθεμι |
5.9- |
4.9- |
μΰ πξφΰ ωιπει ξεαδχ |
ωιπει αδξεβμεαιο ξρελψψ (ξιμιξεμ/ξεμ) |
0.8- |
μΰ πξφΰ ωιπει ξεαδχ |
μΰ πξφΰ ωιπει ξεαδχ |
ςν ζΰϊ, δηεχψιν ξφιιπιν λι δδαγμιν αιο δχαεφεϊ μψεα μΰ διε ξεαδχιν ρθθιρθιϊ, ειω χεωι μδωεεϊ αιο δγιΰθεϊ, ξλιεεο ωδημεχδ μχαεφεϊ μΰ πςψλδ αΰετο ΰχψΰι. δν ξρλξιν λι βν μμΰ ϊξιλδ ϊζεπϊιϊ χαεςδ πιϊο μδαηιο αωιτεψ αξγγιν ξθαεμιιν ξρειξιν αδϊΰν μγιΰθδ ωδξωϊϊτιν αηψε. ςν ζΰϊ, ιω μτψω ΰϊ δξξφΰιν αζδιψεϊ αωμ ΰετιε δϊφτιϊι ωμ δξηχψ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31879752/
αξηχψ ϊφτιϊι (μΰ ξαεχψ) (2019) δεςψλδ δαθιηεϊ, δραιμεϊ εδιςιμεϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεβαμϊ χμεψιϊ, αωιμεα ϊερτι ϊζεπδ, μωιτεψ ξβεεο ξγγι ριλεο αχψα ξωϊϊτιν ςν ςεγσ ξωχμ ΰε ωξπεϊ. αξηχψ πλμμε 50 ξωϊϊτιν, δρεαμιν ξβεψξι ριλεο χψγιε-ξθαεμιιν εΰωψ δϊαχωε μφψεκ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεϊΰξϊ, δλεμμϊ ωιιχ ημαεο τςξιιν αιεν (λμ ΰηγ ξλιμ 20 βψν ημαεο, 2 βψν τιθερθψεΙμιν) ελο ΰϊ λμ ϊερτι δϊζεπδ δαΰιν: 2 λξερεϊ πεβγι ηξφεο, 2 λξερεϊ τψεαιεθιχδ ξδζο Bacillus coagulans αξιπεο 3 ξιμιΰψγ ηιιγχιν, 2 βψν ωξο γβιν, λξερεϊ χιπξεο αξιπεο 1,000 ξ"β εξωχδ ριαιν, δξλιμ 6 βψν ριαιν, τςξιιν αιεν. δγιΰθδ ριτχδ λ-68-76% ξδφψιλδ δχμεψιϊ δπγψωϊ επξωλδ 13 ωαεςεϊ. δηεχψιν ξφιιπιν λι αΰετο λμμι δδιςπεϊ μγιΰθδ διιϊδ θεαδ εδιΰ πραμδ διθα.
πξφΰ λι αδωεεΰδ μπϊεπι δαριρ, πφτϊδ ιψιγδ ξεαδχϊ ωμ 12% αξωχμ δβεσ, 18% αξρϊ δωεξο ε-8.8% αδιχσ δξεϊπιιν. απερσ ημδ ιψιγδ ξεαδχϊ αλεμρθψεμ δλμμι, α-LDL εαθψιβμιφψιγιν α-19%, 22% ε-40%, αδϊΰξδ. απερσ, πξφΰδ ιψιγδ αψξϊ δλεμρθψεμ δξηεξφο, αξγγ δγμχϊ CRP, αμηυ δγν δριρθεμι εδγιΰρθεμι, ελο ςμιιδ αψξϊ δ-(NO (nitric oxide. δωϊϊτεϊ αϊλπιϊ δγιΰθδ δεαιμδ μιψιγδ ωμ 50% αωιςεψ δξωϊϊτιν δξεβγψιν αριλεο χψγιε-ξθαεμι εμιψιγδ ωμ 38% αξγγ τψξιπβδν μριλεο δχψγιεερχεμψι μ-10 ωπιν.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ξηζχιν ξξφΰιν χεγξιν αδϊιιηρ μϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεβαμϊ χμεψιϊ εαωιμεα ςν ϊερτι ϊζεπδ - μωιτεψ ξγγι ριλεο χψγιε-ξθαεμιιν.
δξηχψ πςψκ ςμ ιγι ηαψϊ ϊερτι δϊζεπδ Nature’s Sunshine Products.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31084538
ξηχψ (ιπεΰψ 2015) ωπεςγ μαψψ ξδν γτερι δϊζεπδ αχψα ΰελμεριιδ αρτψγ εμαηεο ΰϊ δχωψ αιο γτεριν ΰμδ μτψετιμ δωεξπιν αγν.
ξξςχα ΰηψ 1,290 ξωϊϊτιν ζεδε ωπι γτεριν ϊζεπϊιιν: ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ εϊζεπδ ξςψαιϊ.
αΰετο λμμι πξφΰ λι ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ξμεεδ ατψετιμ ωεξπιν ξΰεζο ιεϊψ αςεγ ωϊζεπδ ξςψαιϊ διιϊδ ξμεεδ αριλεο βαεδ ιεϊψ μτψετιμ ωεξπιν μΰ ξΰεζο, αγβω ςμ ψξεϊ HDL πξελεϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25600180
ρεΜλψϊ
ρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (ιεμι 2016) ΰωψ πεςγδ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ δαψιΰεϊιϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αωεξο.
αρχιψδ πλμμε ψχ ξηχψιν ξαεχψιν, δλεμμιν μτηεϊ 100 ξωϊϊτιν, ΰηψιδν αεφς ξςχα ωμ ωπδ μτηεϊ εγεεη ςμ πϊεπι ϊξεϊδ, ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ, ιϊψ μηυ γν ερελψϊ ελο ςμ ξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ. απερσ πλμμε αρχιψδ ξηχψι ςεχαδ δαεηπιν ΰϊ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ερψθο.
αωπι ξηχψιν ξαεχψιν μΰ πξφΰ δαγμ αωιςεψι δϊξεϊδ ξλμ βεψν αιο δγιΰθεϊ ωπαγχε. αξηχψ ΰηγ βγεμ πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μΰιψεςιν χψγιεερχεμψιιν, ρψθο δωγ ερελψϊ (ριλεο πξεκ α-29%, 57% ε-30%, αδϊΰξδ).
απιϊεη λεμμ ωμ ξηχψι ςεχαδ πξφΰ λι διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ αλ-14% μϊξεϊδ ξρψθο (13 ξηχψιν) ελο μϊημεΰδ αρψθο αΰετο λμμι (4%, 3 ξηχψιν) ερψθο χεμεψχθμι (9%, 9 ξηχψιν).
αδϊιιηρ μδωτςδ χψγιεερχεμψιϊ, ξαιο ωμεωδ ξηχψιν, αξηχψ ΰηγ πξφΰ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδιωπεϊ ωμ ΰεθν ωψιψ δμα εμϊξεϊδ. δξξφΰιν μβαι δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ιϊψ μηυ γν, ϊτχεγ χεβπιθιαι, ξημϊ λμιεϊ, γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ εΰιλεϊ δηιιν διε μΰ ςχαιιν, ξιπιξμιιν ΰε μΰ ξεαδχιν ρθθιρθιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξδςγειεϊ δξεβαμεϊ δχιιξεϊ, γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αφψιλϊ δωεξο ςωειδ μδτηιϊ ΰϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι, μρψθο δωγ εμρελψϊ ρεβ 2 ΰκ λλμ δπψΰδ ΰιπδ ξτηιϊδ ΰϊ δριλεο μϊξεϊδ ξλμ βεψν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27428849
αρχιψδ (γφξαψ 2017) γπιν δηεχψιν αδωτςδ δτιζιεμεβιϊ ωμ φψιλϊ ξζεπεϊ τεπχφιεπμιιν, απτψγ ΰε λημχ ξγτερ ϊζεπδ λεμμ, μθιτεμ αρελψϊ ρεβ 2 εμξπιςϊδ. ξζεπεϊ τεπχφιεπμιιν ξλιμιν ψλιαιν τςιμιν αιεμεβιϊ δχωεψιν αδωτςδ ξιθιαδ ςμ δαψιΰεϊ - λβεο δβαψϊ δτςιμεϊ πεβγϊ δηξφεο επεβγϊ δγμχϊ, ωιτεψ δψβιωεϊ μΰιπρεμιο εδωτςδ πεβγϊ λεμρθψεμ - εαλκ ϊεψξιν μθιτεμ αξημεϊ λψεπιεϊ λβεο ρελψϊ ρεβ 2 εμξπιςϊο.
ψλιαι δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ – λβεο τιψεϊ, ιψχεϊ, γβιν ωεξπιιν, ωξο ζιϊ εΰβεζιν - ξωξωιν λξεγμ μδςψλϊ δδωτςδ ωμ ξζεπεϊ τεπχφιεπμιιν αωμ δϊλεμδ δβαεδδ ωμ ψλιαιν τςιμιν, δλεμμιν τεμιτπεΙμιν, θψτπεΰιγιν, τμαεπεΰιγιν, ΰμχμεΰιγιν, ρθψεμιν, τιβξπθιν εηεξφεϊ ωεξο αμϊι ψεειεϊ. μγεβξΰ, ιωπο ςγειεϊ ξαθιηεϊ μδωτςδ πεβγϊ δρελψϊ ωμ ψλιαιν τεμιτπεΙμιν αγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, ελο μδωτςδ ξιθιαδ - ιωιψδ εςχιτδ - ωμ φψιλϊ ϊδ (ϊδ ιψεχ, ϊδ ωηεψ εϊδ ξΰθδ) εχτδ ςμ ρελψϊ ρεβ 2 εϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ. ΰεξπν μψλιαιν ωεπιν αγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ δωτςδ ξβιπδ, ΰεμν δςγειεϊ ξφαιςεϊ ςμ λκ ωμξπιςϊ ρελψϊ ρεβ 2 πγψωϊ βιωδ δεμιρθιϊ, δξθξιςδ ΰϊ δωιξεω αψλιαιν ΰμδ λημχ ξΰεψη ηιιν δλεμμ βν τςιμεϊ βετπιϊ. αξρβψϊ δρχιψδ γπιν δηεχψιν βν αϊψεξδ ωμ ΰεψη ηιιν ξεϊΰν ΰιωιϊ, αδϊαρρ ςμ δτψετιμ δξεμχεμψι δΰιωι, δλεμμ ξΰτιιπιν βπθιιν εΰτι-βπθιιν, αιθει βπθι, ϊεφψιν ημαεπιιν, ξθαεμιθιν εδδψλα δηιιγχι αψχξεϊ δβεσ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξζεπεϊ τεπχφιεπμιιν ςωειιν μϊψεν λημχ ξβιωδ ξεϊΰξϊ ΰιωιϊ μξπιςδ εμθιτεμ αρελψϊ ρεβ 2, δξαερρϊ ςμ ξεγμιν αιεμεβιιν εδϊπδβεϊιιν εςμ ϊζεπδ ετςιμεϊ βετπιϊ λημχ ξΰεψη ηιιν αψιΰ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29194424
ρχιψδ ωαγχδ ξηχψιν χμιπιιν εξθΰ-ΰπμιζεϊ ΰωψ αηπε δΰν γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ δςωιψδ αωξο ζιϊ ΰλο ξθιαδ εςεζψϊ μξπες δωξπϊ ιϊψ, ρελψϊ εαςιεϊ ξθαεμιεϊ.
δρχιψδ ξφΰδ λι δγιΰθδ δςωιψδ αηεξφεϊ ωεξο ηγ αμϊι ψεειεϊ ξτηιϊδ ΰϊ ψξϊ δλεμρθψεμ (LDL), ξτηιϊδ γμχϊ, ξωτψϊ ΰϊ ξθαεμιζν δβμεχεζ, ςεζψϊ μρεαμιν ξαςιεϊ ςιλεμ, ξωτψϊ μηυ γν εθεαδ μηεμιν αρελψϊ ρεβ 2 ςμ ιγι ωιτεψ δψβιωεϊ μΰιπρεμιο;
απερσ δγιΰθδ ΰσ ϊεξλϊ αιψιγδ αξωχμ αχψα δρεαμιν ξδωξπϊ ιϊψ ηξεψδ (Obesity).
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21443484
ρχιψδ ξχιτδ (2014) ωμ ξηχψιν χμιπιιν εϊφτιϊιιν ξρλξϊ ΰϊ δψλιαιν δϊζεπϊιιν, δξζεπεϊ εδγτεριν δϊζεπϊιιν ωπξφΰε ιςιμιν μξπιςδ εθιτεμ αρελψϊ ρεβ 2.
αΰωψ μψλιαι δϊζεπδ, δλεϊαιν ξριχιν ξδξξφΰιν λι ιωπδ ηωιαεϊ βαεδδ ιεϊψ μΰιλεϊ δωεξπιν εδτηξιξεϊ αγιΰθδ ξΰωψ μλξεϊν δπφψλϊ.
αδϊιιηρ μξζεπεϊ ρτφιτιιν, πφτδ λι φψιλδ βαεδδ ωμ γβπιν ξμΰιν, τιψεϊ, ιψχεϊ, χθπιεϊ εΰβεζιν, φψιλδ ξϊεπδ ωμ ΰμλεδεμ εφψιλδ πξελδ ωμ γβπιν ξςεαγιν, αωψ ΰγεν εαωψ ξςεαγ εξωχΰεϊ ξξεϊχιν χωεψδ αριλεο ξετηϊ μτϊη ρελψϊ, εϊεψξϊ μΰιζεο ψξεϊ δρελψ εδωεξπιν αγν αχψα ηεμι ρελψϊ.
αδϊιιηρ μγτεριν ϊζεπϊιιν, ξο δξηχψιν ςεμδ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ (αιο διϊψ) ςωειδ μριις μωξιψδ ςμ δξωχμ εμξπιςδ εθιτεμ αρελψϊ, λΰωψ δο ξεϊΰξεϊ μφψλιε δΰιωιιν ωμ λμ ξθετμ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24910231
ρχιψδ αηπδ ΰϊ διγς δξγςι δχιιν (2014) δαεηο ΰϊ δχωψ αιο δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ μαιο ρελψϊ.
ξρχιψδ ζε ςεμδ λι μγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ δωτςδ ξθιαδ ςμ ρελψϊ ξρεβ 2, αξπιςδ εαθιτεμ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4011042
αγεη (ξΰι 2017), ωπςψκ ςμ ιγι χαεφϊ ξεξηιν αιπμΰεξιϊ, ξεφβεϊ δξμφεϊ μξπιςϊ δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ εμθιτεμ αδ - αδϊαρρ ςμ ξξφΰιν ξηχψιιν απεβς μχωψ αιο ωιπει ΰεψη δηιιν μαιο δριλεο μϊρξεπϊ δξθαεμιϊ.
ξδγεη ςεμδ λι ιψιγδ αξωχμ, αΰξφςεϊ δβαμδ χμεψιϊ εαιφες τςιμεϊ βετπιϊ, ϊεψξϊ μθιτεμ αϊρξεπϊ δξθαεμιϊ εμξπιςϊδ. δηεχψιν ξγβιωιν ΰϊ ιςιμεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, βν μμΰ δβαμδ χμεψιϊ, δξαερρϊ ςμ φψιλϊ ωεξπιν αμϊι ψεειιν (αςιχψ ωξο ζιϊ), χθπιεϊ, γβπιν ξμΰιν, τιψεϊ, ιψχεϊ, ΰβεζιν, γβιν, ξεφψι ημα ξετηϊι ωεξο εφψιλδ ξϊεπδ ωμ ΰμλεδεμ. πξφΰδ ϊξιλδ βν μιςιμεϊ ωμ γτερι γιΰθδ περτιν λβεο γιΰθϊ DASH, γιΰθδ πεψγιϊ εγιΰθδ φξηεπιϊ. διαθι ΰεψη ηιιν περτιν ωδιπν δλψηιιν αξπιςϊ δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ λεμμιν βξιμδ ξςιωεο, δτηϊϊ φψιλϊ ξωχΰεϊ ξξεϊχιν εδβαμϊ φψιλϊ αωψ.
δηεχψιν ξρλξιν λι μδχτγδ ςμ ΰεψη ηιιν αψιΰ ηωιαεϊ βαεδδ μξπιςϊ δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ αχψα ΰελμεριιδ αριλεο, ελο μξπιςϊ ριαελιν χψγιεερχεμψιιν ερελψϊ ρεβ 2 αΰελμεριιδ δρεαμϊ ξδϊρξεπϊ δξθαεμιϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28521334
ΰιβεγ δρελψϊ δΰξψιχΰι τψρν (ΰεχθεαψ 2013) δξμφεϊ ϊζεπϊιεϊ ςγλπιεϊ ξαερρεϊ ξηχψ μξαεβψιν ηεμι ρελψϊ.
δγβω δςιχψι απιιψ δςξγδ διπε ςμ αιρερ δψβμι ΰλιμδ αψιΰιν, εμΰ ςμ γιΰθδ, δξεϊΰξιν ΰιωιϊ μλμ ξθετμ ξϊεκ δδαπδ λι ΰιο γτερ ΰηιγ ΰωψ ξϊΰιν μλμμ ηεμι δρελψϊ.
δηεχψιν ρεχψιν ξρτψ γτερι ϊζεπδ ξελψιν εαιπιδν ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ, ΰεμν ΰιπν ξξμιφιν ςμ γτερ ξρειν.
δν ξγβιωιν λι ιω μδϊΰιν ΰϊ γτερ δϊζεπδ μδςγτεϊ δΰιωιεϊ εμιςγιν δαψιΰεϊιιν εδθιτεμιιν ωμ λμ ηεμδ.
απερσ, δηεχψιν ρεχψιν ΰϊ δςγειεϊ δξηχψιεϊ δχιιξεϊ μβαι ψλιαι δϊζεπδ δωεπιν εξρλξιν αδξμφεϊ δςιχψιεϊ μθιτεμ αηεμι ρελψϊ.
http://care.diabetesjournals.org/content/early/2013/10/07/dc13-2042.full.pdf+html
ξηχψ χμιπι ξαεχψ (ΰεχθεαψ 2015) αε παγχ δΰν δδωτςδ δξξεωλϊ ωμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ ΰε γμϊ ωεξο ςμ δςξιγεϊ μΰιπρεμιο ϊμειδ ααιθει δβπθι ωμ ςξιγεϊ μΰιπρεμιο αλαγ ΰε αωψιψ.
λημχ ξξηχψ βγεμ ιεϊψ δςερχ αδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ δριλεο μρελψϊ, αξηχψ ζδ 642 ξωϊϊτιν ηεμχε ΰχψΰιϊ μφψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ΰε μγιΰθδ γμϊ ωεξο. δηεχψιν ριεεβε ΰϊ δξωϊϊτιν μ-4 χαεφεϊ αδϊΰν μρεβ δςξιγεϊ μΰιπρεμιο: μμΰ ςξιγεϊ μΰιπρεμιο, ςξιγεϊ μΰιπρεμιο αωψιψ αμαγ, ςξιγεϊ μΰιπρεμιο αλαγ αμαγ, ςξιγεϊ μΰιπρεμιο αωψιψ εαλαγ.
μΰηψ ωπϊιιν δηεχψιν ξψΰιν λι ΰεξπν ωϊι δγιΰθεϊ ϊψξε μωιτεψ δψβιωεϊ μΰιπρεμιο, ΰκ δδωτςδ διιϊδ ϊμειδ ααιθει δβπθι μψβιωεϊ μΰιπρεμιο.
γιΰθδ γμϊ ωεξο ςωειδ μδιεϊ ιςιμδ ιεϊψ μξωϊϊτιν ςν ςξιγεϊ μΰιπρεμιο αλαγ εΰιμε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μδιεϊ ιςιμδ ιεϊψ μξωϊϊτιν ςν ςξιγεϊ μΰιπρεμιο αωψιψ ΰε αωψιψ εαλαγ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26474775
ξηχψ δωεεΰϊι ψπγεξΰμι (2011) αγχ ΰτχθιαιεϊ ωμ γιΰθδ διν ϊιλεπιϊ μςεξϊ γιΰθδ γμϊ ωεξο αξπιςδ ωμ ξημϊ ρελψϊ ρεβ 2. δξηχψ λμμ 418 ξωϊϊτιν ΰωψ ηεμχε μωμεω χαεφεϊ, 2 χαεφεϊ μχηε ημχ αγιΰθδ διεν ϊιλεπιϊ ΰωψ λμμδ ϊερτεϊ ωμ ωξο ζιϊ (λμιθψ μωαες) ΰε ΰβεζιν (λ-30 βψν μιεν), αςεγ χαεφϊ δαιχεψϊ φψλδ γιΰθδ γμϊ ωεξο.
ξωϊϊτι δξηχψ πςε αιο βιμ 55 μ- 80 εμμΰ ξημεϊ χΰψγιε-εΰρχιεμψιεϊ. δξηχψ ξφΰ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ, ςωιψδ αηεξφεϊ ωεξο ηγ αμϊι ψεειεϊ (ΰβεζιν ΰε ωξο ζιϊ) ςγιτδ ςμ γιΰθδ γμϊ ωεξο αξπιςϊ ρελψϊ ρεβ 2 εδαιΰδ μιψιγδ αωιςεψ 52% αδιΰψςεϊ ρελψϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20929998
λημχ ξξηχψ πψηα ΰωψ δϊχιιν αρτψγ (2014), αξηχψ δπεληι δεςψλδ διςιμεϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ρελψϊ ρεβ 2. αξηχψ δωϊϊτε 3541 ΰιω αβιμΰι 55-80 δπξφΰιν αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ.
δξωϊϊτιν ηεμχε αΰετο ΰχψΰι μΰηϊ ξωμεω γιΰθεϊ: γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωιψδ αωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωιψδ αΰβεζιν ΰε μχαεφϊ αιχεψϊ αδ πιϊπδ δγψλδ μβαι γιΰθδ γμϊ ωεξο.
αλμ δχαεφεϊ μΰ αεφςδ δϊςψαεϊ δχωεψδ ααιφες τςιμεϊ βετπιϊ ΰε δψζιιδ.
μΰηψ ϊχετϊ ξςχα ωμ λ-4 ωπιν γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωιψδ αωξο ζιϊ, αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ, μεεϊδ αριλεο ξετηϊ α-40% μδϊτϊηεϊ ρελψϊ ρεβ 2 λΰωψ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωιψδ αΰβεζιν διιϊδ χωεψδ αριλεο ξετηϊ α-18%.
ξλΰο, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωιψδ αωξο ζιϊ, βν μμΰ δβαμδ χμεψιϊ, ςωειδ μδιεϊ αςμϊ ϊψεξδ ξωξςεϊιϊ μξπιςϊ ρελψϊ. ΰεξπν πγψωιν ξηχψιν χμιπιιν περτιν ςμ ξπϊ μΰεωω ΰϊ δξξφΰιν, ΰεμν μγςϊπε ξηχψ ζδ διπε ξωξςεϊι ξΰεγ αβιαεω δδξμφεϊ δϊζεπϊιεϊ μΰελμεριιδ δπξφΰϊ αριλεο ξεβαψ μδϊτϊηεϊ ρελψϊ.
http://annals.org/article.aspx?articleid=1811025
αξηχψ (2013) παηπε ωϊι βιωεϊ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εςεξρ βμιχξι, αδχωψ μδϊτϊηεϊ ρελψϊ ρεβ 2. δξηχψ δϊαρρ ςμ πϊεπιν ωπΰρτε αξηχψ ΰιψετΰι ψηα διχσ ελμμ ξςχα ΰηψ λ-22 ΰμσ ΰιω αιεεο μϊχετδ ωμ λ-11 ωπιν. αξδμκ ϊχετδ ζε ΰεαηπε 2,330 ξχψιν ωμ ρελψϊ ρεβ 2.
ξϊεκ ωΰμεπιν ςμ γτερ δγιΰθδ ηεωα φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εφιεο ωμ ςεξρ βμιχξι.
ρδ"λ δηεχψιν ξςψιλιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αςμϊ ςεξρ βμιχξι πξεκ ςωειδ μδτηιϊ ΰϊ δριλεο μρελψϊ αλ-20%. αλκ ξφθψσ ξηχψ ζδ μωεψδ ΰψελδ ωμ ξηχψιν δςερχιν αιϊψεπεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23975324
αξηχψ ςεχαδ, (2020) παγχ δχωψ αιο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, μαιο δριλεο μδϊτϊηεϊ ρελψϊ ρεβ 2. ξηχψ ζδ πςωδ λημχ ξξηχψ βγεμ δςερχ ααψιΰεϊ δΰιωδ, ωαε πλμμε 25,317 πωιν αψιΰεϊ, απεϊ 53 αξξεφς. πωιν ΰμδ βειρε μξηχψ αιο δωπιν 1992-1995, εδξςχα πςψκ ςγ ωπϊ 2017 (ϊχετϊ ξςχα ξξεφςϊ ωμ 19.8 ωπιν). αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ ωξεμΰε αϊηιμϊ ϊχετϊ δξςχα, δηεχψιν ηιωαε μλμ ξωϊϊτϊ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αρχΰμδ ωμ 0 ςγ 9.
πξφΰ λι αδωεεΰδ μπωιν ςν φιεο 3 εξθδ, πωιν ςν φιεο ωμ 6 εξςμδ διε αριλεο πξεκ α-30% μδϊτϊηεϊ ρελψϊ ρεβ 2 μΰηψ δϊΰξδ ρθθιρθιϊ μβιμ εμφψιλδ χμεψιϊ. μΰηψ δϊΰξδ περτϊ μ-BMI, δριλεο διδ πξεκ α-15%.
απερσ, παγχε δξπβπεπιν δαιεμεβιιν δξςεψαιν, αΰξφςεϊ 40 ρξπιν αιεμεβιιν δξιιφβιν ΰϊ δξρμεμιν δτιζιεμεβιιν δωεπιν. αξεγμιν ρθθιρθιιν πξφΰ λι:
δρξο ωϊψν αξιγδ δξωξςεϊιϊ αιεϊψ μιψιγδ αριλεο, διδ ϊπβεγϊ μΰιπρεμιο, εΰηψιε BMI, HDL εξγγι γμχϊ.
ρξπιν περτιν ωϊψξε μιψιγδ αριλεο, λεμμιν ηεξφεϊ ΰξιπε ξρεςτεϊ ωψωψϊ, LDL, μηυ γν εΰτεμιτετψεθΰιπιν.
μδξεβμεαιο ξρελψψ διιϊδ ψχ ϊψεξδ ξεςθδ μδτηϊϊ δριλεο.
απιϊεη μτι ϊϊι-χαεφεϊ, πξφΰ λι φιεο δϊΰξδ βαεδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, διδ χωεψ αιψιγδ ξωξςεϊιϊ ιεϊψ αριλεο μδϊτϊηεϊ ρελψϊ ρεβ 2 αχψα πωιν ςν BMI ξςμ 25.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰι δξηχψ ξςιγιν λι αξδμκ ϊχετδ ωμ 20 ωπιν, δχτγδ ςμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διιϊδ ξμεεδ αιψιγδ ωμ λ-30% αριλεο μδϊτϊηεϊ ρελψϊ ξρεβ 2.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33211107/
λημχ ξξηχψ ςεχαδ, (2019) αξηχψ δπεληι παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δωιπει αϊτχεγ δχεβπιθιαι αξωκ ωπϊιιν, λϊμεϊ αρελψϊ ρεβ 2 εαΰιζεο δβμιχξι. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 913 ξωϊϊτιν απι λ-57 αξξεφς, λΰωψ ωιςεψ ηεμι ρελψϊ ρεβ 2 διδ 39.5% αϊηιμϊ δξηχψ ε-42.6% μΰηψ ωπϊιιν. λμ δξωϊϊτιν ρεεβε μωϊι χαεφεϊ αδϊΰν μΰιζεο δβμιχξι αϊηιμϊ δξηχψ: ξΰεζο ΰε μΰ ξΰεζο (δξεβμεαιο ξρελψψ βαεδ ΰε πξεκ ξ-7%) ελο αδϊΰν μωιπει αϊχετδ ωμ ωπϊιιν (ιφια/ςεμδ ΰε πξεκ/ιεψγ). αδϊΰν μωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτιν, δηεχψιν ηιωαε φιεο δϊΰξδ μξρτψ γτερι ϊζεπδ: ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ, ξγγιν μΰλιμδ αψιΰδ εγιΰθϊ DASH.
μδμο ξξφΰι δξηχψ:
δηεχψιν ξρλξιν λι δο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ εδο πιδεμ ιςιμ ωμ ξημϊ δρελψϊ ςωειιν μϊξεκ αωξιψδ ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι, λΰωψ ϊζεπδ αψιΰδ αΰετο λμμι ςωειδ μϊψεν μωιτεψ ϊτχεγι δζιλψεο αχψα ξαεβψιν μμΰ ρελψϊ ρεβ 2.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31123154
ϊτχεγι ξεη
ξθδ-ΰπμιζδ ξχιτδ ειρεγιϊ (2013) ωπεςγδ μδςψικ ΰϊ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μξημεϊ δχωεψεϊ ατβιςδ αϊτχεγ δξεηι, λεμμ ωαυ, γιλΰεο, δτψςδ χεβπιθιαιϊ εξημϊ τψχιπρεο.
αρχιψδ πλμμε 22 ξηχψιν, 11 ξδν ςερχιν αωαυ, 9 αγιλΰεο, 8 αδτψςδ χεβπιθιαιϊ ε-1 αξημϊ τψχιπρεο.
ξπιϊεη λμμ δπϊεπιν ςεμδ λι δχτγδ βαεδδ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ πξφΰδ αΰετο ςχαι λξτηιϊδ ριλεο μωαυ, μγιλΰεο εμδτψςδ χεβπιθιαιϊ αλ-30-40%.
ξπιϊεη ωμ ϊϊ-χαεφεϊ πξφΰδ λι αΰετο ρτφιτι μγιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ϊτχιγ αδτηϊϊ δριλεο μωαυ ΰιρλξι, μδτψςδ χεβπιθιαιϊ χμδ εμγξπφιδ, αςιχψ αδχωψ μξημϊ δΰμφδιιξψ.
ξηχψ ζδ ξφθψσ μωεψϊ ξηχψιν ΰψελδ ΰωψ ςερχϊ αιϊψεπεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εςωειεϊ μδιεϊ με δωμλεϊ ηωεαεϊ μθιτεμ εμξπιςδ αχψα ξαεβψιν ΰωψ πξφΰιν αριλεο ξεβαψ μτβιςδ αϊτχεγ δξεη.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23720230?dopt=Abstract
αρχιψδ (2018) γπιν δηεχψιν αξξφΰιν δςγλπιιν μβαι ϊτχιγ δϊζεπδ αξπιςϊ διγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ. δηεχψιν ξραιψιν λι ϊζεπδ διπδ βεψν ΰεψη ηιιν ηωεα, ωςωει μδωτις ςμ δριλεο δςϊιγι μδϊτϊηεϊ δτψςδ χεβπιθιαιϊ εγξπφιδ. ιωπο ςγειεϊ, αςιχψ ξξηχψιν ϊφτιϊιιν ΰκ βν ξξηχψιν ξαεχψιν, μλκ ωϊτχεγ χεβπιθιαι θεα ιεϊψ αχψα χωιωιν χωεψ αψλιαι ξζεο ξρειξιν - λβεο ηεξφδ τεμιϊ, τμαεπεΰιγιν, ειθξιο D εηεξφεϊ ωεξο ξρειξεϊ (αςιχψ ΰεξβδ 3) - ελο αχαεφεϊ ξζεο λβεο γβιν, ιψχεϊ, τιψεϊ εφψιλδ ξϊεπδ ωμ ΰμλεδεμ εχτΰιο. δδωτςδ δξβιπδ ωμ ξζεπεϊ ΰμδ ςωειδ μδιεϊ ξωξςεϊιϊ ιεϊψ αχψα ΰπωιν ςν ηρψιν ϊζεπϊιιν ΰε ςν πθιιδ βπθιϊ μδϊτϊηεϊ δτψςδ χεβπιθιαιϊ.
ςν ζΰϊ, λιεν δςγειεϊ ξφαιςεϊ ςμ δϊψεξδ ωμ γτερ ϊζεπϊι λεμμ, λβεο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ - δλεμμϊ ξβεεο ψηα ωμ ψλιαιν ϊζεπϊιιν αςμι δωτςδ ξιθιαδ - ςμ τπι ψλιαι ξζεο αεγγιν. ςεγ ξφιιπιν δηεχψιν, λι αξηχψιν ωεπιν πξφΰδ ϊξιλδ ξρειξϊ μϊλπιεϊ ψα-ϊηεξιεϊ – δλεμμεϊ ΰϊ δδιαθ δϊζεπϊι – μξπιςϊ δϊτϊηεϊ δτψςδ χεβπιθιαιϊ εγξπφιδ, ΰεμν ιςιμεϊο μΰ δεληδ αΰετο εγΰι. ωιξεω αθλπεμεβιεϊ ηγωεϊ μδςψλϊ δφψιλδ δϊζεπϊιϊ εαρξπιν αιεμεβιιν μϊζεπδ εμϊεφΰεϊ πειψε-αιεμεβιεϊ ςωει μϊψεν μωιτεψ δξηχψ αϊηεν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30244829
αρχιψδ ωιθϊιϊ (ξψυ 2018) ωμ ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ δχεβπιφιδ εςμ ξαπδ εϊτχεγ δξεη.
αρχιψδ πλμμε ηξιωδ ξηχψιν, δλεμμιν 1,888 ξωϊϊτιν, αδν πςψλε ρδ"λ 66 ξαγχιν χεβπιθιαιιν εξαγχ ΰηγ μδςψλϊ ϊτχεγ δξεη. δηεχψιν ξφιιπιν λι αξηχψιν δωεπιν διε δαγμιν αγιΰθεϊ ωπιϊπε μξωϊϊτιν, αξιεηγ αδϊιιηρ μδξμφεϊ δλξεϊιεϊ.
ξπιϊεη δϊεφΰεϊ ςεμδ λι ψχ α-12% ξλμμ δξαγχιν δχεβπιθιαιιν ωπςψλε πξφΰ ιϊψεο ξεαδχ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, λΰωψ αξρβψϊ δρχιψδ ξτεψθιν δξξφΰιν ξδξηχψιν αδν πξφΰδ δωτςδ ξιθιαδ. μΰ πξφΰδ ϊξιλδ μϊψεξδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μδτηϊϊ διγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ ΰε γξπφιδ. δηεχψιν ξρλξιν λι ψεα δξξφΰιν ΰιπν ξωξςεϊιιν, ΰεμν ιω μδξωικ εμαηεο ΰϊ δδωτςδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ δϊηεξιν δχεβπιθιαιιν αδν πξφΰ ωιτεψ ξεαδχ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29566197
ρχιψδ ωιθϊιϊ δλεμμϊ 18 ξηχψιν ϊφτιϊιιν (ιεμι 2016) αγχδ ΰϊ δϊψεξδ ωμ δϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ μωξιψδ ςμ ϊτχεγ δξεη. πξφΰ λι δϊΰξδ βαεδδ ιεϊψ μϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αδΰθϊ ϊδμιλι δδιγψγψεϊ δχεβπιθιαιϊ εδϊτϊηεϊ ξημϊ δΰμφδιιξψ ελο αωιτεψ δϊτχεγ δχεβπιθιαι.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27500135
αρχιψδ (2019) ςγλπιϊ ξφιβιν δηεχψιν ΰϊ δβιωδ ωμ τριλιΰθψιδ ϊζεπϊιϊ εΰϊ δςγειεϊ δξηχψιεϊ δξγβιωεϊ ΰϊ ηωιαεϊ δϊζεπδ μωξιψδ ςμ αψιΰεϊ πτωιϊ θεαδ. ξξφΰιν ΰτιγξιεμεβιιν ξφαιςιν ςμ δχωψιν αιο ϊζεπδ εδαψιΰεϊ δπτωιϊ, ΰεμν ξξφΰιν ΰμδ ΰιπν ξΰτωψιν δρχδ μβαι ριαϊιεϊ ΰε δαπδ ωμ δξπβπεπιν δξςεψαιν. αΰετο ρτφιτι, ιωπο ςγειεϊ δχεωψεϊ αιο ϊζεπδ μχειδ μαιο δϊτψφεϊ ωμ δτψςεϊ ξφα ψεη, λεμμ ηψγδ εγιλΰεο, ελο δτψςεϊ πειψε-τριλιΰθψιεϊ ΰηψεϊ. απερσ, ιωπν ξξφΰιν δξφαιςιν ςμ δδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μδτηϊϊ δριλεο μγιλΰεο εηψγδ, εωμ ψλιαιν ϊζεπϊιιν λξε ηεξφεϊ ωεξο ψα αμϊι ψεειεϊ εειθξιο B12. αξηχψιν δϊςψαεϊιιν πξφΰ λι ωιπειιν ϊζεπϊιιν, μψεα αωιμεα ωιπειιν αΰεψη δηιιν, ςωειιν μϊψεν μξπιςδ εμθιτεμ αϊηεν αψιΰεϊ δπτω.
ξηχψιν, δλεμμιν δϊςψαειεϊ ϊζεπϊιεϊ, ξρτχιν ξιγς ηωεα, ΰεμν αξχψιν ψαιν διπν ξεβαμιν αωμ βεψξιν ξϊεγεμεβιιν, λβεο δθψεβπιεϊ αιο δξωϊϊτιν, δςγψ ρξπιν αιεμεβιιν ξϊΰιξιν, ξγβξιν χθπιν εδςγψ ρξιεϊ. δηεχψιν ξφιιπιν λι μψεα ΰιο ςγειεϊ ξηχψιεϊ δϊεξλεϊ αΰξεπεϊ ωλιηεϊ μβαι δδωτςδ δξιθιαδ ωμ ξζεπεϊ ωεπιν ςμ αψιΰεϊ δπτω. μθςπϊν, πγψωιν ξηχψιν περτιν μδαπϊ δξπβπεπιν αδν γτερι ϊζεπδ ΰε ψλιαιν ϊζεπϊιιν ξωτιςιν αδιαθιν ωεπιν, αψξδ δξθαεμιϊ, ςμ δϊδμιλιν δϊΰιιν, ςμ δξπβπεπιν δςφαιιν, ςμ ϊδμιλιν χεβπιθιαιιν εςφαιιν, εςμ ϊημεΰδ. δηεχψιν ξρλξιν λι πγψωεϊ ςγειεϊ ξαερρεϊ μφεψκ βιαεω ξγιπιεϊ ϊζεπϊιϊ μωξιψδ ςμ δαψιΰεϊ δπτωιϊ εμθιτεμ αδ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31735529/
αρχιψδ ξεφβεϊ δςγειεϊ ξξηχψιν τψδ-χμιπιιν εχμιπιιν απεβς μϊψεξδ ωμ ϊζεπδ εψλιαιν ϊζεπϊιιν μδβπδ ςμ δξεη αϊδμιλι δδζγχπεϊ.
αξρβψϊ δρχιψδ, ξεφβεϊ δςγειεϊ απεβς μδωτςδ ωμ ηεξφεϊ ωεξο (αξιεηγ ΰεξβδ 3), ημαεπιν, τηξιξεϊ, τεμιτπεΙμιν εειθξιπιν (αΰετο ρτφιτι εειθξιπι B). αΰετο λμμι, δηεχψιν ξρλξιν λι ξηχψιν ΰτιγξιεμεβιιν ϊεξλιν αϊτχιγ δξβο ωμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ εωμ ψλιαιν ξρειξιν λξε ΰεξβδ 3, τεμιτπεΙμιν εειθξιπι B - ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι εδπτωι.
δξξφΰιν ξξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν αΰετο λμμι ΰιπν ςχαιιν, ΰεμν ιωπδ ϊξιλδ μϊψεξδ ωμ ηεξφδ τεμιϊ εειθξιπι B μδΰθϊ ϊδμιλι διγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ εμϊτχιγ ΰτωψι αδτηϊϊ δριλεο μγιλΰεο δχωεψ αδζγχπεϊ. ωιξεω αθλπεμεβιεϊ ξηχψ ηγωπιεϊ, αγβω ςμ ωιθεϊ δγξιδ ξεηιϊ (αωεπδ ξδωιθεϊ δξχεαμεϊ ωμ ωΰμεπιν) ςωει μϊψεν μτιϊεη ΰρθψθβιεϊ ϊζεπϊιεϊ ιςιμεϊ μδτηϊϊ δριλεο μδτψςεϊ πτωιεϊ εχεβπιθιαιεϊ εμωιτεψ ΰιλεϊ δηιιν αχψα χωιωιν.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/nbu.12250/full
αρχιψδ, (2019) ωπςψλδ ςμ ιγι φεεϊ ψα-ξχφεςι, δςερχ αϊτχιγ ηιιγχι δξςι αδϊτϊηεϊ ωξπεϊ εδτψςεϊ δϊπδβεϊ, ξεφβεϊ δςγειεϊ μβαι δχωψ αιο ϊζεπδ εξφα ψεη, αγβω ςμ γιλΰεο εϊεκ δϊιιηρεϊ μδωτςδ ωμ ηιιγχι δξςι. δηεχψιν ξφιβιν ΰϊ φιψ δξεη-ξςι-ηιιγχιν λτψγιβξδ ηγωδ μδαπϊ δαψιΰεϊ δπτωιϊ. ιωπο ςγειεϊ ψαεϊ μδωτςδ ωμ ηιιγχι δξςι ςμ ξςψλϊ δςφαιν δξψλζιϊ εςμ δδϊπδβεϊ, εαξιεηγ ςμ δτψςεϊ δχωεψεϊ αρθψρ λβεο γιλΰεο. ξηχψιν ςγλπιιν ξψΰιν λι ξθετμιν δξΰεαηπιν ςν γιλΰεο ρεαμιν ξγιραιεζιρ ωμ ηιιγχι δξςι, ΰεμν δβεψν μλκ ΰιπε ξεαο αξμεΰε.
δηεχψιν ξφιιπιν λι αςωεψιν δΰηψεπιν ξϊψηω ωιπει αδψλα δϊζεπδ, δλεμμ φψιλδ ψαδ ιεϊψ ωμ αωψ ΰγεν, ξζεπεϊ ςϊιψι ωεξο ερελψιν ξςεαγιν. φψιλδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ πξφΰδ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μγιλΰεο, λΰωψ ιωπο ςγειεϊ μδωτςδ πεβγϊ δγιλΰεο ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. δψλιαιν αγιΰθδ, ωςωειιν μδραιψ δωτςδ ζε, διπν δτεμιτπεΙμιν εηεξφεϊ ωεξο ψα αμϊι ψεειεϊ. αδϊαρρ ςμ δξξφΰιν δχιιξιν, δηεχψιν ξξμιφιν μξθετμιν δρεαμιν ξγιλΰεο ΰε πεθιν μγιλΰεο, μφψεκ ϊζεπδ ςωιψδ αξζεπεϊ ξο δφεξη, δλεμμϊ λξεϊ βγεμδ ωμ γβπιν ξμΰιν εριαιν ϊζεπϊιιν, μφψεκ αΰετο ωβψϊι γβιν εξζεπεϊ ξεϊρριν, μδτηιϊ ΰϊ φψιλϊ δαωψ δΰγεν εδξςεαγ, μδβαιμ φψιλϊ ρελψιν ξςεαγιν, ελο μαφς τςιμεϊ βετπιϊ ΰιψεαιϊ αδϊΰν μβιμ εμξφα δβετπι.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30497694/
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2020) παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι αχψα ηεμι τψχιπρεο. αξηχψ πλμμε 80 ξθετμιν απι λ-59 αξξεφς, ΰωψ ηεμχε αΰετο ΰχψΰι μφψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ΰε μχαεφϊ αιχεψϊ μξωκ 10 ωαεςεϊ. δγιΰθδ αχαεφϊ δδϊςψαεϊ δεϊΰξδ ΰιωιϊ ελμμδ φψιλδ βαεδδ ωμ τιψεϊ, ιψχεϊ, χθπιεϊ, γβπιν ξμΰιν εωξο ζιϊ, φψιλδ πξελδ ςγ αιπεπιϊ ωμ γβιν, ςεσ, αωψ εξεφψι ημα, εφψιλδ πξελδ ωμ ωεξο ψεει. δξωϊϊτιν αχαεφϊ δαιχεψϊ χιαμε δξμφεϊ μϊζεπδ αψιΰδ, ωδγβιωε δβαψϊ δφψιλδ ωμ τιψεϊ ειψχεϊ εφξφεν φψιλϊ γβπιν ξμεθωιν εαωψ ΰγεν. δϊτχεγ δχεβπιθιαι δεςψκ αϊηιμϊ δξηχψ εαριεξε αΰξφςεϊ δξγγ MoCA.
πξφΰ λι αριεν ϊχετϊ δδϊςψαεϊ ημ ωιτεψ ξεαδχ αϊτχεγ δχεβπιθιαι αχαεφϊ δδϊςψαεϊ αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ, λεμμ ωιτεψ αϊηεξιν ωμ ϊτχεγιν πιδεμιιν, ωτδ, χωα, ψιλεζ εζιλψεο. ςν ζΰϊ, μΰ ζεδδ δαγμ ξεαδχ αιο δχαεφεϊ αϊηεξιν ΰηψιν, λεμμ ιλεμϊ ειζεΰμιϊ ξψηαιϊ, μξιγδ εδϊξφΰεϊ αξψηα. μξψεϊ ωδξπβπεπιν ΰιπν μβξψι ιγεςιν, ξωεςψ λι δδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι χωεψδ αωιτεψ τψετιμ δωεξπιν αγν, δξεαιμ μςμιιδ αζψιξϊ δγν μξεη, αδτηϊϊ ςχδ ηξφεπιϊ, αδωτςδ πεβγϊ γμχϊ, αδτηϊϊ ψξϊ δβμεχεζ αγν ελο αΰξφςεϊ δωτςδ ξιθιαδ ςμ ηιιγχι δξςι, δϊεψξϊ μωιτεψ δϊτχεγ δςφαι γψκ φιψ δξςι-ξεη.
δηεχψιν ξρλξιν λι μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ϊψεξδ ξωξςεϊιϊ μωιτεψ διαθιν ωεπιν ωμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι αχψα ηεμι τψχιπρεο, ειω μΰωω ΰϊ δξξφΰιν αξηχψιν περτιν.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32444045/
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (γφξαψ 2017) παγχδ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςν ϊερσ ωξο γβιν μωιτεψ δαψιΰεϊ δπτωιϊ αχψα ξωϊϊτιν ςν γιλΰεο. αξηχψ πλμμε 152 ξαεβψιν, ωγιεεηε ςμ ϊρξιπι γιλΰεο εηεμχε ΰχψΰιϊ μχαεφϊ δδϊςψαεϊ εμχαεφϊ δαιχεψϊ. δξωϊϊτιν αχαεφϊ δδϊςψαεϊ πθμε λξερεϊ ωξο γβιν (900 ξ"β DHA ε-200 ξ"β EPA μιεν ξηεμχιν μ-2 ξπεϊ) μξωκ 6 ηεγωιν ελο δωϊϊτε αξτβωιν χαεφϊιιν τςν αωαεςιιν μξωκ 3 ηεγωιν; δξτβωιν λμμε δγψλδ ϊζεπϊιϊ εργπΰεϊ αιωεμ δξιεςγεϊ μιιωεν ςχψεπεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. απερσ, δξωϊϊτιν χιαμε ρμι ξφψλιν ωδλιμε ωξο ζιϊ, ιψχεϊ, τιψεϊ, ωιξεψι χθπιεϊ, ςβαπιεϊ εθεπδ ελο ξβεεο ΰβεζιν (ωχγιν, ΰβεζι ξμκ εΰβεζι μεζ) ελο βιωδ μΰϊψ ΰιπθψπθ αε ξτεψθιν δξϊλεπιν. χαεφϊ δαιχεψϊ δωϊϊτδ αξτβωιν ηαψϊιιν αδν πιϊο λιαεγ λβεο αιρχεειθιν, βαιπεϊ, ξξψηιν εωϊιιδ ηξδ εχψδ.
μΰηψ 3 ηεγωιν πξφΰ λι δδϊςψαεϊ δϊζεπϊιϊ διιϊδ ιςιμδ μωιτεψ ΰιλεϊ δϊζεπδ, λκ ωαδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ, αχαεφϊ δδϊςψαεϊ φιεπι δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διε βαεδιν ιεϊψ επφτϊδ φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ ιψχεϊ, τιψεϊ, γβπιν ξμΰιν, ΰβεζιν εχθπιεϊ εφψιλδ πξελδ ιεϊψ ωμ ηθιτιν εωμ αωψ. αωϊι δχαεφεϊ ημδ ιψιγδ γεξδ αφψιλϊ ξωχΰεϊ ξξεϊχιν. απερσ, αχαεφϊ δδϊςψαεϊ ημ ωιτεψ ξωξςεϊι ιεϊψ αξγγι δγιλΰεο εΰιλεϊ δηιιν, λΰωψ ξγγ δγιλΰεο δωϊτψ α-45% αχαεφϊ δδϊςψαεϊ μςεξϊ 27% αχαεφϊ δαιχεψϊ.
δηεχψιν ξψΰιν λι δωιτεψ αγιλΰεο πξφΰ αξϊΰν ηιεαι μφιεο δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, μφψιλϊ ΰβεζιν εμφψιλϊ ξβεεο βγεμ ιεϊψ ωμ ιψχεϊ. δδωτςδ δξιθιαδ ωμ ϊλπιϊ δδϊςψαεϊ πξωλδ βν αϊχετϊ ξςχα ωμ 3 ηεγωιν περτιν. ςεγ πξφΰ λι ςμιιδ αψξϊ ΰεξβδ 3 ειψιγδ αψξϊ ΰεξβδ 6 αγν διιϊδ χωεψδ αωιτεψ ϊηεωϊ δρθψρ εδψβωεϊ δωμιμιιν ελο αξγγ ΰιλεϊ δηιιν. δηεχψιν ξρλξιν λι δϊςψαεϊ ϊζεπϊιϊ ιςιμδ μωιτεψ ΰιλεϊ δϊζεπδ, ελι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αωιμεα ϊερσ ΰεξβδ 3 ςωειδ μδχμ ςμ ϊρξιπι γιλΰεο.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29215971
αξηχψ χμιπι (ιεμι 2016) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ςεαι χμιτϊ δξεη. δηεχψιν ξραιψιν λι ιωπο ςγειεϊ δξφαιςεϊ ςμ χωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ιψιγδ αριλεο μδιγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ, ΰεμν μΰ ιγες δΰν χωψ ζδ αΰ μιγι αιθει αςεαι χμιτϊ δξεη. αξηχψ πλμμε 672 ξωϊϊτιν απι λ-80 αξξεφς ςν ϊτχεγ χεβπιθιαι ϊχιο ΰωψ ςαψε δγξιϊ MRI αδ πξγγδ ςεαι χμιτϊ δξεη δξξεφςϊ εςεαι δχμιτδ ωμ λμ ΰηϊ ξ-4 δΰεπεϊ απτψγ. ςμ αριρ ωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτιν αδϊιιηρ μωπδ δΰηψεπδ, δηεχψιν ηιωαε φιεο δϊΰξδ μϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ ςαεψ λμ ξωϊϊσ.
πξφΰ λι φιεο βαεδ ιεϊψ διδ χωεψ αςμιιδ αςεαι χμιτϊ δξεη δξξεφςϊ εαςεαι χμιτϊ δξεη ωμ δΰεπδ δξφηιϊ (τψεπθμιϊ), δΰεπδ δχεγχεγιϊ (τψιΰθμιϊ) εδΰεπδ δςεψτιϊ (ΰεχριτιθμιϊ). αΰετο ρτφιτι, φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ χθπιεϊ εγβιν διιϊδ χωεψδ αςεαι βγεμ ιεϊψ ωμ χμιτϊ δξεη αξρτψ ΰζεψιν εΰιμε φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ τηξιξεϊ ερελψιν διιϊδ χωεψδ αςεαι χθο ιεϊψ ωμ χμιτϊ δξεη αΰζεψ δΰπθεψιπμ (ΰζεψ αΰεπδ δψχϊιϊ δχωεψ αζιλψεο εαπιεεθ). ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μωξιψδ ςμ ςεαι χμιτϊ δξεη, ξγγ ΰωψ ςωει μδςιγ ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27461490
ξηχψ χμιπι (ξΰι 2015) ΰωψ αγχ δΰν γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αξζεπεϊ πεβγι-ηξφεο διπδ αςμϊ δωτςδ βγεμδ ιεϊψ ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι αδωεεΰδ μγιΰθϊ αχψδ.
αξηχψ πλμμε 447 ξωϊϊτιν αψιΰιν αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ ΰωψ φψλε ΰηϊ ξωμεω γιΰθεϊ αξωκ λ-4 ωπιν: γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αΰβεζιν ΰε γιΰθϊ αχψδ γμϊ-ωεξο.
πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διπδ αςμϊ ϊψεξδ μωξιψδ εΰσ μωιτεψ δϊτχεγ δχεβπιθιαι, αςεγ ωαχαεφϊ δαχψδ ημδ διγψγψεϊ αϊτχεγ δχεβπιθιαι.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25961184
αξηχψ ςεχαδ (2019) δεςψκ δχωψ αιο ωμεωδ γτερι ϊζεπδ αξδμκ δηιιν – γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, γιΰθϊ DASH ε-APDQS (ξγγ μΰιλεϊ δϊζεπδ) - μαιο δϊτχεγ δχεβπιθιαι. μδμο ξΰτιιπι δγιΰθεϊ ωπαγχε:
αξηχψ ζδ πλμμε 2,621 ξωϊϊτιν απι 25 αξξεφς αϊηιμϊ δξηχψ. φιεο δϊΰξδ μλμ ΰηγ ξγτερι δϊζεπδ ηεωα αδϊΰν μωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτιν αϊηιμϊ δξηχψ, μΰηψ 7 ωπεϊ ξςχα εμΰηψ 20 ωπεϊ ξςχα. δϊτχεγ δχεβπιθιαι δεςψκ μΰηψ 25 ε-30 ωπεϊ ξςχα (βιμ 50 ε-55 αξξεφς).
πξφΰ λι δφιεπιν αγιΰθϊ DASH μΰ διε χωεψιν αωιπει αϊτχεγ δχεβπιθιαι μΰεψκ ζξο. ςν ζΰϊ, φιεπιν βαεδιν ιεϊψ αξγγ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εαξγγ APDQS διε χωεψιν αδιγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ ΰιθιϊ ιεϊψ. αΰετο ρτφιτι, αδωεεΰδ αιο δξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ εδπξελιν αιεϊψ, δριλεο μδιγψγψεϊ ξωξςεϊιϊ αϊτχεγ δχεβπιθιαι διδ πξεκ α-46% ςαεψ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, α-52% ςαεψ δξγγ APDQS εα-11% ςαεψ γιΰθϊ DASH.
δηεχψιν ξρλξιν λι διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ΰε μ-APDQS αξδμκ δηιιν διιϊδ χωεψδ αϊτχεγ χεβπιθιαι θεα ιεϊψ, ΰεμν πγψωιν ξηχψιν περτιν ςμ ξπϊ μδβγιψ ξδν δξζεπεϊ εψλιαι δϊζεπδ διςιμιν αιεϊψ μωξιψδ ςμ αψιΰεϊ δξεη μΰεψκ ωμαι δηιιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30842290
λημχ ξξηχψ ςεχαδ ΰιψετΰι βγεμ, (2019) δςερχ αρψθο εϊζεπδ, αξηχψ δπεληι παγχ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δϊτχεγ δχεβπιθιαι αχψα χωιωιν ξαψιθπιδ. ιωπο ςγειεϊ μλκ ωαξγιπεϊ διν δϊιλεο διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αϊτχεγ χεβπιθιαι θεα ιεϊψ εαριλεο ξετηϊ μγξπφιδ. ςν ζΰϊ, μΰ ιγες δΰν χωψιν ΰμδ ξϊχιιξιν βν αΰζεψιν ΰηψιν. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 8,009 ξωϊϊτιν, ςαεψν πΰρτε πϊεπιν ϊζεπϊιιν αξςχα δψΰωεο (αωπιν 1993-1997) επϊεπι ϊτχεγ χεβπιθιαι αξςχα δωμιωι (αωπιν 2006-2011). διςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ηεωαδ αδϊΰν μωμεωδ ξγγιν ωεπιν.
μδμο ριλεν δξξφΰιν:
ϊεφΰεϊ ΰμδ ξφαιςεϊ ςμ δφεψκ μτιϊεη δϊςψαειεϊ, ωξθψϊο ωιτεψ δδιςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αξιεηγ αχψα ΰελμεριιδ αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ, ςμ ξπϊ μφξφν ΰϊ δριλεο μδιγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31204785
αξηχψ ηϊκ (ιπεΰψ 2017) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ξιγϊ δωιπειιν αξγγιν ξαπιιν ωμ δξεη αχψα χωιωιν.
αξρβψϊ δξηχψ, δηεχψιν ηιωαε μχαεφϊ ξωϊϊτιν απι 70, αςμι ιλεμϊ χεβπιθιαιϊ εψξϊ δωλμδ γεξδ, φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ αριρ ωΰμεπι ϊγιψεϊ φψιλϊ τψιθι ξζεο. δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ηεωαδ ςμ αριρ φψιλδ βαεδδ ωμ ιψχεϊ ετιψεϊ, χθπιεϊ, γβπιν, ΰβεζιν, γβιν εωξο ζιϊ εφψιλδ πξελδ ωμ ξεφψι ημα εαωψ.
μΰηψ 3 ωπιν (αβιμ 73) δξωϊϊτιν ςαψε ρψιχϊ MRI ψΰωεπιϊ, αδ δεςψλε ωμεωδ ξγγιν ξαπιιν ωμ δξεη (πτη λμμι, πτη δηεξψ δΰτεψ εςεαι χμιτϊ δξεη), λΰωψ ξγγιν ΰμδ δεςψλε ωεα μΰηψ ωμεω ωπιν περτεϊ (αβιμ 76). ςμ αριρ δπϊεπιν ωμ λ-400 ξδξωϊϊτιν ωςαψε ΰϊ ωϊι δρψιχεϊ, πξφΰ λι ξιγϊ δϊΰξδ πξελδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αιψιγδ βγεμδ ιεϊψ αΰετο ξεαδχ ρθθιρθιϊ απτη δξεη. δωτςδ ζΰϊ δεςψλδ λξηφιϊ ξξιγϊ δδωτςδ ωμ δβιμ ςμ πτη δξεη. μΰ πξφΰ χωψ αιο ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο πϊεπι δαριρ ωμ ξγγι δξεη. λξε λο, απιβεγ μξξφΰιν χεγξιν δηεχψιν μΰ ξφΰε χωψ αιο φψιλϊ αωψ ΰε γβιν μαιο πτη δξεη. δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ ϊεψξϊ μπιαει ΰθψετιδ ξεηιϊ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28053008
αξηχψ ηϊκ ξαερρ ΰελμεριιδ (ΰεβερθ 2017) παγχ δχωψ αιο δχτγδ ςμ ωπι ρεβι γιΰθεϊ - γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εγιΰθϊ MIND (δξωμαϊ ΰϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εγιΰθϊ DASH εξιεςγϊ μςιλεα διγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ) - μαιο δϊτχεγ δχεβπιθιαι, αχψα ξγβν μΰεξι ξιιφβ ωμ ΰελμεριιϊ δχωιωιν αΰψδ"α.
αξηχψ πλμμε 5,907 χωιωιν δξϊβεψψιν αχδιμδ, απι 68 αξξεφς. αΰξφςεϊ πϊεπιν ωπΰρτε ξωΰμεπι ϊζεπδ, δηεχψιν χαςε ΰϊ ξιγϊ δδϊΰξδ μλμ ΰηϊ ξδγιΰθεϊ.
πξφΰ λι δϊΰξδ αιπεπιϊ ΰε βαεδδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ α-15% εα-29%, αδϊΰξδ, μϊτχεγ χεβπιθιαι πξεκ, αδωεεΰδ μδϊΰξδ πξελδ. ξβξδ γεξδ πξφΰδ αδϊιιηρ μγιΰθϊ MIND. λξε λο, λλμ ωφιεπι δδϊΰξδ διε βαεδιν ιεϊψ αλμ ΰηϊ ξδγιΰθεϊ, λκ δϊτχεγ δχεβπιθιαι διδ βαεδ ιεϊψ, αΰετο αμϊι ϊμει αβεψξιν γξεβψτιιν ΰε βεψξι ΰεψη ηιιν εαψιΰεϊ. ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ δτεθπφιΰμ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εγιΰθϊ MIND μξπιςϊ διγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28440854
ξηχψ ςγλπι (ταψεΰψ 2015) δαεηο ΰϊ δχωψ αιο δχτγδ ςμ γιΰθϊ MIND, γιΰθδ δξωμαϊ ΰϊ ςχψεπεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εγιΰθϊ DASH μδεψγϊ μηυ δγν, μαιο δριλεο μΰμφδιιξψ.
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι αεφς ξςχα ωμ λ-4.5 ωπιν αξξεφς ΰηψ 923 ξωϊϊτιν αβιμΰι 58-98.
αδρϊξκ ςμ ωΰμεπι ϊγιψεϊ φψιλϊ τψιθι ξζεο, πξφΰ λι δϊΰξδ βαεδδ μωμεωϊ δγιΰθεϊ διιϊδ ξμεεδ αριλεο ξετηϊ μΰμφδιιξψ
(39% μγιΰθϊ DASH, 54% μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, 53% μγιΰθϊ MIND) αδωεεΰδ μδϊΰξδ πξελδ, ΰεμν αδϊιιηρ μγιΰθϊ MIND βν δϊΰξδ αιπεπιϊ διιϊδ ξμεεδ αιψιγδ ξεαδχϊ (35%) αριλεο μΰμφδιιξψ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25681666
ξηχψιν χεγξιν ξφαιςιν ςμ χωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο διψιγδ αριλεο μΰμφδιιξψ, λΰωψ δξηχψ δπεληι (ιεμι 2015) πεςγ μαηεο ξδε δξπβπεο δςεξγ ααριρ χωψ ζδ.
δηεχψιν ξωςψιν λι αξιγδ εγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ϊεψξϊ μδβπδ ξτπι ϊξεϊϊ πειψεπιν, πτη δηεξψ δΰτεψ ιδιδ βγεμ ιεϊψ εΰιμε ωξιψδ ςμ ξαπδ δηεξψ δμαο ιςιγ ςμ ξπβπεο τςιμεϊ ωεπδ.
δξηχψ λμμ 146 ξωϊϊτιν ΰωψ ξιμΰε ωΰμεο ϊζεπϊι εςαψε δγξιδ ξεηιϊ 9 ωπιν μΰηψ ξλο.
αχψα ξωϊϊτιν ςν διςπεϊ βαεδδ ιεϊψ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ζεδδ ωιξεψ θεα ιεϊψ ωμ δηεξψ δμαο αΰζεψιν πψηαιν αξεη δϊεψν μχιωεψιεϊ ξαπιϊ θεαδ ιεϊψ ωδιπδ ηωεαδ μωξιψϊ δϊτχεγ δχεβπιθιαι.
μΰ πξφΰ χωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο πτη δηεξψ δΰτεψ αξεη.
δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μωιξεψ δχωψιν αιο δπειψεπιν δπτβςιν ςν δβιμ εαλκ μδβο ξτπι ξημεϊ πειψεγβπψθιαιεϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26190494
αξηχψ ηϊκ (ΰεχθεαψ 2015) αε ϊεςγ ξαπδ δξεη ωμ 674 χωιωιν αΰξφςεϊ δγξιιϊ MRI πξφΰ λι δχτγδ ςμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ, εαξιεηγ φψιλδ ψαδ ωμ γβιν εφψιλδ ξεςθδ ωμ αωψ, ξμεεδ αιψιγδ τηεϊδ απιεεο ϊΰι δξεη, δωτςδ δωεεδ μξεη δφςιψ ιεϊψ αλ-5 ωπιν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26491085
ξηχψ χεδεψθ (2014) αηο ΰϊ δδωτςδ ωμ γιΰθεϊ ωεπεϊ μγτεριν ωμ διγψγψεϊ χεβπθιαιϊ αξαεβψιν.
ξξηχψ ζδ ςεμδ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ χωεψδ αδΰθϊ διγψγψεϊ χεβπθιαιϊ αξαεβψιν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25230996
αξηχψ ξχψδ-αχψδ (ταψεΰψ 2017) παγχ δΰν δϊΰξδ πξελδ μϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αωιςεψ βαεδ ιεϊψ ωμ ΰαηπϊ ADHD αχψα ιμγιν εξϊαβψιν.
αξηχψ πλμμε 60 ξωϊϊτιν ςν ΰαηπδ ηγωδ ωμ ADHD εχαεφϊ δωεεΰδ ωμ 60 ξωϊϊτιν μμΰ ADHD. πξφΰ λι δϊΰξδ πξελδ μϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο βαεδ τι 2.8 μΰαηπδ ωμ ADHD. αΰετο ρτφιτι πξφΰ λι φψιλδ πξελδ ωμ τιψεϊ, ιψχεϊ, τρθδ εΰεψζ, πθιιδ μγμβ ςμ ΰψεηϊ δαεχψ εμΰλεμ αξρςγεϊ ξζεο ξδιψ διιϊδ χωεψδ αριλεο βαεδ ιεϊψ μ-ADHD αψξϊ ξεαδχεϊ ωμ p<0.05. λξε λο, φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ ρελψ, ξξϊχιν εξωχΰεϊ χμιν (p<0.01) εφψιλδ πξελδ ιεϊψ ωμ γβιν (p<0.05) διιϊδ χωεψδ αωλιηεϊ βαεδδ ιεϊψ ωμ ADHD.
ξξφΰι δξηχψ ξγβιωιν, λι αξπιςϊ ADHD ηωεα μαηεο βν ΰϊ γτερ δϊζεπδ δλεμμ εμΰ ψχ ΰϊ δδωτςδ ωμ ψλιαι ξζεο ξρειξιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28138007
αξηχψ ϊφτιϊι (ΰεχθεαψ 2017) παγχδ δδωτςδ ωμ πθιμϊ ϊψετεϊ ςμ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δϊτχεγ δχεβπιθιαι. δηεχψιν ξφιιπιν λι ωιξεω αϊψετεϊ ςωει μωξεψ ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι. μγεβξΰ, ξηχψιν χεγξιν ξφΰε λι ϊψετεϊ μδεψγϊ μηυ γν ςωειεϊ αξιγδ ξρειξϊ μδβο ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι, ελι ψξϊ λεμρθψεμ βαεδδ χωεψδ ατβιςδ αϊτχεγ δχεβπιθιαι εαςμιιδ αριλεο μΰμφδιιξψ εμλο ξφετδ λι ωιξεω αρθθιπιν ιϊψεν μωξιψδ ςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι.
αξηχψ δπεληι πλμμε 93 χωιωιν απι 78 αξξεφς, ΰωψ ξιμΰε ωΰμεπι ϊζεπδ εςαψε ξαγχ μδςψλϊ δϊτχεγ δχεβπιθιαι. ςμ ρξκ ωΰμεπι δϊζεπδ δηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
αΰξφςεϊ ξεγμιν ρθθιρθιιν ξψΰιν δηεχψιν λι ξωϊϊτιν ςν δϊΰξδ βαεδδ ιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διε αςμι ϊβεαδ χεβπιθιαιϊ θεαδ ιεϊψ, ψχ λΰωψ πμχη αηωαεο δωιξεω αϊψετεϊ. ςν ζΰϊ, πγψωιν ξηχψιν περτιν ςμ ξπϊ μδξωικ εμαηεο ΰϊ δδωςψδ μβαι δδωτςδ δξβιπδ ωμ ϊψετεϊ ςμ δαψιΰεϊ εςμ δϊτχεγ δχεβπιθιαι.
δηεχψιν ξγεεηιν λι δξηχψ μΰ ξεξο ξςαψ μξωΰαι δξηχψ ωμ δΰεπιαψριθδ.
δςψϊ δξςψλϊ: ηωεα μφιιο λι ιωπν γιεεηιν ςμ αςιεϊ αϊτχεγ δχεβπιθιαι (λβεο ιψιγδ αζιλψεο, ωιληδ εαμαεμ), δξχεωψεϊ ςν πθιμϊ ρθθιπιν. λξε λο, ΰιο μδϊςμν ξξρτψ ψα ωμ ξηχψιν, δξςιγιν ςμ ωξιψδ εΰσ ωιτεψ αϊτχεγ δχεβπιθιαι αδφξγεϊ μγιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ, μχψιΰδ πψηαϊ απεωΰ - μηφε λΰο.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29217146
αξηχψ ϊφτιϊι (ξΰι 2018) παγχ δχωψ αιο φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ωιπειιν αξγγιν ξεηιιν μΰμφδιιξψ, ΰωψ δεςψλε αΰξφςεϊ δγξιδ μΰεψκ ϊχετδ ωμ 3 ωπιν.
αξηχψ πλμμε 70 ξωϊϊτιν αβιμΰι 30-60 ςν ϊτχεγ χεβπιθιαι ϊχιο, ΰωψ ςαψε δςψλδ χμιπιϊ, πειψε-τριλεμεβιϊ εϊζεπϊιϊ ελο αγιχεϊ δγξιδ ξεηιϊ (PET, MRI) αδτψω ωμ ωπϊιιν μτηεϊ.
ξαιο δξωϊϊτιν, 34 ξωϊϊτιν διε αςμι φιεο δϊΰξδ βαεδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ε-36 ξωϊϊτιν ςν φιεο δϊΰξδ πξεκ. αρψιχϊ PET αϊηιμϊ δξηχψ πξφΰ λι αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν φιεο δϊΰξδ βαεδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αχψα ξωϊϊτιν ςν φιεο δϊΰξδ πξεκ πξφΰδ ψξδ βαεδδ ιεϊψ ωμ ρξπιν αιεμεβιν δχωεψιν αΰμφδιιξψ (ιψιγδ αξθαεμιζν ωμ βμεχεζ αξεη εδφθαψεϊ ωμ ξωχςι αθΰ-ςξιμεΰιγιν).
αξςχα μΰεψκ ζξο, αχψα ξωϊϊτιν ΰμδ ημδ δηξψδ βγεμδ ιεϊψ αΰεϊν ξγγιν. μΰ πξφΰε δαγμιν αιο δξωϊϊτιν αδγξιδ ξαπιϊ ωμ δξεη αΰξφςεϊ MRI. δηεχψιν ξςψιλιν λι δχτγδ βαεδδ ςμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αξδμκ δηιιν ςωειδ μγηεϊ δετςϊ ΰμφδιιξψ α-1.5-3.5 ωπιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29653991
δωΡξπϊ ιϊψ
ρχιψδ ωιθϊιϊ (γφξαψ 2015) ωπεςγδ μαηεο ΰϊ δδωτςδ ΰψελϊ δθεεη ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ ιψιγδ αξωχμ εςμ βεψξι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν. αξηχψ πλμμε 5 ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν αδν πςψκ ξςχα ωμ ξςμ 12 ηεγωιν ΰηψ ξωϊϊτιν ωφψλε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αδωεεΰδ μγιΰθδ γμϊ-ωεξο, γιΰθδ γμϊ-τηξιξεϊ εμγιΰθδ ωμ δΰβεγδ δΰξψιχΰιϊ μρελψϊ.
πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ιςιμδ ιεϊψ ξγιΰθδ γμϊ-ωεξο εαςμϊ δωτςδ γεξδ μωΰψ δγιΰθεϊ ςμ διψιγδ αξωχμ. απερσ, μΰ πξφΰε δαγμιν αιο δγιΰθεϊ αιηρ μβεψξι δριλεο δχψγιεερχεμψιιν. ςν ζΰϊ, ηωεα μφιιο λι ιωπν ξηχψιν ψαιν εξωξςεϊιιν δξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μωξιψδ ςμ δαψιΰεϊ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26721635
αξηχψ χμιπι (μΰ ξαεχψ) (2019) δεςψλδ δωΐτςϊδ ωμ ϊλπιϊ μωιτεψ ΰεψη δηιιν αχψα ξθετμιν ςν δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ. αξηχψ πλμμε ξωϊϊτιν αϊελπιϊ MetFit ωμ ΰεπιαψριθϊ ξιωιβο εξθψεϊιε διε μαηεο ΰϊ δωλιηεϊ ωμ ξημϊ λαγ ωεξπι μΰ ΰμλεδεμιϊ αχψα ξωϊϊτι δϊελπιϊ εμαηεο ΰϊ δδωτςδ ωμ δϊελπιϊ ςμ ξωχμ δβεσ εςμ ξγγιν ξθαεμιιν ετςιμεϊ δλαγ. ξωκ δϊελπιϊ διδ 12 ΰε 24 ωαεςεϊ εδιΰ λμμδ:
αξηχψ πλμμε 403 ξθετμιν ωδωϊϊτε αϊελπιϊ αιο δωπιν 2008-2016, ξδν 253 ξθετμιν δωμιξε 12 ωαεςεϊ ε-150 ξθετμιν δωμιξε 24 ωαεςεϊ. δβιμ δηφιεπι ωμ δξωϊϊτιν διδ 54 εδ-BMI δηφιεπι διδ 37.4. ξαιο λμμ δξωϊϊτιν, 47.6% ΰεαηπε ςν λαγ ωεξπι, λΰωψ ξωϊϊτιν ΰμδ διε ξΰετιιπιν αβιμ φςιψ ιεϊψ, αξωχμ βαεδ ιεϊψ εαξγγιν ξθαεμιιν βαεδιν ιεϊψ.
μδμο ριλεν δξξφΰιν αριεν δϊελπιϊ:
μριλεν, λξηφιϊ ξδξθετμιν ωδετπε μϊελπιϊ ραμε βν ξλαγ ωεξπι, ΰεμν μξψεϊ ωξθετμιν ΰμδ διε αςμι ξγγιν ξθαεμιιν βαεδιν ιεϊψ, μΰ διιϊδ μλκ δωτςδ ςμ ιςιμεϊ δϊελπιϊ αδχωψ ωμ ιψιγδ αξωχμ εωιτεψ δξγγιν δξθαεμιιν. δβεψν ωπιαΰ αφεψδ δθεαδ αιεϊψ ΰϊ δϊβεαδ διδ ξωκ δδωϊϊτεϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30561027
αρχιψδ,(2019) ωπςψλδ ςμ ιγι ηεχψιν ξΰιθμιδ, γπιν δηεχψιν αγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ λϊλπιϊ δξϊΰιξδ αιεϊψ μπιδεμ ΰεψη ηιιν αψιΰ εμξπιςϊ ϊημεΰδ, αγβω ςμ ωξπεϊ. δηεχψιν χεψΰιν μχιγεν ξγιπιεϊ δξςεγγϊ διςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ λΰρθψθβιδ μδϊξεγγεϊ ςν ξβτϊ δδωξπδ, αςιχψ αβιμΰι διμγεϊ.
αξρβψϊ δρχιψδ γπιν δηεχψιν αωξπεϊ λξημδ βμεαμιϊ εξφιβιν ΰϊ διϊψεπεϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αδωεεΰδ μϊζεπδ δξςψαιϊ. αδξωκ γπιν δηεχψιν αδιαθιν δχωεψιν αξγιπιεϊ δφιαεψιϊ εΰρθψθβιεϊ μωιπει αΰξφςεϊ ψβεμφιδ, ϊξψιφιν λμλμιιν, ξιρει, ΰιρεψ ςμ τψρεν ξζιχ μιμγιν εχαιςϊ πεψξεϊ ϊζεπϊιεϊ, ϊεκ δϊιιηρεϊ μϊτχιγ ωμ ϊςωιεϊ δξζεο εδξωχΰεϊ. μαρεσ γπιν δηεχψιν αξλωεμιν δςεξγιν ατπι διιωεν ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εξφιςιν λι ιω μαπεϊ ξεγμ ϊζεπϊι, ΰωψ ξαερρ ςμ ΰαπι διρεγ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, ϊεκ δϊΰξδ μΰελμεριεϊ ΰηψεϊ ξηευ μΰζεψ διν δϊιλεο.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31181836
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2019) δεςψλδ διςιμεϊ ωμ ϊλπιϊ δγψλδ απεωΰ ϊζεπδ ετςιμεϊ βετπιϊ, αχψα ξθετμιν ςν δϊρξεπϊ δξθαεμιϊ. αξΰξψ ζδ ξεφβ πιϊεη ωμ δϊεφΰεϊ δψΰωεπιεϊ μΰηψ ωπδ, λΰωψ δξηχψ θψν δρϊιιν. δξηχψ, ΰωψ πςψκ α-23 ξψλζιν αρτψγ, λμμ 6,874 ξωϊϊτιν αβιμΰι 55-75, δρεαμιν ξδϊρξεπϊ δξθαεμιϊ μμΰ ξημεϊ χψγιεερχεμψιεϊ.
δξωϊϊτιν ηεμχε αΰετο ΰχψΰι μωϊι χαεφεϊ δξηχψ:
χαεφϊ δδϊςψαεϊ - γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεβαμϊ χμεψιϊ + αιφες τςιμεϊ βετπιϊ.
χαεφϊ δαιχεψϊ - γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μμΰ δβαμδ χμεψιϊ.
λμ δξωϊϊτιν χιαμε αηιπν ωξο ζιϊ εΰβεζιν. ξγγ δξθψδ δςιχψι διδ δωιπει αξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μΰηψ 12 ηεγωιν.
πξφΰ λι αχαεφϊ δδϊςψαεϊ ημδ ςμιιδ ωμ 4.7 πχεγεϊ αφιεο δδιςπεϊ μγιΰθδ, μςεξϊ 2.5 πχεγεϊ αχαεφϊ δαιχεψϊ, p<0.001. ξξφΰι δξηχψ ξςιγιν λι δϊςψαεϊ δξςεγγϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ γμϊ-χμεψιεϊ ςν τςιμεϊ βετπιϊ, αδωεεΰδ μδξμφδ μδχτιγ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μμΰ δβαμδ χμεψιϊ, δεαιμδ μςμιδ βγεμδ ιεϊψ ξωξςεϊιϊ αδιςπεϊ μδξμφεϊ δϊζεπϊιεϊ μΰηψ ωπδ ΰηϊ. δηεχψιν ξραιψιν ωδριαδ μλκ πςεφδ αΰιπθπριαιεϊ δβαεδδ ωμ δδϊςψαεϊ αχαεφϊ δπιρει, μςεξϊ δαιχεψϊ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31613346/
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (ΰεβερθ 2017) παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ - ςν ΰε αμι ϊερσ πεβγι-ηξφεο - αχψα ξθετμιν ςν ςεγσ ξωχμ, δρεαμιν ξξημϊ λαγ ωεξπι μΰ ΰμλεδεμι (NAFLD). ξηχψιν χεγξιν δελιηε λι μδψβμι δϊζεπδ ϊτχιγ αδϊτϊηεϊ εαδϊχγξεϊ δξημδ, ςν δωτςδ ξιθιαδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. απερσ, ιγες λι ψγιχμιν ηετωιιν εςχδ ηξφεπιϊ ςμεμιν μτβες ατςιμεϊ δλαγ, λΰωψ ιωπν ξξφΰιν δϊεξλιν αιςιμεϊ ωμ θιτεμ δξωμα πθιμϊ ϊερτιν πεβγι-ηξφεο.
αξηχψ ζδ πλμμε 50 ξθετμιν, ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μ-3 χαεφεϊ: ωϊι χαεφεϊ χιαμε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διτε-χμεψιϊ ξεϊΰξϊ ΰιωιϊ - ςν ΰε αμι ϊερσ πεβγι-ηξφεο - μξωκ 6 ηεγωιν. δχαεφδ δωμιωιϊ διεεϊδ χαεφϊ αιχεψϊ ωμΰ χιαμδ θιτεμ λμμ.
δγιΰθδ λμμδ 1400-1600 χμεψιεϊ - ξϊελο 50-60% τηξιξεϊ, 15-20% ημαεο (ξηφιϊε ξδφεξη), ςγ 30% ωεξο αμϊι ψεει, ςγ 10% ωεξο ψεει, ςγ 300 ξ"β λεμρθψεμ ε-25-30 βψν ριαιν. λμ λξερδ ωμ δϊερσ, δξωεεχ ϊηϊ δων δξρηψι Bilirel, ξλιμδ: 120 ξ"β ριμιξψιο, 7.5 ξ"β ηεξφδ λεμψβπιϊ, 0.04 τψεθετιο, 150 ξ"β μ-ξϊιεπιο ε-150 ξ"β μ-βμεθϊιεο. δπηχψιν δεπηε μχηϊ 2 λξερεϊ αιεν.
πξφΰ λι αωϊι δχαεφεϊ ωχιαμε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ημ ωιτεψ αξγγιν ΰπϊψετεξθψιιν, ατψετιμ δωεξπιν αγν, αδφθαψεϊ ωεξο αλαγ εαπεχωεϊ ωμ δλαγ. ςν ζΰϊ, ωιμεα ωμ δγιΰθδ ςν ϊερσ πεβγι-ηξφεο διιϊδ ξμεεδ αωιτεψ δψβιωεϊ μΰιπρεμιο εαιψιγδ ξωξςεϊιϊ ιεϊψ αξγγιν δΰπϊψετεξθψιιν αδωεεΰδ μχαεφδ ωμΰ πθμδ ΰϊ δϊερσ. ξξφΰι δξηχψ ϊεξλιν αδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αξιεηγ αωιμεα ςν ϊερσ πεβγι ηξφεο. δηεχψιν δφδιψε ςμ λκ ωΰιο μδν πιβεγ ΰιπθψριν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28805669
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (πεαξαψ 2017), ωπςψκ αιωψΰμ, παγχδ δδωτςδ ωμ δϊςψαειεϊ ωεπεϊ μΰεψη ηιιν αψιΰ ςμ ξΰβψι δωεξο αΰιαψιν ωεπιν αβεσ, αΰξφςεϊ δγξιιϊ MRI.
αξηχψ δωϊϊτε 278 ςεαγι δχψιδ μξηχψ βψςιπι απβα, δξΰετιιπιν αΰεψη ηιιν ιεωαπι ερεαμιν ξδωξπδ αθπιϊ ΰε ιϊψ ωεξπιν αγν. δξωϊϊτιν ηεμχε ΰχψΰιϊ μφψιλϊ ΰηϊ ξωϊι γιΰθεϊ μξωκ 18 ηεγωιν – γιΰθδ γμϊ ωεξο ΰε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ γμϊ τηξιξεϊ ξεςωψϊ αΰβεζι ξμκ.
απερσ, ξηφιϊ ξδξωϊϊτιν αλμ χαεφδ αιφςε τςιμεϊ βετπιϊ, αςιχψδ ΰιψεαιϊ. αξδμκ δξηχψ λμ δξωϊϊτιν ςαψε 3 δγξιεϊ MRI ςμ ξπϊ μδςψικ ΰϊ δωιπειιν αψχξεϊ δωεξο αΰιαψι δβεσ. δηεχψιν ξφιιπιν λι 86% ξδξωϊϊτιν δωμιξε ΰϊ δξηχψ εδδιςπεϊ μγιΰθδ διιϊδ βαεδδ, λκ ωδξωϊϊτιν αχαεφϊ δγιΰθδ γμϊ δωεξο ΰλο δτηιϊε αΰετο ξεαδχ ΰϊ φψιλϊ δωεξο ωμδν αγιΰθδ (δτηϊδ ωμ 21% αχαεφϊ δγιΰθδ γμϊ δωεξο μςεξϊ δτηϊδ ωμ 11.5% αχαεφϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ) εδξωϊϊτιν αχαεφϊ δγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ-γμϊ τηξιξεϊ δτηιϊε ξωξςεϊιϊ αφψιλϊ δτηξιξεϊ (δτηϊδ ωμ 39.5% μςεξϊ δτηϊδ ωμ 21.3% αχαεφϊ δγιΰθδ γμϊ-ωεξο), λΰωψ διψιγδ αφψιλϊ δχμεψιεϊ διιϊδ γεξδ. μδμο δξξφΰιν δςιχψιιν:
δηεχψιν ξρλξιν λι ιψιγδ ξϊεπδ αξωχμ ΰιπδ ξωχτϊ ΰϊ ξμεΰ δωιπει δτιζιεμεβι ςμ ξΰβψι δωεξο αβεσ, λΰωψ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ϊψεξδ πιλψϊ μφξφεν ξΰβψι δωεξο δχωεψιν αδϊτϊηεϊ ρελψϊ ρεβ 2 εϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ εμτςιμεϊ βετπιϊ ϊψεξδ αμϊι ϊμειδ μιψιγδ αωεξο δαθπι.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29142011
ξηχψ δξαερρ ςμ πϊεπιν ξωπι ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν (ΰεβερθ 2016), ςερχ αδεψξεο ΰγψετιο εξφις λιφγ φψιλϊ τηξιξεϊ βεψξϊ μδωξπδ. ξθψϊε ωμ δξηχψ διΰ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ ωμ ιψιγδ αξωχμ εωιτεψ δψβιωεϊ μΰιπρεμιο ςμ ψιλεζι δδεψξεο ΰγψετιο (αΰπβμιϊ: adropin ) αγν εΰϊ δχωψ αιο ψιλεζ δΰγψετιο αγν μαιο δφψιλδ ωμ ψλιαι δϊζεπδ δςιχψιιν.
απερσ ξφιβιν δηεχψιν πϊεπιν ξξθδ-ΰπμιζδ μδςψλϊ ςψλι δπεψξδ ωμ ΰγψετιο αφεν. δηεχψιν ξφιιπιν λι αξηχψιν τψδ-χμιπιιν ΰγψετιο πξφΰ χωεψ μεειρεϊ δξθαεμιζν ωμ ωεξπιν εμδτψςεϊ ξθαεμιεϊ, ΰεμν πγψωιν ξηχψιν περτιν ςμ ξπϊ μδαδιψ ΰϊ δωτΜςϊ δΰγψετιο ςμ δϊτχεγ δξθαεμι ααπι ΰγν.
ξδξξφΰιν ςεμδ λι ιψιγδ αξωχμ ΰιπδ χωεψδ αΰετο ιωιψ αψιλεζ δΰγψετιο, ΰεμν αχψα ξωϊϊτιν ςν ψξεϊ ΰγψετιο βαεδεϊ, ιψιγδ αξωχμ διιϊδ ξμεεδ αιψιγδ αψιλεζ δΰγψετιο.
ςεγ πξφΰ λι ξωϊϊτιν ςν ψξεϊ ΰγψετιο πξελεϊ διε αςμι πθιιδ βαεδδ ιεϊψ μφψιλϊ τηξιξεϊ ελο μψξεϊ ωεξπιν βαεδεϊ αγν. λμεξψ, μγτερ δϊζεπδ ςωειδ μδιεϊ δωτςδ ςμ ψξϊ δΰγψετιο λΰωψ ϊζεπδ ςϊιψϊ τηξιξεϊ χωεψδ αψιλεζ ΰγψετιο πξεκ ιεϊψ ελϊεφΰδ ξλκ ςμεμδ μβψεν μδτψςδ αξθαεμιζν ωμ ωεξπιν. ξδπϊεπιν ςεμδ λι ψιλεζ δΰγψετιο δωλιη αγν διπε ςγ 5 ππεβψν/ξ"μ (ξξεφς 3.30, ηφιεο 2.73 ππεβψν/ξ"μ).
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27460714
ξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (ιεπι 2016) αε παγχδ διςιμεϊ ωμ ϊλπιϊ δϊςψαεϊ ΰιπθψπθιϊ ξεϊΰξϊ ΰιωιϊ (Food4Me) μωιτεψ γτερ δΰλιμδ αδϊΰν μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
αξηχψ πλμμε 1,607 ξωϊϊτιν ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μχαεφϊ δαιχεψϊ ωχιαμδ ιιςευ ϊζεπϊι λμμι (ψξδ 0) ΰε μχαεφϊ δδϊςψαεϊ ωχιαμδ ιιςευ ξεϊΰν ΰιωιϊ αδϊΰν μωμεω ψξεϊ: ςμ αριρ δϊζεπδ δπεληιϊ (ψξδ 1), ςμ αριρ δϊζεπδ δπεληιϊ εδαιθει δβπθι (ψξδ 2) εςμ αριρ δϊζεπδ δπεληιϊ, δαιθει δβπθι εδτψετιμ δβπθι (ψξδ 3).
αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ αϊηιμϊ δξηχψ εμΰηψ 6 ηεγωιν, λμ ξωϊϊσ χιαμ 2 φιεπι δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
αϊηιμϊ δξηχψ ξφΰε δηεχψιν λι ξωϊϊτιν ςν φιεο βαεδ ιεϊψ διε αςμι BMI πξεκ ιεϊψ εψξϊ τςιμεϊ βετπιϊ βαεδδ ιεϊψ. αριεν δξηχψ, ξωϊϊτιν αϊλπιϊ δδϊςψαεϊ δΰιωιϊ διε αςμι φιεπιν βαεδιν ιεϊψ αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ (5.38 μςεξϊ 5.20 ςν ψξϊ ξεαδχεϊ βαεδδ p=0.002), λΰωψ αψξδ 3 δφιεπιν διε βαεδιν ξΰωψ αψξδ 2 (5.63 μςεξϊ 5.38 ςν ψξϊ ξεαδχεϊ p=0.029).
ξξφΰιν ΰμδ ϊεξλιν αϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μωξιψδ ςμ ΰεψη ηιιν αψιΰ ελο ωμ ιιςευ ξεϊΰν ΰιωιϊ, δλεμμ δϊιιηρεϊ μτψετιμ δβπθι, μωιτεψ δαψιΰεϊ εμδτηϊϊ δωξπδ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27357094
λημχ ξξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ ψα-ξψλζι ΰωψ ςερχ αδωτςεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ επςψκ αρτψγ, αξηχψ δπεληι (ιεπι 2016) παγχδ δδωτςδ ΰψελϊ δθεεη ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μμΰ δβαμδ χμεψιϊ εςωιψδ αωεξο ςμ ξγγιν ΰπϊψετεξθψιιν, αχψα ξαεβψιν αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ ΰωψ ρεαμιν ξδωξπδ.
αξηχψ πλμμε 7,447 ξωϊϊτιν αβιμΰι 55-80 ςν ρελψϊ ρεβ 2 ΰε μτηεϊ 3 βεψξι ριλεο χψγιεερχεμψιιν, ΰωψ ηεμχε αΰετο ΰχψΰι μ-3 χαεφεϊ ξηχψ: γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αΰβεζιν, εγιΰθϊ αιχεψϊ ξετηϊϊ ωεξο. αλμ δχαεφεϊ δξωϊϊτιν μΰ δεβαμε αφψιλϊ δχμεψιεϊ εμΰ ςεγγε μαφς τςιμεϊ βετπιϊ.
δηεχψιν ςχαε ΰηψ δξωχμ εδιχσ δξεϊπιιν τςν αωπδ μξωκ 5 ωπιν. αριεν ϊχετϊ δξςχα πξφΰ λι αλμ δχαεφεϊ ημδ ιψιγδ χμδ αξωχμ εςμιιδ αδιχσ δξεϊπιιν.
διψιγδ αξωχμ ωμ δξωϊϊτιν αγιΰθδ δξεςωψϊ αωξο ζιϊ διϊδ βγεμδ α- 0.43 χ"β ξχαεφϊ δαιχεψϊ (δαγμ ξεαδχ ρθθιρθιϊ, p=0.04). λμ δξωϊϊτιν ςμε αδιχσ δξεϊπιιν, λΰωψ δςμιδ ωμ δξωϊϊτιν αγιΰθδ δξεςωψϊ αωξο ζιϊ διϊδ τηεϊδ α- 0.55 ρ"ξ αδωεεΰδ μγιΰθϊ δαιχεψϊ (δαγμ ξεαδχ ρθθιρθιϊ, p=0.05).
διψιγδ αξωχμ ωμ δξωϊϊτιν αγιΰθδ δξεςωψϊ αΰβεζιν διϊδ βγεμδ α- 0.08 χ"β ξχαεφϊ δαιχεψϊ (δαγμ ωΰιπε ξεαδχ ρθθιρθιϊ, p=0.7). λμ δξωϊϊτιν ςμε αδιχσ δξεϊπιιν, λΰωψ δςμιδ ωμ δξωϊϊτιν αγιΰθδ δξεςωψϊ αΰβεζιν διϊδ τηεϊδ α- 0.94 ρ"ξ αδωεεΰδ μγιΰθϊ δαιχεψϊ (δαγμ ξεαδχ ρθθιρθιϊ, p=0.05).
δξωϊϊτιν αγιΰθδ δξεςωψϊ αΰβεζιν ιψγε αξωχμ 0.08 χ"β ιεϊψ (δαγμ ωΰιπε ξεαδχ ρθθιρθιϊ, p=0.006), αδωεεΰδ μγιΰθϊ δαιχεψϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ϊεξλιν αδξμφεϊ ωΰιο μδβαιμ ΰϊ φψιλϊ δωεξπιν δαψιΰιν αϊζεπδ, βν αχψα ΰελμεριιδ δρεαμϊ ξδωξπδ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27283479
αξηχψ ξεφμα (ξψυ 2018) δεςψλδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ δψζιδ φξηεπιϊ μςεξϊ γιΰθϊ δψζιδ ιν-ϊιλεπιϊ αχψα ξωϊϊτιν ΰελμι-λμ δρεαμιν ξςεγσ ξωχμ εαςμι ψξϊ ριλεο χψγιεερχεμψιϊ πξελδ ςγ αιπεπιϊ.
αξηχψ πλμμε 118 ξωϊϊτιν απι 51 αξξεφς, ΰωψ φψλε λμ ΰηϊ ξδγιΰθεϊ μξωκ 3 ηεγωιν. ωϊι δγιΰθεϊ λμμε δτηϊδ χμεψιϊ εδλιμε 50-55% τηξιξεϊ, 25-30% ωεξο ε-15-20% ημαεο. λμ δξωϊϊτιν χιαμε δφςδ μϊτψιθ ωαεςι ελο ξιγς εθιτιν ςμ δξζεπεϊ δξεξμφιν εχαεφεϊ δξζεο ωιω μδλμιμ ΰε μδιξπς αγιΰθδ. δν δεπηε μωξεψ ςμ δψβμι δηιιν εδτςιμεϊ δβετπιϊ αϊχετϊ δξηχψ εμΰ δεφα ιςγ μιψιγδ αξωχμ.
πξφΰ λι ωϊι δγιΰθεϊ δεαιμε μιψιγδ γεξδ αξωχμ, ιψιγδ ωμ 1.88 χ"β αγιΰθδ δφξηεπιϊ ε-1.77 χ"β αγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. ξβξδ γεξδ πξφΰδ αιηρ μ- BMI εμξρϊ δωεξο. ςν ζΰϊ, ψχ αγιΰθδ δφξηεπιϊ ημδ ιψιγδ ξεαδχϊ αψξϊ δ-LDL (ιψιγδ ωμ 5.44%), αψξϊ ειθξιο B12 (ιψιγδ ωμ 5.06%) εαψξϊ δηεξφδ δΰεψιϊ (2.89%) εΰιμε ψχ αγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ ημδ ιψιγδ ξεαδχϊ αψξϊ δθψιβμιφψιγιν (5.91%). μΰ πξφΰε δαγμιν ξεαδχιν αιο δγιΰθεϊ αιηρ μξψαιϊ δξγγιν ωμ ςχδ ηξφεπιϊ εξγγι δγμχϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ωϊι δγιΰθεϊ διε ιςιμεϊ αξιγδ γεξδ μιψιγδ αξωχμ εαξρϊ δωεξο, ΰεμν δγιΰθδ δφξηεπιϊ διιϊδ ιςιμδ ιεϊψ μδτηϊϊ ψξϊ δλεμρθψεμ εΰιμε δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ιςιμδ ιεϊψ μδτηϊϊ ψξϊ δθψιβμιφψιγιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29483085
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι (ιπεΰψ 2018) παγχ λιφγ ϊζεπδ αψιΰδ ξωτιςδ ςμ δπθιιδ δβπθιϊ μδωξπδ, αδϊιιηρ μωιπει μΰεψκ ζξο αξωχμ εα-BMI.
δξηχψ ξαερρ ςμ δπϊεπιν ωμ 8,828 πωιν ξξηχψ δΰηιεϊ εωμ 5,218 βαψιν ξξηχψ δςεαγιν αξχφεςεϊ δαψιΰεϊ. δπθιιδ δβπθιϊ μδωξπδ δεςψλδ ςμ ρξκ πωΰεϊ ωμ 77 ξΰτιιπιν βπθιιν δχωεψιν α-BMI, εϊζεπδ αψιΰδ δεςψλδ ςμ ρξκ φιεο δδϊΰξδ μωμεωδ γτεριν ϊζεπϊιιν: δξγγ μΰλιμδ αψιΰδ AHEI-2010 (δξωχσ φψιλδ βαεδδ ωμ ιψχεϊ ετιψεϊ, γβπιν ξμΰιν, ΰβεζιν εχθπιεϊ, ηεξφεϊ ωεξο ψα"ψ εηεξφεϊ ωεξο ΰψελεϊ ωψωψϊ ξρεβ ΰεξβδ 3 ελο φψιλδ ξϊεπδ ωμ ΰμλεδεμ εφψιλδ πξελδ ωμ εξωχΰεϊ ξξεϊχιν αρελψ, αωψ ΰγεν ΰε ξςεαγ, ωεξο θψΰπρ επϊψο), γιΰθϊ DASH εγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ. δξωχμ εδ-BMI πξγγε 5 τςξιν, λμ 4 ωπιν αϊχετϊ ξςχα ωμ 20 ωπδ.
αωϊι χαεφεϊ δξηχψ πξφΰ λι ηεζχ δχωψ - αιο δπθιιδ δβπθιϊ μδωξπδ εδωιπειιν αξγγι δβεσ μΰεψκ δζξο - ιψγ λλμ ωφιεο δδϊΰξδ μξγγ μΰλιμδ αψιΰδ εμγιΰθϊ DASH διδ βαεδ ιεϊψ. μΰ πξφΰδ δωτςδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ δχωψ αιο δπθιιδ δβπθιϊ μαιο ςμιιδ αξωχμ. ξλΰο, ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ λκ ωδχτγδ ςμ ϊζεπδ αψιΰδ ιεϊψ ιλεμδ μξϊο ΰϊ δπθιιδ δβπθιϊ μδωξπδ. ξςαψ μλκ, δδωτςδ δξιθιαδ ωμ ϊζεπδ αψιΰδ ςμ δξωχμ διιϊδ αεμθϊ αξιεηγ αχψα ΰελμεριιδ δπξφΰϊ αριλεο βπθι βαεδ μδωξπδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29321156
αξηχψ ςεχαδ, (2020) ωπςψκ αρτψγ, παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ωξπεϊ αχψα ιμγιν. δηεχψιν ξφιιπιν λι δχτγδ ψαδ ιεϊψ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ πξφΰδ λβεψν ξβο πβγ δωξπδ αξαεβψιν, ΰκ δςγειεϊ ςγιιο ΰιπο ηγ ξωξςιεϊ μβαι ιμγιν αβιμΰιν φςιψιν ιεϊψ.
αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 1,801 ιμγιν αβιμ 4, ξδν 1,527 ιμγιν ωπλμμε αξςχα αβιμ 8. αδϊΰν μωΰμεπι ϊζεπδ, δηεχψιν ηιωαε μλμ ιμγ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, ΰωψ ρεεβ μωμεω χθβεψιεϊ: δϊΰξδ πξελδ, αιπεπιϊ ΰε βαεδδ. ςεγσ ξωχμ εωξπεϊ πχαςε αδϊΰν μχθβεψιεϊ BMI ξεϊΰξεϊ μβιμ εξιο, εδωξπδ αθπιϊ πχαςδ λδιχσ ξεϊπιιν ξςμ μΰηεζεο δ-90.
απιϊεη ηϊκ αβιμ 4 μΰ πξφΰ χωψ αιο ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο ςεγσ ξωχμ, ωξπεϊ ΰε δωξπδ αθπιϊ. ςν ζΰϊ, απιϊεη ΰεψκ (ξγιγϊ δϊζεπδ αβιμ 4 εδϊεφΰεϊ μΰηψ ζξο) πξφΰ λι δϊΰξδ βαεδδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αβιμ 4 διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ α-62% μςεγσ ξωχμ, α-84% μωξπεϊ εα-70% μδωξπδ αθπιϊ αβιμ 8. δηεχψιν ξρλξιν λι ξηχψ ζδ ξφαις ςμ λκ ωδχτγδ ψαδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ αβιμ 4 χωεψδ μριλεο πξεκ ιεϊψ μτϊη ςεγσ ξωχμ, ωξπεϊ εδωξπδ αθπιϊ αβιμ 8. ΰν ϊεφΰεϊ ΰμε ιΰεωωε ς"ι ξηχψιν περτιν, πιϊο ιδιδ μδξμιυ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μφεψκ δτηϊϊ διΰψςεϊ δωξπϊ ιϊψ αβιμΰιν ξεχγξιν.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32152497/
αδϊαρρ ςμ πϊεπιν ξωπι ξηχψι ςεχαδ βγεμιν, αξηχψ δπεληι (ιεμι 2017) παγχ δχωψ αιο ωιτεψ αΰιλεϊ δϊζεπδ μαιο δριλεο μϊξεϊδ ξεχγξϊ.
αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ λ-48,000 πωιν ελ-25,000 βαψιν ςν ξςχα ΰηψ πϊεπι δϊξεϊδ αιο δωπιν 1998-2010. δηεχψιν δςψιλε ΰϊ δωιπειιν αΰιλεϊ δϊζεπδ α-12 δωπιν ωχγξε μϊχετϊ δξςχα (1986-1998) αΰξφςεϊ δωιπει αφιεο αξγγιν μΰλιμδ αψιΰδ (Alternate Healthy Eating Index-2010), μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ (Alternate Mediterranean Diet score) εμγιΰθϊ DASH.
πξφΰ λι δριλεο μϊξεϊδ, αχψα ξωϊϊτιν ςν δωιτεψ δξωξςεϊι αιεϊψ αΰιλεϊ δϊζεπδ (ωιπει ωμ 13-33%) αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ωγτερι δϊζεπδ ωμδν διε ςχαιιν μΰεψκ δωπιν (ωιπει ωμ 0-3%), διδ πξεκ α-9% αδϊιιηρ μξγγ ωμ ΰλιμδ αψιΰδ, πξεκ α-16% αδϊιιηρ μξγγ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ επξεκ α-11% αδϊιιηρ μξγγ ωμ γιΰθϊ DASH. δηεχψιν ξψΰιν λι ςμιιδ ωμ 20 πχεγεϊ δΰηεζ αΰιλεϊ δϊζεπδ δλμμιϊ διιϊδ χωεψδ αιψιγδ ωμ 8-17% αριλεο μϊξεϊδ. ςεγ πξφΰ λι ςαεψ ξωϊϊτιν ωωξψε ςμ ΰιλεϊ ϊζεπδ βαεδδ α-12 δωπιν ωχγξε μϊχετϊ δξςχα, μςεξϊ ξωϊϊτιν ωωξψε ςμ ΰιλεϊ ϊζεπδ πξελδ, δριλεο μϊξεϊδ διδ πξεκ α-14% ςμ τι δξγγ μΰλιμδ αψιΰδ, α-11% ςμ τι δξγγ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εα-9% ςμ τι δξγγ μγιΰθϊ DASH. δηεχψιν ξρλξιν λι μωιτεψ ΰιλεϊ δϊζεπδ ςωειδ μδιεϊ ϊψεξδ πιλψϊ μδτηϊϊ δριλεο μϊξεϊδ ξεχγξϊ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28700845
αξΰξψ (ξψυ 2018) ξθςν δΰβεγδ δΰξψιχΰιϊ μΰπγεχψιπεμεβιδ ξρελξεϊ δςγειεϊ δξηχψιεϊ δξδεεϊ αριρ μθιτεμ δξςψλϊι αωξπεϊ. αξρβψϊ δξΰξψ, δηεχψιν ξβγιψιν ξδι ωξπεϊ, γπιν αΰρθψθβιεϊ μξπιςϊ ωξπεϊ αχψα ξαεβψιν ειμγιν, αϊημεΰδ δπμεειϊ, αθιτεμ αωξπεϊ αΰξφςεϊ ωιπειιν αΰεψη δηιιν - λεμμ δδωτςδ ωμ ρεβι γιΰθεϊ ωεπεϊ ετςιμεϊ βετπιϊ, βιωεϊ θιτεμ δϊπδβεϊιεϊ - ελο αΰρθψθβιεϊ θιτεμ ϊψετϊιεϊ ελιψεψβιεϊ.
ξδρχιψδ ςεμδ λι ιωπν βεψξιν ψαιν δξωτιςιν ςμ δϊτϊηεϊ ωξπεϊ, λεμμ βεψξιν βπθιιν, ραιαϊιιν εδϊπδβεϊιιν. μωξπεϊ δωμλεϊ αψιΰεϊιεϊ ψαεϊ, λΰωψ ιψιγδ αξωχμ ϊεψξϊ μωιτεψ αϊημεΰδ δπμεειϊ, λκ ωλλμ ωδιψιγδ αξωχμ βγεμδ ιεϊψ λκ δωιτεψ αξφα δαψιΰεϊι ξωξςεϊι ιεϊψ. δηεχψιν ξφιιπιν λι δξφα ωμ ωξπεϊ, δπηωαϊ αθεεη δαψιΰ ξαηιπδ ψτεΰιϊ, διπδ ξφα ξςαψ αμαγ, δξϊτϊη μΰεψκ ζξο μξφα ωμ ϊημεΰδ, αξιεηγ αχψα ιμγιν εξϊαβψιν. μρεβι γιΰθεϊ ωεπεϊ πξφΰε ξβεεο ιϊψεπεϊ εαλμ ρεβ γιΰθδ πιϊο μδωιβ μΰεψκ ζξο ιψιγδ ξϊεπδ αξωχμ, λΰωψ μγεβξΰ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ΰε γιΰθϊ DASH πξφΰε ιςιμεϊ μδτηϊϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι εαωιμεα δτηϊδ χμεψιϊ δεαιμε βν μιψιγδ αξωχμ. ιηγ ςν ζΰϊ, ωξιψδ ςμ δξωχμ μΰεψκ ζξο διπδ ξΰϊβψϊ εαλμ ΰρθψθβιεϊ δθιτεμ φτειδ ςμιιδ αξωχμ, αξιεηγ μΰηψ δτρχϊ δδϊςψαεϊ. ςεγ ξφιιπιν δηεχψιν λι μξψεϊ δωιξεω δψηα αϊερτι ϊζεπδ ωεπιν, ιςιμεϊν ΰε ΰτιμε αθιηεϊν μψεα ΰιπδ ξεληϊ ξηχψιϊ. δβιωδ δθιτεμιϊ φψιλδ μδιεϊ ξεϊΰξϊ ΰιωιϊ, αδϊαρρ ςμ δξιγς δβπθι, δξφα δβετπι εδαψιΰεϊι εδιλεμϊ μδχτιγ ςμ ΰεψη ηιιν ξρειν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29518206
αξηχψ τιιμεθ ΰχψΰι ξαεχψ (2019) δεςψλε δδιϊλπεϊ εδιςιμεϊ ωμ δϊςψαεϊ δξωμαϊ δβαμδ χμεψιϊ μριψεβιο εγιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ μδτηϊϊ δωξπδ αθπιϊ, αχψα ξωϊϊτιν ξξεφΰ ΰριΰϊι, δηιιν αδεεΰι. αξηχψ πλμμε 60 ξωϊϊτιν αβιμΰι 35-55 ε-BMI 25-40 ςν δωξπδ αθπιϊ.
δξωϊϊτιν ηεμχε ΰχψΰιϊ μωϊι χαεφεϊ δξηχψ, μξωκ 12 ωαεςεϊ:
πξφΰ λι αχαεφϊ δδϊςψαεϊ ημδ ιψιγδ βγεμδ ιεϊψ αψχξϊ δωεξο δαθπι εαρκ ξρϊ δωεξο, λτι ωπξγγ αΰξφςεϊ DEXA. ςν ζΰϊ, μΰηψ δϊΰξδ ρθθιρθιϊ μξρϊ δωεξο, δδαγμ αιο δχαεφεϊ αωεξο δαθπι μΰ διδ ξεαδχ ρθθιρθιϊ. ςεγ πξφΰ λι αχαεφϊ δδϊςψαεϊ ημ ωιτεψ ξεαδχ αψξϊ δ-ALT αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ. αΰετο λμμι, δδιςπεϊ μγιΰθεϊ διιϊδ θεαδ εμΰ γεεη ςμ δωτςεϊ ωμιμιεϊ ξωξςεϊιεϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ δξωμαϊ δβαμδ χμεψιϊ μριψεβιο εγιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διπδ ιωιξδ, εςωειδ μϊψεν μδτηϊϊ δωξπδ αθπιϊ εμωιτεψ ϊτχεγι δλαγ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31226790
αξηχψ ϊφτιϊι, (2020) δξαερρ ςμ πϊεπιν ξξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ, δεςψλδ δδωτςδ ωμ γιΰθεϊ ωεπεϊ ςμ δξωχμ εςμ ξγγιν ξθαεμιιν. αξηχψ, ωπςψκ αξωκ 12 ηεγωιν, δξωϊϊτιν ιλμε μαηεψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, φεν μριψεβιο, ΰε γιΰθδ τμιΰεμιϊιϊ ελο αιο ϊλπιϊ τςιμεϊ βετπιϊ ρθπγψθιϊ ΰε ϊλπιϊ ΰιξεο ΰιπθψεεμιν αςφιξεϊ βαεδδ (HIIT). αξηχψ πλμμε 250 ξαεβψιν αψιΰιν ςν ςεγσ ξωχμ, ΰωψ χιαμε ιιςευ ϊζεπϊι ηγ τςξι ξεϊΰν ΰιωιϊ, αδϊΰν μγιΰθδ ωαηψε. αξδμκ ϊχετϊ δξηχψ παγχδ δφψιλδ δϊζεπϊιϊ, δξωχμ, δψλα δβεσ, μηυ δγν, δτςιμεϊ δβετπιϊ, εαγιχεϊ γν.
πξφΰ λι δγιΰθδ δξεςγτϊ ςμ δξωϊϊτιν διιϊδ φεν μριψεβιο. ωιςεψ δξωϊϊτιν ωδωμιξε ΰϊ ϊχετϊ δξηχψ διδ γεξδ αγιΰθϊ φεν μριψεβιο εαγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, εβαεδ μςεξϊ δγιΰθδ δτμιΰεμιϊιϊ. αλμ δγιΰθεϊ ζεδϊδ ξβξδ ωμ ιψιγδ αξωχμ, εαγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εφεν μριψεβιο ημδ ιψιγδ αμηυ δγν δριρθεμι.
μδμο θαμδ δξρλξϊ ΰϊ δξξφΰιν:
ιν-ϊιλεπιϊ |
φεν μριψεβιο |
τμιΰεμιϊιϊ |
|
---|---|---|---|
ωιςεψ δξωϊϊτιν ωαηψε αγιΰθδ |
27.2% |
54.4% |
18.4% |
ωιςεψ δξωϊϊτιν αλμ γιΰθδ ωδωμιξε ΰϊ ϊχετϊ δξηχψ |
57% |
54% |
35% |
ωιπει αξωχμ (χ"β) |
2.8- |
4- |
1.8- |
ωιπει αμηυ γν ριρθεμι |
5.9- |
4.9- |
μΰ πξφΰ ωιπει ξεαδχ |
ωιπει αδξεβμεαιο ξρελψψ (ξιμιξεμ/ξεμ) |
0.8- |
μΰ πξφΰ ωιπει ξεαδχ |
μΰ πξφΰ ωιπει ξεαδχ |
ςν ζΰϊ, δηεχψιν ξφιιπιν λι δδαγμιν αιο δχαεφεϊ μψεα μΰ διε ξεαδχιν ρθθιρθιϊ, ειω χεωι μδωεεϊ αιο δγιΰθεϊ, ξλιεεο ωδημεχδ μχαεφεϊ μΰ πςψλδ αΰετο ΰχψΰι. δν ξρλξιν λι βν μμΰ ϊξιλδ ϊζεπϊιϊ χαεςδ πιϊο μδαηιο αωιτεψ αξγγιν ξθαεμιιν ξρειξιν αδϊΰν μγιΰθδ ωδξωϊϊτιν αηψε. ςν ζΰϊ, ιω μτψω ΰϊ δξξφΰιν αζδιψεϊ αωμ ΰετιε δϊφτιϊι ωμ δξηχψ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31879752/
τρεΙψιΰζιρ
αρχιψδ (2018) ξτεψθεϊ δςγειεϊ δχμιπιεϊ μβαι δδωτςδ ωμ ΰρθψθβιεϊ ϊζεπϊιεϊ ωεπεϊ μθιτεμ ατρεψιΰζιρ. αξρβψϊ δρχιψδ γπιν δηεχψιν αχωψ δγε-λιεεπι αιο ωξπεϊ μαιο τρεψιΰζιρ, λΰωψ ιωπδ ϊξιλδ χμιπιϊ μλκ ωιιςευ ϊζεπϊι μηεμι τρεψιΰζιρ ςωει μϊψεν μδχμδ ςμ ηεξψϊ δξημδ ελο μδτηιϊ ϊημεΰδ δχωεψδ αωξπεϊ. αδξωκ, δηεχψιν γπιν αδψηαδ αδωτςδ ωμ γιΰθδ διτε-χμεψιϊ εξρλξιν λι ιωπδ ηωιαεϊ βαεδδ μπιδεμ δϊζεπδ, δξωχμ εδτςιμεϊ δβετπιϊ μξπιςδ εμθιτεμ ατρεψιΰζιρ, εζδε θιτεμ δχε δψΰωεο δξιεςγ μωιτεψ δτψεβπεζδ. γτερ ϊζεπδ περσ ωςωει μϊψεν μηεμι τρεψιΰζιρ διπε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αδϊΰξδ ΰιωιϊ, λεμμ φψιλδ βαεδδ ωμ ωεξπιν αμϊι ψεειν (MUFA εΰεξβδ 3), ιψχεϊ, τιψεϊ εριαιν εδτηϊϊ δφψιλδ ωμ ωεξο ψεει, τηξιξεϊ τωεθεϊ ερελψιν.
ςεγ γπιν δηεχψιν αϊτχιγ εαηωιαεϊ ωμ ειθξιο D ατρεψιΰζιρ, ΰκ ξγβιωιν λι ΰιο δξμφδ μπθιμϊ ϊερτιν μξθψϊ ξπιςδ ΰε θιτεμ αχψα ξαεβψιν ςν ψξεϊ ειθξιο D ϊχιπεϊ, ΰκ πθιμϊ ϊερτιν αχψα ξθετμιν αξφαι ηρψ ηωεαδ μξπιςϊ ϊημεΰδ δπμεειϊ μτρεψιΰζιρ. διαθ περσ αε γπιν δηεχψιν διπε δϊτχιγ ωμ τμεψϊ δξςι αδϊτϊηεϊ τρεψιΰζιρ εδχωψ μΰελμεριιϊ δηιιγχιν αςεψ. αριεν δρχιψδ ξεφβιν ϊερτι ϊζεπδ εφξηι ξψτΰ δξωξωιν μθιτεμ ατρεψιΰζιρ, λΰωψ ΰηγ δϊερτιν δωλιηιν αιεϊψ ωπξφΰ αςμ δωτςδ ξιθιαδ δεΰ ωξο γβιν (αξιπεο ωμ λ-4 βψν EPA ελ-2.6 βψν DHA μιεν). ϊερτιν ωλιηιν περτιν διπν ΰαυ ερμπιεν, ΰεμν δςγειεϊ μβαι ιςιμεϊν ξεβαμεϊ εΰιπο ηγ ξωξςιεϊ. φξηι ξψτΰ ωπξφΰε αςμι δωτςδ ξιθιαδ λεμμιν ΰφεϊ (ξρεβ Dunaliella bardawil), ΰζγψλϊ δεγιϊ (Azadirachta indica), λεψλεν (Curcuma longa) εδϊερσ HESA-A δξετχ ξψλιαιν ιξιιν ςωιψιν αξιπψμιν (ωψιξτρ), ρμψι (Apium graveolens) εχιξμ (Carum carvi).
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30556896
ξηχψ ξςπιιο (ιπεΰψ 2015) ωπεςγ μαηεο ΰϊ δχωψ αιο δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ εηεξψϊ δξημδ αχψα ηεμι ρτηϊ (τρεψιΰζιρ) ωΰιπν ξθετμιν.
αξηχψ δωϊϊτε 62 ηεμι τρεψιΰζιρ εχαεφϊ δωεεΰδ ωμ 62 ξωϊϊτιν αψιΰιν.
δϊεφΰδ δξψλζιϊ αξηχψ διιϊδ δχωψ αιο ηεξψϊ δτρεψιΰζιρ, ψξϊ δγμχϊιεϊ αβεσ (CRP) εδχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ.
λμεξψ, λλμ ωδδχτγδ ςμ δϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ πξελδ ιεϊψ, λκ ψξϊ CRP διιϊδ βαεδδ ιεϊψ εδξημδ διιϊδ ηξεψδ ιεϊψ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25622660
δψιεΙο
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2019) δεςψλδ δδωτςδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ ϊεφΰεϊ δδψιεο εδμιγδ αχψα πωιν αδψιεο αριλεο βαεδ. δξηχψ πςψκ αηξιωδ ξψλζι μιγδ αΰπβμιδ, αξρβψϊε 1,252 πωιν ςιψεπιεϊ αδψιεο - αςμεϊ βεψξι ριλεο ξθαεμιιν λβεο ωξπεϊ, ιϊψ μηυ γν ΰε ψξϊ θψιβμιφψιγιν βαεδδ - ηεμχε ΰχψΰιϊ μφψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ΰε μχαεφϊ αιχεψϊ, ωχιαμδ ΰϊ δδπηιεϊ δϊζεπϊιεϊ δρθπγψθιεϊ μπωιν αδψιεο.
δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ λμμδ φψιλδ βαεδδ ωμ ΰβεζιν, ωξο ζιϊ, τιψεϊ, ιψχεϊ, γβπιν μΰ ξμεθωιν, χθπιεϊ εγβιν, φψιλδ πξελδ ςγ ξϊεπδ ωμ ςεσ εξεφψι ημα, φψιλδ πξελδ ωμ αωψ ΰγεν εξςεαγ, εδιξπςεϊ ξξωχΰεϊ ξξεϊχιν, ξζεο ξδιψ εξζεπεϊ ςωιψιν αωεξο ξδηι. λμ δξωϊϊτεϊ χιαμε ιιςευ ϊζεπϊι ΰιωι αωαες 18, 20 ε-28 μδψιεο.
μδμο ριλεν δξξφΰιν:
δηεχψιν ξρλξιν λι ϊζεπδ ξεϊΰξϊ ΰιωιϊ, δξαερρϊ ςμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αξδμκ δδψιεο, μΰ ϊψξδ μδτηϊϊ δριλεο δλμμι μΰν εμϊιπεχ, ΰεμν διιϊδ ξμεεδ αςμιιδ τηεϊδ αξωχμ εαριλεο πξεκ ιεϊψ μδϊτϊηεϊ ρελψϊ δψιεο.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31335871/
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2018) δεςψλδ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ, ξεςωψϊ αωξο ζιϊ εατιρθεχιν, μξπιςϊ ϊεφΰεϊ ωμιμιεϊ μΰν εμςεαψ αξδμκ δδψιεο, αχψα πωιν μμΰ ρελψϊ δψιεο. λημχ ξξηχψ βγεμ δςερχ αξπιςϊ ρελψϊ δψιεο, αξηχψ δπεληι πλμμε 697 πωιν μμΰ ρελψϊ δψιεο, ΰωψ αωαες 8-12 μδψιεο ηεμχε ΰχψΰιϊ μχαεφϊ δθιτεμ δρθπγψθι - ωαδ δεβαμδ φψιλϊ δωεξο μλ-30% ξρκ δφψιλδ δχμεψι - ΰε μχαεφϊ δδϊςψαεϊ, ωφψλδ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ ετιρθεχιν, λΰωψ φψιλϊ δωεξο διιϊδ λ-40% ξρκ δφψιλδ δχμεψιϊ. δωΐτςϊ δδϊςψαεϊ παγχδ αΰξφςεϊ ωιςεψ δπωιν ωςαψε ΰιψες ωμιμι ΰηγ μτηεϊ - λεμμ πιϊεη ηιψεν χιρψι, θψΰεξδ τψιπΰμιϊ, ιϊψ μηυ γν ΰε ψςμϊ δψιεο, μιγδ ξεχγξϊ ΰε ςεαψ βγεμ ΰε χθο μβιμ δδψιεο.
πξφΰ λι φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αιψιγδ ωμ 52% αριλεο δλμμι μϊεφΰδ ωμιμιϊ, ςν δωτςδ ξιθιαδ μΰηϊ ξλμ 5 πωιν. αΰετο ρτφιτι, φψιλϊ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αιψιγδ αριλεο μζιδεξιν αγψλι δωϊο, πιϊεη ηιψεν χιρψι, θψΰεξδ τψιπΰμιϊ εμςεαψ βγεμ ΰε χθο μβιμ δδψιεο. ξλΰο, μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μδιεϊ ϊψεξδ μωιτεψ ϊεφΰεϊ δδψιεο αχψα πωιν μμΰ ρελψϊ δψιεο.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30554220
αξηχψ ςεχαδ, (2018) ωπςψκ αρτψγ, παγχ δχωψ αιο φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αδψιεο μαιο γτερ βγιμϊ δϊιπεχ εδριλεο δχψγιε-ξθαεμι ςγ βιμ 4. αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δΰιξδεϊ αδψιεο, δηεχψιν ηιωαε φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. ςαεψ 2,195 φξγι ΰν-ιμγ παγχ δχωψ αιο ϊζεπϊ δΰν αδψιεο μαιο γτερ δςμιιδ α-BMI ξδμιγδ εςγ βιμ 4, εςαεψ 697 φξγι ΰν-ιμγ παγχ βν δχωψ μφιεο δριλεο δχψγιε-ξθαεμι (δξαερρ ςμ ξγγι μηυ γν, διχσ ξεϊπιιν εψξεϊ δωεξπιν εδρελψ αγν).
πξφΰ λι ΰιξδεϊ ςν φιεο δϊΰξδ βαεδ ιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διε αριλεο πξεκ ιεϊψ μμιγϊ ϊιπεχ βγεμ εμγτερ ωμ βγιμδ ξεΰφϊ ςγ βιμ 4. μΰ πξφΰ χωψ αιο φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο δχψγιε-ξθαεμι ςγ βιμ 4. ξξφΰιν ΰμδ ϊεξλιν αδωςψδ μτιδ ϊζεπδ αψιΰδ αξδμκ δδψιεο ςωειδ μδιεϊ αςμϊ ϊψεξδ μδϊτϊηεϊ δςεαψ εδιιμεγ, ιιϊλο ωλϊεφΰδ ξξπβπεπιν ΰτιβπθιιν ΰε λϊεφΰδ ξγτερι ΰλιμδ ξωεϊτιν μΰν εμϊιπεχ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30429079
αξηχψ χμιπι, (2019) ωπςψκ αχψα πωιν αδψιεο ξρτψγ, παγχδ διςιμεϊ ωμ ξϊο δξμφεϊ ϊζεπϊιεϊ, δξαερρεϊ ςμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, μδτηϊϊ δριλεο μδϊτϊηεϊ ρελψϊ δψιεο. αξηχψ πλμμε 932 πωιν αψιΰεϊ ξςμ βιμ 18 ςν ψξϊ βμεχεζ αφεν αθεεη δπεψξδ (ςγ 92 ξ"β/γφ"μ), δπξφΰεϊ αωαες 8-12 μδψιεο. αξδμκ δξηχψ πςψλε ΰψαςδ ξςχαιν: αωαες 8-12 μδψιεο, αωαες 24-28 μδψιεο, αωαες 34-36 μδψιεο εαωαες 12-14 μΰηψ δμιγδ. ωαες μΰηψ δξςχα δψΰωεο, αε βν βειρε δπωιν μξηχψ, πςψκ ψΰιεο ΰεψη ηιιν ξεθιαφιεπι ςν γιΰθο, δλεμμ ηξω δξμφεϊ αριριεϊ μϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ: φψιλϊ ωϊι ξπεϊ μιεν ωμ ιψχεϊ, ωμεωδ τιψεϊ ωμξιν (μμΰ ξιφιν), ωιξεω αμςγι αωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ (θψι εμαιωεμ), εφψιλδ ωμ ηετο ΰβεζιν μιεν. δξμφεϊ περτεϊ λμμε φψιλϊ ωμεω ξπεϊ μιεν ωμ ξεφψι ημα ψζδ, γβπιν ξμΰιν, ωϊιιν-ωμεω ξπεϊ χθπιεϊ μωαες, φψιλδ αιπεπιϊ ςγ βαεδδ ωμ γβιν, φψιλδ πξελδ ωμ αωψ ΰγεν εξςεαγ εδιξπςεϊ ξγβπιν μΰ ξμΰιν, ξΰτιν ξςεαγιν, μην τψερ, ξωχΰεϊ χμιν, ξζεο ξδιψ εΰψεηεϊ ξελπεϊ. δπωιν χιαμε δραψ μβαι διϊψεπεϊ δαψιΰεϊιιν ωμ ϊζεπδ ζε μδο εμςεαψ, ελο χιαμε γεβξΰεϊ μϊτψιθιν ΰτωψιιν.
δηεχψιν αιφςε δωεεΰδ αιο δπϊεπιν ωπΰρτε αξηχψ ζδ μαιο πϊεπιν ξξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ χεγν, αε πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ εατιρθεχιν ςωειδ μϊψεν μδτηϊϊ δριλεο μρελψϊ δψιεο εμωτψ ΰϊ ϊεφΰεϊ δδψιεο μΰν εμϊιπεχ, αδωεεΰδ μχαεφϊ αιχεψϊ ωχιαμδ γιΰθδ ρθπγψθιϊ ξεβαμϊ αωεξο. ΰϊ ϊχφιψ δξηχψ δχεγν πιϊο μχψεΰ λΰο.
μδμο ριλεν δξξφΰιν:
δραψ δηεχψιν μξξφΰιν δπΨμ δεΰ αςεαγδ λι ΰαηεο ρελψϊ βεψψ διςπεϊ βαεδδ ιεϊψ μδξμφεϊ ςμ ΰεψη ηιιν αψιΰ ιεϊψ εϊζεπδ αψιΰδ ιεϊψ.
δηεχψιν ξρλξιν λι δϊςψαεϊ ϊζεπϊιϊ αωμαιν ξεχγξιν ωμ δδψιεο, δξαερρϊ ςμ ςχψεπεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, ςωειδ μϊψεν μδτηϊϊ δριλεο μδϊτϊηεϊ ρελψϊ δψιεο ειω μιιων δξμφεϊ ΰμδ λθιτεμ χε ψΰωεο.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31141972
γμχϊ ξΔτψχιν
αρχιψδ (ΰτψιμ 2017) ξφιβιν δηεχψιν ΰϊ δθιτεμιν δωλιηιν ξϊηεν δψτεΰδ δξωμιξδ αδν ξωϊξωιν ξθετμιν ςν γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ. δηεχψιν ξραιψιν λι μξψεϊ δωιξεω δψηα αψτεΰδ ξωμιξδ αχψα ξθετμιν ΰμδ, δθιτεμ ΰιπε πςωδ αωιϊεσ δψετΰ δξθτμ εςμεμεϊ μδιεϊ μλκ δωτςεϊ ςμ δθιτεμ δψτεΰι εδϊψετϊι. αξρβψϊ δρχιψδ ξφιβιν δηεχψιν ρεβιν ωεπιν ωμ θιτεμιν ξωμιξιν ωλιηιν λεμμ:
αΰετο λμμι δηεχψιν ξφιιπιν λι ιωπο ςγειεϊ δϊεξλεϊ αωιξεω αϊερτι ωξο γβιν εειθξιο D. απερσ, δηεχψιν ξζδιψιν ξτπι δριλεο αωιξεω αξεφψιν ξζεδξιν ΰε ξδεμιν. αξρβψϊ δρχιψδ δηεχψιν ΰιπν γπιν ατιψεθ αιςιμεϊ δθιτεμιν δωεπιν, ΰμΰ ξρτχιν ξχεψεϊ περτιν μδψηαδ. δν χεψΰιν μψετΰ δξθτμ μδλιψ ΰϊ δθιτεμιν δξωμιξιν δχιιξιν εΰϊ δςγειεϊ δξηχψιεϊ εμδιξπς ξθιτεμιν ωπξφΰε μΰ ιςιμιν ΰε ξρελπιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28224284
ρχιψδ (ξΰι 2016) δαεηπϊ ΰϊ δςγειεϊ μβαι δχωψ αιο φψιλϊ ψλιαιν ϊζεπϊιιν ωεπιν μαιο δϊρξιπιν εδδϊτϊηεϊ ωμ γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ. δλεϊαιν ξφιβιν ΰϊ ξπβπεπι δτςιμεϊ δΰτωψιιν αδν βεψξιν ϊζεπϊιιν ςωειιν μδωτις ςμ ξδμκ δξημδ εξφιβιν ΰϊ δςγειεϊ αιηρ μιςιμεϊ ωμ βεψξιν ϊζεπϊιιν ξρειξιν.
ξδρχιψδ ςεμδ λι πθιμϊ ϊερσ ΰεξβδ 3 αξιπεο 3 βψν μιεν (EPA + DHA) ςωειδ μδχμ ςμ ημχ ξδϊρξιπιν.
ειθξιο D αξιπεο ωαεςι βαεδ μΰ πξφΰ ιςιμ εΰιο ςγειεϊ μβαι δδωτςδ ωμ ξιπεπιν ιεξιιν πξελιν ιεϊψ.
ξξηχψιν ϊφτιϊιιν ςεμδ λι φψιλδ ξϊεπδ ωμ ΰμλεδεμ ξμεεδ αξδμκ ξημδ χμ ιεϊψ, ΰεμν ΰιο ξρτιχ ςγειεϊ μβαι δδωτςδ ωμ ΰμλεδεμ αηεμιν δπεθμιν ϊψετεϊ αΰετο χαες.
ξπϊεπιν ωπΰρτε αρχπγιπαιδ πξφΰ λι δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ ϊεψξϊ μδχμδ ςμ ξδμκ δξημδ εηεξψϊ δϊρξιπιν. αδξωκ γπιν δηεχψιν αΰϊβψιν ααιφες ξηχψιν δςερχιν αχωψ αιο ϊζεπδ εγμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ εξφιςιν λιεεπι ξηχψ ςϊιγιιν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27032786
αξηχψ ςεχαδ (2018) δεςψλδ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μξθετμιν ςν γμχϊ ξτψχιν πιεεπιϊ ααψκ. αξηχψ πλμμε 4,330 ξωϊϊτιν απι 61 αξξεφς, ςν ριλεο βαεδ ΰε ΰαηπδ ωμ γμχϊ ξτψχιν πιεεπιϊ ααψκ, ΰηψιδν πςψκ ξςχα ωμ λ-4 ωπιν αξξεφς. πξφΰ λι ξωϊϊτιν ςν φιεο δδϊΰξδ δβαεδ αιεϊψ, μςεξϊ δπξεκ αιεϊψ, μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διε αριλεο πξεκ α-4% μραεμ ξδηξψδ αψξϊ δλΰα. ςεγ πξφΰ, λι ξαιο 2,994 δξωϊϊτιν ωαϊηιμϊ δξηχψ μΰ ραμε ξϊρξιπιν (πξφΰε αριλεο ΰε ΰεαηπε ςν ωιπειιν ψγιεβψτιιν αξτψχ), δϊΰξδ βαεδδ ιεϊψ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ α-9% μδϊτϊηεϊ ϊρξιπιν αξδμκ ϊχετϊ δξςχα.
μΰ πξφΰ χωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο μΰαηεο ωμ ωιπειιν ψγιεβψτιιν αξτψχ. δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μξπιςϊ δδηξψδ αλΰα εδϊτϊηεϊ ϊρξιπιν αχψα ξθετμιν ςν γμχϊ ξτψχιν πιεεπιϊ ααψκ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30553579
αξηχψ ξχψδ-αχψδ ξαερρ ΰελμεριιδ,(2018) ωπςψκ αωαγιδ, παγχ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μγμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ. αξηχψ πλμμε 1,721 ξθετμιν ςν γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ, ΰμιδν δεϊΰξδ χαεφϊ αιχεψϊ ωμ 3,667 ξωϊϊτιν αψιΰιν αςμι ξΰτιιπιν γεξιν. μλμ ξωϊϊσ ηεωα φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αθεεη ωμ 0-9, ΰωψ ξαερρ ςμ ωΰμεο ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτιν.
πξφΰ λι μ-24% ξδξθετμιν εμ-28% ξχαεφϊ δαιχεψϊ διιϊδ δϊΰξδ βαεδδ μγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ ςν φιεπιν ωμ 6-9. ξωϊϊτιν ΰμδ διε αριλεο πξεκ α-21% μδϊτϊηεϊ ωμ γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ, αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν φιεπιν πξελιν ωμ 0-2. χωψ ζδ διδ ξωξςεϊι αξιεηγ αχψα βαψιν, ςν ριλεο πξεκ α-51%, ΰκ δριλεο αχψα πωιν διδ πξεκ α-6% αμαγ εμΰ διδ ξεαδχ ρθθιρθιϊ. ςεγ πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ αξφαιν ωμ βεψν ωβψεπι ηιεαι (rheumatoid factor) ΰκ μΰ ωμιμι. δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδϊτϊηεϊ γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ, ΰκ ψχ αχψα βαψιν εψχ αξημδ αδο πξφΰ βεψν ωβψεπι ηιεαι.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30092814
ρψΐθο
ρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (ιεμι 2016) ΰωψ πεςγδ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ δαψιΰεϊιϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αωεξο.
αρχιψδ πλμμε ψχ ξηχψιν ξαεχψιν, δλεμμιν μτηεϊ 100 ξωϊϊτιν, ΰηψιδν αεφς ξςχα ωμ ωπδ μτηεϊ εγεεη ςμ πϊεπι ϊξεϊδ, ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ, ιϊψ μηυ γν ερελψϊ ελο ςμ ξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ. απερσ πλμμε αρχιψδ ξηχψι ςεχαδ δαεηπιν ΰϊ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ερψθο.
αωπι ξηχψιν ξαεχψιν μΰ πξφΰ δαγμ αωιςεψι δϊξεϊδ ξλμ βεψν αιο δγιΰθεϊ ωπαγχε. αξηχψ ΰηγ βγεμ πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μΰιψεςιν χψγιεερχεμψιιν, ρψθο δωγ ερελψϊ (ριλεο πξεκ α-29%, 57% ε-30%, αδϊΰξδ).
απιϊεη λεμμ ωμ ξηχψι ςεχαδ πξφΰ λι διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ αλ-14% μϊξεϊδ ξρψθο (13 ξηχψιν) ελο μϊημεΰδ αρψθο αΰετο λμμι (4%, 3 ξηχψιν) ερψθο χεμεψχθμι (9%, 9 ξηχψιν).
αδϊιιηρ μδωτςδ χψγιεερχεμψιϊ, ξαιο ωμεωδ ξηχψιν, αξηχψ ΰηγ πξφΰ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδιωπεϊ ωμ ΰεθν ωψιψ δμα εμϊξεϊδ. δξξφΰιν μβαι δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ιϊψ μηυ γν, ϊτχεγ χεβπιθιαι, ξημϊ λμιεϊ, γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ εΰιλεϊ δηιιν διε μΰ ςχαιιν, ξιπιξμιιν ΰε μΰ ξεαδχιν ρθθιρθιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξδςγειεϊ δξεβαμεϊ δχιιξεϊ, γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αφψιλϊ δωεξο ςωειδ μδτηιϊ ΰϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι, μρψθο δωγ εμρελψϊ ρεβ 2 ΰκ λλμ δπψΰδ ΰιπδ ξτηιϊδ ΰϊ δριλεο μϊξεϊδ ξλμ βεψν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27428849
αξθδ-ΰπμιζδ (2020) παγχ δχωψ αιο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μϊημεΰδ ΰε μϊξεϊδ ξρψθο χεμεψχθμι. απιϊεη πλμμε 13 ξηχψι ςεχαδ, ξδν αϊωςδ ξηχψιν παγχ δχωψ μϊημεΰδ εαηξιωδ ξηχψιν παγχ δχωψ μϊξεϊδ.
αδωεεΰδ αιο δξωϊϊτιν ςν δδϊΰξδ δβαεδδ αιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, μςεξϊ δπξελδ αιεϊψ, πξφΰ λι:
δριλεο μϊημεΰδ αρψθο χεμεψχθμι διδ πξεκ α-10%.
δριλεο μβιγεμ ψχθμι διδ πξεκ α-18%.
δριλεο μβιγεμ αξςι δτψεχριξμι διδ πξεκ α-6%.
δριλεο μβιγεμ αξςι δγιρθμι διδ πξεκ α-9%.
μΰ πξφΰδ ξβξδ ξεαδχϊ αδϊιιηρ μριλεο μϊξεϊδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι φψιλϊ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ πξφΰδ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μδϊτϊηεϊ ρψθο χεμεψχθμι ξρεβιν ωεπιν, ΰκ μΰ αριλεο μϊξεϊδ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32359135/
αρχιψδ (2019) ξεφβεϊ δςγειεϊ δςγλπιεϊ ξξηχψιν τψδ-χμιπιιν εχμιπιιν αδϊιιηρ μχωψ αιο γτερι ϊζεπδ, ξζεπεϊ ρτφιτιιν εψλιαιν ϊζεπϊιιν μαιο δριλεο μρψθο δωγ, μδιωπεϊ δξημδ εμωιςεψ δδιωψγεϊ. αξρβψϊ δρχιψδ ξτεψθεϊ δςγειεϊ αδϊιιηρ μχωψ αιο ξβεεο βεψξιν ϊζεπϊιιν μαιο δριλεο μρψθο δωγ:
αδξωκ, γπιν δηεχψιν αδωτΜςϊ δθιτεμ πεβγ δρψθο ςμ δξφα δϊζεπϊι εαδϊςψαειεϊ ϊζεπϊιεϊ αξδμκ δθιτεμ - λεμμ ΰεξβδ 3, ϊδ ιψεχ, ειθξιπιν εξιπψμιν πεβγι ηξφεο εφεν μριψεβιο - ελο αδϊςψαειεϊ ϊζεπϊιεϊ ωξθψϊο δτηϊϊ ωιςεψ δδιωπεϊ εδϊξεϊδ. ξδρχιψδ ςεμδ λι γτερ ωμ ϊζεπδ αψιΰδ - δξΰετιιο αφψιλδ βαεδδ ωμ γβπιν ξμΰιν, ιψχεϊ, τιψεϊ, ΰβεζιν εωξο ζιϊ, εφψιλδ ξεβαμϊ ωμ ωεξο ψεει εαωψ ΰγεν - ςωειδ μϊψεν μωιτεψ ωιςεψ δδιωψγεϊ μΰηψ ΰαηπδ ωμ ρψθο δωγ. χαμϊ ιιςευ ϊζεπϊι επθιμϊ ϊερτιν, λβεο ΰεξβδ 3, ςωειεϊ μϊψεν μδτηϊϊ ϊετςεϊ δμεεΰι δχωεψεϊ αθιτεμι λιξεϊψτιδ ΰε ψγιεϊψτιδ. δηεχψιν ξρλξιν λι μωιμεα ωμ δϊςψαεϊ ϊζεπϊιϊ ςωειδ μδιεϊ ϊψεξδ λημχ ξβιωδ θιτεμιϊ λεμμϊ εψα-ϊηεξιϊ αηεμεϊ ρψθο δωγ, ΰεμν πγψωιν ξηχψιν χμιπιιν περτιν ςμ ξπϊ μαρρ τψεθεχεμ μδϊςψαειεϊ ιςιμεϊ μωιτεψ δδιωψγεϊ εΰιλεϊ δηιιν ωμ δξθετμεϊ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31277273/
ξπιϊεη λεμμ ωμ 3 ξηχψι ξχψδ-αχψδ ςεμδ λι δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ ξμεεδ αριλεο ξετηϊ ωμ ςγ 57% μρψθο δψην.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26010500
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι, (2019) ωπςψκ αφψτϊ, παγχ δχωψ αιο δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μρψθο δςεψ. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 67,332 πωιν αβιμΰι 45-60 αϊηιμϊ δξηχψ αωπϊ 1990. αδϊΰν μωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτεϊ αωπϊ 1993, δηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊτϊ ΰϊ ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. αϊχετϊ δξςχα αιο δωπιν 1993-2008 ΰεαηπε 2,003 ξχψιν ωμ ρψθο δςεψ, ξδν 404 ξχψιν ωμ ξμπεξδ, 1,367 ξχψιν ωμ χψφιπεξδ ωμ ϊΰιν αζΰμιιν, ε-232 ξχψιν ωμ χψφιπεξδ ωμ ϊΰι χωχω.
πξφΰ λι φιεο δϊΰξδ βαεδ ιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διδ χωεψ αριλεο πξεκ ιεϊψ μρψθο δςεψ, λΰωψ δξωϊϊτεϊ ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ διε αριλεο πξεκ α-17% αδωεεΰδ μξωϊϊτεϊ ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ. απερσ, πξφΰ χωψ ωμιμι εμιπιΰψι αιο φιεο δγιΰθδ μαιο ξμπεξδ (ριλεο πξεκ α-28%) εχψφιπεξδ ωμ ϊΰιν αζΰμιιν (ριλεο πξεκ α-23%), ΰκ μΰ πξφΰ χωψ ξεαδχ μριλεο μχψφιπεξδ ωμ ϊΰι χωχω.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ λκ ωγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μδϊτϊηεϊ ρψθο δςεψ, εςωειδ μδιεϊ μξξφΰιν ΰμδ δωμλδ ιιωεξιϊ ηωεαδ αξπιςϊ ρψθο δςεψ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31380561
αξηχψ ςεχαδ εαξθδ-ΰπμιζδ ωμ ξηχψι ςεχαδ (ξψυ 2017) χεγξιν παγχ δχωψ αιο δχτγδ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μρψθο δωγ μΰηψ βιμ δξςαψ.
αξηχψ δςεχαδ πλμμε δπϊεπιν ωμ λ-62,000 πωιν ξδεμπγ αβιμΰι 55-69, ΰωψ γιεεηε αωπϊ 1986 ςμ δψβμι δΰλιμδ εΰεψη δηιιν ωμδο εαεφς ΰηψιδο ξςχα αξωκ λ-20 ωπδ. μλμ ξωϊϊτϊ ηεωα φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
ςμ αριρ δπϊεπιν ωμ 2,321 ξδξωϊϊτεϊ ωΰεαηπε ςν ρψθο δωγ εχαεφϊ δωεεΰδ ωμ 1,665 πωιν αψιΰεϊ, πξφΰ λι πωιν ςν φιεο δϊΰξδ βαεδ ιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διε αριλεο πξεκ ιεϊψ ωμ ςγ 40% μρψθο ωγ ωμιμι μχεμθπι ΰρθψεβο (ER-). δχωψ μρψθο δωγ αΰετο λμμι ΰε μρψθο ωγ ηιεαι μχεμθπι ΰρθψεβο (ER+) μΰ διδ ξεαδχ ρθθιρθιϊ.
απερσ, δηεχψιν ςψλε ξθδ-ΰπμιζδ ωμ ϊεφΰεϊ δξηχψ δπεληι ιηγ ςν ξηχψι ςεχαδ χεγξιν. πξφΰ λι δϊΰξδ βαεδδ μγιΰθδ διν ϊιλεπιϊ, μςεξϊ δϊΰξδ πξελδ, διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ α-6% μρψθο δωγ αΰετο λμμι, α-2% μρψθο ωγ ηιεαι μχεμθπι ΰρθψεβο, α-27% μρψθο ωγ ωμιμι μχεμθπι ΰρθψεβο εα-23% μρψθο ωγ ωμιμι μχεμθπι ΰρθψεβο ΰε τψεβρθψεο. δηεχψιν ξφιιπιν λι αψεα δξχψιν μρψθο ωγ δωμιμι μχεμθπιν δεψξεπμιιν τψεβπεζδ τηεϊ θεαδ εμλο δχτγδ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μδεεϊ ΰρθψθβιιϊ ξπιςδ ηωεαδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28260236
ρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (ιεμι 2016) ΰωψ πεςγδ μδςψικ ΰϊ δδωτςδ δαψιΰεϊιϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αωεξο.
αρχιψδ πλμμε ψχ ξηχψιν ξαεχψιν, δλεμμιν μτηεϊ 100 ξωϊϊτιν, ΰηψιδν αεφς ξςχα ωμ ωπδ μτηεϊ εγεεη ςμ πϊεπι ϊξεϊδ, ϊημεΰδ χψγιεερχεμψιϊ, ιϊψ μηυ γν ερελψϊ ελο ςμ ξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ. απερσ πλμμε αρχιψδ ξηχψι ςεχαδ δαεηπιν ΰϊ δχωψ αιο γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ερψθο.
αωπι ξηχψιν ξαεχψιν μΰ πξφΰ δαγμ αωιςεψι δϊξεϊδ ξλμ βεψν αιο δγιΰθεϊ ωπαγχε. αξηχψ ΰηγ βγεμ πξφΰ λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μΰιψεςιν χψγιεερχεμψιιν, ρψθο δωγ ερελψϊ (ριλεο πξεκ α-29%, 57% ε-30%, αδϊΰξδ).
απιϊεη λεμμ ωμ ξηχψι ςεχαδ πξφΰ λι διςπεϊ βαεδδ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ αλ-14% μϊξεϊδ ξρψθο (13 ξηχψιν) ελο μϊημεΰδ αρψθο αΰετο λμμι (4%, 3 ξηχψιν) ερψθο χεμεψχθμι (9%, 9 ξηχψιν).
αδϊιιηρ μδωτςδ χψγιεερχεμψιϊ, ξαιο ωμεωδ ξηχψιν, αξηχψ ΰηγ πξφΰ λι γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδιωπεϊ ωμ ΰεθν ωψιψ δμα εμϊξεϊδ. δξξφΰιν μβαι δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ςμ ιϊψ μηυ γν, ϊτχεγ χεβπιθιαι, ξημϊ λμιεϊ, γμχϊ ξτψχιν ωβψεπιϊ εΰιλεϊ δηιιν διε μΰ ςχαιιν, ξιπιξμιιν ΰε μΰ ξεαδχιν ρθθιρθιϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι ξδςγειεϊ δξεβαμεϊ δχιιξεϊ, γιΰθδ ιν ϊιλεπιϊ ωΰιππδ ξεβαμϊ αφψιλϊ δωεξο ςωειδ μδτηιϊ ΰϊ δριλεο δχψγιεερχεμψι, μρψθο δωγ εμρελψϊ ρεβ 2 ΰκ λλμ δπψΰδ ΰιπδ ξτηιϊδ ΰϊ δριλεο μϊξεϊδ ξλμ βεψν.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27428849
ρχιψδ (ρτθξαψ 2015) δξρλξϊ ΰϊ δςγειεϊ μβαι δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μρψθο λτι ωςεμδ ξξηχψιν χμιπιιν, ξηχψι ςεχαδ τψερτχθιαιιν εξηχψι ξχψδ-αχψδ. απερσ, γπιν δηεχψιν αδβγψεϊ δωεπεϊ ωμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ αξθψδ μδςψικ ΰϊ ιςιμεϊο.
ξηχψιν ϊφτιϊιιν ςγλπιιν ϊεξλιν αλκ ωδχτγδ βαεδδ ςμ ϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μϊξεϊδ ξρψθο ελο μριλεο πξεκ ιεϊψ μρεβιν ξρειξιν ωμ ρψθο, αιπιδν ρψθο χεμεψχθμι, ωγ, χιαδ, ςψξεπιϊ, λαγ εψΰω εφεεΰψ.
αδξωκ ξφιβιν δηεχψιν ΰϊ δςγειεϊ αιηρ μχαεφεϊ δξζεο δρτφιτιεϊ αϊζεπδ διν ϊιλεπιϊ, λεμμ τιψεϊ ειψχεϊ, γβιν, γβπιν ξμΰιν, ωξο ζιϊ, ΰμλεδεμ ειιο ΰγεν, αωψ εξεφψι ημα.
δν ξρλξιν λι λλμ δπψΰδ δδωτςδ δξιθιαδ ωμ δϊζεπδ διν-ϊιλεπιϊ ΰιπδ χωεψδ αψλια ϊζεπϊι ξρειν ΰμΰ γεεχΰ αγτερ δϊζεπδ δλεμμ. μξψεϊ δξβαμεϊ δξϊεγεμεβιεϊ, λιεν ιωπδ ϊξιλδ ψηαδ μϊτχιγ ωμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ αδβπδ ξτπι ϊημεΰδ εϊξεϊδ εαδτηϊϊ δριλεο μρψθο.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27014505
αξηχψ τιιμεθ ΰχψΰι ξαεχψ (2020) δεςψλδ διςιμεϊ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μδχμδ ςμ ϊωιωεϊ αχψα ηεμι ρψθο δςψξεπιϊ. δηεχψιν ξραιψιν λι ϊωιωεϊ διπδ ξΰτιιο ωλιη ωμ θιτεμ μδτηϊϊ ΰπγψεβο (ADT) αηεμι ρψθο δςψξεπιϊ, λΰωψ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μδχμδ ςμ ϊωιωεϊ αΰξφςεϊ δτηϊϊ ψξϊ δγμχϊ εωιτεψ δψλα δβεσ.
αξηχψ πλμμε 23 βαψιν απι 66 αξξεφς ε-BMI ξξεφς ωμ 29.6, ΰωψ χιαμε θιτεμ ADT 34 ηεγωιν αξξεφς. δξωϊϊτιν ηεμχε ΰχψΰιϊ μωϊι χαεφεϊ δγιΰθδ μξωκ 12 ωαεςεϊ, χαεφϊ δδϊςψαεϊ φψλδ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ απερσ μ-6 ξτβωι ιιςευ ϊζεπϊι ΰιωι, εχαεφϊ δαιχεψϊ δξωιλδ μχαμ ΰϊ δθιτεμ δρθπγψθι.
πξφΰ λι αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ, δδϊςψαεϊ διιϊδ ιςιμδ μδχμδ ςμ δϊωιωεϊ ελο μωιτεψ ΰιλεϊ δηιιν εμιψιγδ αξωχμ, ΰκ βν διιϊδ ξμεεδ αιψιγδ χθπδ αξρϊ δβεσ δψζδ. μΰ πξφΰε ωιπειιν ξεαδχιν αξγγι δγμχϊ, δδιςπεϊ μδϊςψαεϊ διιϊδ βαεδδ εμΰ γεεη ςμ δωτςεϊ ωμιμιεϊ.
δηεχψιν ξρλξιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξδεεδ δϊςψαεϊ ΰτωψιϊ εαθεηδ, εαςμϊ τεθπφιΰμ μδχμδ ςμ ϊωιωεϊ εμωιτεψ ΰιλεϊ δηιιν, αχψα ηεμι ρψθο δςψξεπιϊ δξχαμιν θιτεμ ADT.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32534948/
λημχ ξξηχψ χμιπι ξαεχψ ψηα διχσ ωπςψκ αρτψγ (πεαξαψ 2015), παγχδ δδωτςδ ωμ φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ δλεμμϊ ωξο ζιϊ ΰε ΰβεζιν, μςεξϊ φψιλϊ γιΰθδ γμϊ-ωεξο, ςμ δριλεο μημεϊ αρψθο ωγ.
αξηχψ δωϊϊτε 4,282 πωιν αβιμΰι 60-80, δπξφΰεϊ αριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ.
αϊχετϊ ξςχα ωμ λ-4.8 ωπιν, 35 ξδπωιν ΰεαηπε ςν ρψθο ωγ.
ξπιϊεη ρθθιρθι πξφΰ λι αδωεεΰδ μχαεφϊ δαιχεψϊ, δριλεο μρψθο δωγ διδ πξεκ α-68% εα-41% αχψα πωιν ωφψλε γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωιψδ αωξο ζιϊ εαΰβεζιν, αδϊΰξδ.
δηεχψιν ξρλξιν λι μδχτγδ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωιψδ αωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ ϊψεξδ μξπιςϊ ρψθο δωγ, ςν ζΰϊ ιω μΰεωω ΰϊ δξξφΰιν αξγβν βγεμ ιεϊψ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/m/pubmed/26365989/
λημχ ξξηχψ ξαεχψ βγεμ ψα-ξψλζι εξαερρ ΰελμεριιδ (ΰεβερθ 2017), ωπςψκ αρτψγ, αξηχψ δπεληι παγχ δχωψ αιο γτερ δϊζεπδ μαιο δριλεο μρψθο ςψξεπιϊ, μτι ξιγϊ δΰβψριαιεϊ εδδϊτωθεϊ ωμ δρψθο. αξρβψϊ δξηχψ πςωδ ωιξεω απϊεπιν ΰπϊψετεξθψιιν, ΰτιγξιεμεβιιν εϊζεπϊιιν, ωπΰρτε ξ-754 ηεμι ρψθο δςψξεπιϊ εξχαεφϊ αιχεψϊ ωμ 1,277 ξωϊϊτιν αψιΰιν - αβιμΰι 38-85. αξΰξψ χεγν, δηεχψιν γιεεηε λι πιϊο μρεεβ ΰϊ γτερι δϊζεπδ ωμ δξωϊϊτιν μωμεω χαεφεϊ: ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ, ϊζεπδ ωχεμδ (prudent) εϊζεπδ ξςψαιϊ.
πξφΰ λι αδωεεΰδ μδϊΰξδ πξελδ, δϊΰξδ βαεδδ μϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ - δςωιψδ ατιψεϊ ειψχεϊ, γβιν, χθπιεϊ εωξο ζιϊ - διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ α-34% μβιγεμ ΰβψριαι (φιεο βμιρεο βαεδ ξ-6) εμριλεο πξεκ α-51% μωμα χμιπι ξϊχγν (cT2b-T4). μΰ πξφΰε χωψιν ξεαδχιν ςαεψ γτεριν ωμ ϊζεπδ ωχεμδ εωμ ϊζεπδ ξςψαιϊ. δηεχψιν ξρλξιν λι δδπηιεϊ δϊζεπϊιεϊ μξπιςϊ ρψθο δςψξεπιϊ φψιλεϊ μλμεμ δϊιιηρεϊ μγτερ δϊζεπδ δλεμμ ςμ τπι ψλιαι ξζεο ξρειξιν, ωλο πξφΰε δαγμιν ξωξςεϊιιν αψξϊ δριλεο αιο γτερι δϊζεπδ δωεπιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28842246
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι (2019) δεςψκ δχωψ αιο γτερ δϊζεπδ μαιο δριλεο μρψθο ωγ τεμωπι αχψα πωιν ςν διρθεψιδ ξωτηϊιϊ ωμ ρψθο ωγ. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ λ-50,000 πωιν, μδο ΰηεϊ ωημϊδ αρψθο δωγ. αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτεϊ αϊηιμϊ δξηχψ, δηεχψιν ηιωαε μλμ ξωϊϊτϊ φιεο δϊΰξδ μωμεωδ γτερι ϊζεπδ: γιΰθϊ DASH, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ εδξγγ μΰλιμδ αψιΰδ AHEI-2010. αϊχετϊ ξςχα ξξεφςϊ ωμ 7.6 ωπιν ϊεςγε 1,700 ξχψιν ωμ ρψθο ωγ τεμωπι.
μδμο δξξφΰιν δςιχψιιν:
ξλΰο, δχτγδ ςμ γιΰθϊ DASH διιϊδ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μδϊτϊηεϊ ρψθο ωγ τεμωπι αχψα πωιν ςν διρθεψιδ ξωτηϊιϊ ωμ ρψθο ωγ, ςν ιϊψεο ξρειν βν μδχτγδ ςμ γτερ ωμ ΰλιμδ αψιΰδ αδϊΰν μξγγ AHEI-2010.
δςψϊ ξςψλϊ: μΰ αψεψ ξγες ΰιο δϊιιηρεϊ αξΰξψ μδαηπδ αιο πωΰιεϊ βπθιεϊ μαιο ΰμε ωμΰ; ψχ λκ ιλεμπε μΰξεγ αφεψδ θεαδ ιεϊψ ΰϊ δδωτςδ δΰτιβπθιϊ. δηεχψιν ξρϊτχιν αιφιΰδ ξπχεγϊ δπηδ ωξΰηψ εΰηιεϊ ηεμχεϊ ΰϊ ΰεϊδ ραιαδ, ΰεϊν βπιν εΰεϊο ηεειεϊ, δο ξδεεϊ ξεωΰ ξιθαι μηχψ βεψξι ριλεο μρψθο ωγ εξπιςϊ ρψθο ωγ. μΰ αψεψ ξγες γεεχΰ λιεν, λΰωψ αγιχεϊ βπθιεϊ ζξιπεϊ, ΰιο δϊιιηρεϊ μδιαθ ηωεα ζδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30968114
αξηχψ ξχψδ-αχψδ (2020) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μδϊτϊηεϊ βμιεξδ (βιγεμ ρψθπι αξςψλϊ δςφαιν δξψλζιϊ). αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 128 ξθετμιν ωΰεαηπε ςν βμιεξδ, εχαεφϊ αιχεψϊ ωμ 256 ξθετμιν μμΰ βμιεξδ (ΰωψ δετπε μξημχεϊ ΰηψεϊ ααιϊ δηεμιν, λβεο ΰεψϊετγιδ). αδϊΰν μωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτιν, δηεχψιν ηιωαε μλμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. φιεο δϊΰξδ βαεδ ξαθΰ φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ τιψεϊ, ιψχεϊ, γβιν, ΰβεζιν, χθπιεϊ εγβπιν ξμΰιν, ελο φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ ρκ δχμεψιεϊ, ωεξο ηγ αμϊι ψεει, ειθξιο B6, ηεξφδ τεμιϊ εξβπζιεν, εφψιλδ πξελδ ιεϊψ ωμ ξεφψι ημα. ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μΰ διιϊδ χωεψδ αδαγμ αφψιλϊ δαωψ, ϊδ εχτδ, ημαεο, ρκ δωεξο, τηξιξεϊ, λεμρθψεμ, ωεξο ψεει, ριαιν ϊζεπϊιιν, ειθξιο B1, εριγο.
μΰηψ δϊΰξδ ρθθιρθιϊ μβεψξιν ξϊςψαιν, πξφΰ λι αχψα δξωϊϊτιν ςν φιεπι δδϊΰξδ δβαεδιν αιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ (ωμιω ςμιεο), δριλεο μδϊτϊηεϊ βμιεξδ διδ πξεκ α-74% αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ (ωμιω ϊηϊεο).
δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μδτηϊϊ δριλεο μδϊτϊηεϊ βμιεξδ, επγψωιν ξηχψι ςεχαδ περτιν μΰιωεω δξξφΰιν.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32507514/
δζγχπεϊ
αρχιψδ ωιθϊιϊ εξθδ-ΰπμιζδ (ιπεΰψ 2018) παγχ δχωψ αιο φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μηεμωδ αχψα χωιωιν. ηεμωδ (frailty) ξΰετιιπϊ αϊηεωϊ ΰπψβιδ πξελδ ειψιγδ αξωχμ εαηεζχ δωψιψ ελο απθιιδ βαεδδ ιεϊψ μπτιμεϊ εωαψιν, ΰωτεζ, πλεϊ, γξπφιδ εϊξεϊδ ξεχγξϊ.
αρχιψδ πλμμε ΰψαςδ ξηχψι ςεχαδ τψερτχθιαιιν, αδν 5,789 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 60 - ΰηψιδν αεφς ξςχα ωμ λ-4 ωπιν αξξεφς. ξπιϊεη λεμμ ωμ δπϊεπιν ςεμδ λι ξιγϊ δϊΰξδ αιπεπιϊ / βαεδδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ α-38% εα-56%, αδϊΰξδ, μηεμωδ αδωεεΰδ μξιγϊ δϊΰξδ πξελδ. δηεχψιν ξφιιπιν λι γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μριις αωξιψδ ςμ ξρϊ δωψιψ εδξωχμ εςμ ψξϊ δτςιμεϊ εδΰπψβιδ, ΰεμν πγψωιν ξηχψιν περτιν ςμ ξπϊ μΰωω ΰϊ δξξφΰιν εμδςψικ ΰϊ δξιγδ αδ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ϊεψξϊ μξπιςϊ ηεμωδ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29322507
μΰηψεπδ τεψρν βιμιεο ξιεηγ αλϊα δςϊ The Journals of Gerontology, δςερχ αϊψεξδ δαψιΰεϊιϊ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αγβω ςμ δβιμ δωμιωι. μδμο ξεφβιν ΰψαςδ ξδξηχψιν:
αρχιψδ (2019) ξεφβεϊ δςγειεϊ αδϊιιηρ μχωψ αιο ωμεωδ γτερι ϊζεπδ - δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, γιΰθϊ DASH εγιΰθϊ MIND* - μαιο δριλεο μδιγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ, γξπφιδ εΰμφδιιξψ. αρχιψδ πλμμε 50 ξηχψιν ϊφτιϊιιν εΰψαςδ ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν. μδμο δξξφΰιν δςιχψιιν:
δηεχψιν ξρλξιν λι δςγειεϊ δχιιξεϊ ϊεξλεϊ αλκ ωδιςπεϊ βαεδδ ιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, γιΰθϊ DASH ΰε γιΰθϊ MIND χωεψδ αδιγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ ξϊεπδ ιεϊψ εαριλεο ξετηϊ μΰμφδιιξψ, λΰωψ δςγειεϊ δηζχεϊ αιεϊψ δο ςαεψ γιΰθϊ MIND.
*γιΰθϊ δ- MIND ξωμαϊ ΰϊ ςχψεπεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ εγιΰθϊ δ-DASH, αγβω ςμ φψιλϊ ξζεπεϊ ξδφεξη, ςν γβω ςμ τιψεϊ ιςψ εςμιν ιψεχιν, εδβαμϊ δφψιλδ ωμ ξζεπεϊ ξο δηι εωεξο ψεει.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31209456
αρχιψδ (ξψυ 2018), δξαερρϊ ςμ ςγειεϊ χμιπιεϊ, ξρλξιν δηεχψιν ΰϊ δξπβπεπιν δξθαεμιιν εδξεμχεμψιιν δχωεψιν αδωτςδ δξιθιαδ ωμ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μξπιςϊ ϊημεΰδ λψεπιϊ εμδΰψλϊ ϊεημϊ δηιιν. ΰεξπν δξπβπεπιν δξγειχιν ΰιπν ιγεςιν μβξψι, ΰκ ιωπο ςγειεϊ μλκ ωδγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ξωτιςδ αηξιωδ διαθιν ξψλζιιν: (1) δτηϊϊ ψξεϊ δωεξπιν αγν; (2) δβπδ ξτπι ςχδ ηξφεπιϊ, ϊδμιλιν γμχϊιιν εδιφξγεϊ θριεϊ; (3) ειρεϊ δτςιμεϊ ωμ δεψξεπιν εβεψξι βγιμδ, δξςεψαιν αδϊτϊηεϊ ϊδμιλιν ρψθπιιν; (4) δωτςδ ξεμχεμψιϊ ξιθιαδ, δχωεψδ αφψιλϊ ημαεο πξελδ ιεϊψ εαψξδ βαεδδ ιεϊψ ωμ ημαεο ξδφεξη; (5) δωτςδ ξιθιαδ ςμ τμεψϊ δξςι. δηεχψιν ξρλξιν λι πγψωιν ξηχψιν περτιν μαηεο λιφγ φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξωτιςδ ςμ δφψιλδ δχμεψιϊ, ςμ δδεφΰδ δΰπψβθιϊ εςμ δξιχψεαιεν ελϊεφΰδ ξλκ ςμ δξπβπεπιν δςιχψιιν δωεΙξψιν ςμ δαψιΰεϊ αξδμκ δδζγχπεϊ.
αξηχψ χμιπι ξαεχψ (2020) παγχε δωιπειιν αδψλα ηιιγχι δξςι αςχαεϊ φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αχψα χωιωιν. δηεχψιν ξραιψιν λι ϊδμικ δδζγχπεϊ ξμεεδ αδιγψγψεϊ αϊτχεγιν βετπιιν εαςμιιδ αϊδμιλι γμχϊ, ΰωψ ξδεειν βεψξι ριλεο μωαψιψιεϊ (frailty). ξςαψ μλκ, ιωπο ςγειεϊ δξφαιςεϊ ςμ χωψ αιο ωαψιψιεϊ μαιο ωιπειιν αηιιγχι δξςι, εμλο αξηχψ ζδ αεγχιν δηεχψιν δΰν γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μϊψεν μωιτεψ δψλα ηιιγχι δξςι εμδτηϊϊ δριλεο μωαψιψιεϊ.
αξρβψϊ δξηχψ πιϊηε δηεχψιν ΰϊ δψλα ηιιγχι δξςι ωμ 612 χωιωιν αβιμΰι 65-79 ξηξω ξγιπεϊ ΰιψετΰιεϊ, ΰωψ φψλε αξωκ ωπδ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεϊΰξϊ μχωιωιν ΰε ΰϊ δγιΰθδ δψβιμδ ωμδν. πξφΰ λι διςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ξμεεδ αωιπειιν ρτφιτιιν αΰελμεριιϊ ηιιγχι δξςι. αΰετο ρτφιτι, πξφΰδ ςμιιδ αψιλεζ ωμ ηιιγχιν ΰωψ χωεψιν αωιτεψ ξγγιν ωμ ωαψιψιεϊ, αωιτεψ δϊτχεγ δχεβπιθιαι, ελο αιψιγδ αξγγι γμχϊ (CRP ε-IL-17). δηεχψιν ξψΰιν λι δωιπει αξιχψεαιεν αςχαεϊ δγιΰθδ διδ ξμεεδ αςμιιδ αιιφεψ ωμ ηεξφεϊ ωεξο χφψεϊ εξρεςτεϊ ωψωψϊ μςεξϊ ιψιγδ αιιφεψ ωμ ηεξφεϊ ξψδ ξρειξεϊ, ΰωψ αιιφεψ ιϊψ χωεψεϊ αριλεο ξεβαψ μρψθο δξςι, ϊπβεγϊ μΰιπρεμιο ελαγ ωεξπι. μθςπϊν, δωιπει πεας αςιχψ ξςμιιδ αφψιλϊ δριαιν εειθξιπιν εξιπψμιν. δν ξρλξιν λι ξξφΰιν ΰμδ ϊεξλιν αδωςψδ μτιδ μωιτεψ δϊζεπδ δωτςδ ςμ δξιχψεαιεν, ΰωψ ςωειδ μϊψεν μδζγχπεϊ αψιΰδ ιεϊψ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32066625/
αξηχψ ςεχαδ (ξψυ 2018), ωπςψκ αρτψγ, παγχ δχωψ αιο φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δριλεο μδτψςδ αϊτχεγ δβετπι αχψα χωιωιν. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 1,630 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 60. αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ ωδξωϊϊτιν ξιμΰε αϊηιμϊ δξηχψ, δηεχψιν χαςε μλμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ τι δξγγιν MDS (εαωξε δξμΰ: Mediterranean Diet Score) ε-MEDAS (εαωξε δξμΰ: Mediterranean Diet Adherence Screener). αϊχετϊ ξςχα ωμ λ-3.5 ωπιν ΰεαηπε 343 ξχψιν ωμ δβαμδ αϊπεςδ, 212 ξχψιν ωμ δβαμδ απιιγεϊ ε-457 ξχψιν ωμ ιψιγδ λμμιϊ αϊτχεγ δβετπι. μΰ πξφΰ χωψ αιο δξγγ MDS μαιο δριλεο μδτψςδ αϊτχεγ δβετπι. ςν ζΰϊ, αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ αξγγ MEDAS, δξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ διε αριλεο πξεκ α-33% μδβαμδ αϊπεςδ, α-31% μδβαμδ απιιγεϊ εα-40% μιψιγδ λμμιϊ αϊτχεγ δβετπι. δηεχψιν ξρλξιν λι φιεο δϊΰξδ βαεδ, αξιεηγ ςμ τι δξγγ MEDAS, διδ χωεψ αριλεο πξεκ ιεϊψ μδτψςδ αϊτχεγ δβετπι αχψα χωιωιν.
αξηχψ ςεχαδ, (2020) αε πλμμε δπϊεπιν ωμ 71,941 πωιν ξςμ βιμ 60, πξφΰ λι δχτγδ ςμ γτερ ωμ ϊζεπδ αψιΰδ - λτι ωδεςψλδ ςμ ιγι δξγγιν ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, γιΰθϊ DASH ΰε δξγγ μΰλιμδ αψιΰδ AHEI-2010 - διιϊδ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μωαψιψιεϊ (frailty).
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32091575/
αξηχψ ςεχαδ (ξψυ 2018), ωπςψκ αφψτϊ, αε πλμμε λ-3,000 ξωϊϊτιν αβιμΰι 45-60, ΰηψιδν αεφς ξςχα ωμ 12-15 ωπδ, πξφΰ λι ξωϊϊτιν ςν φιεο δϊΰξδ βαεδ ιεϊψ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διε αςμι ριλει βαεδ ιεϊψ μδζγχπεϊ αψιΰδ, ωΰετιιπδ αδςγψ ξημεϊ λψεπιεϊ, ϊτχεγ βετπι εχεβπιθιαι θεα, ϊτχεγ ςφξΰι, δςγψ ϊρξιπι γιλΰεο, ϊτχεγ ηαψϊι θεα, ϊτιρδ ςφξιϊ ωμ ξφα αψιΰεϊι θεα εδςγψ λΰα δξβαιμ ΰϊ δϊτχεγ.
αξηχψ ξεφμα (ξψυ 2018) πηχψδ δϊψεξδ ωμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αϊερσ χε-ΰπζιν Q10 μδτηϊϊ ψξϊ ϊεφψι βμιχφιδ ξϊχγξιν (AGEs). δηεχψιν ξραιψιν λι ςν δςμιιδ αβιμ ελϊεφΰδ ξηερψ ΰιζεο ξθαεμι ιωπδ ςμιιδ αψξϊ δςχδ δηξφεπιϊ εαψξϊ δ-AGEs, λΰωψ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ πξφΰδ χωεψδ αδτηϊϊ δςχδ δηξφεπιϊ εψξϊ AGEs αγν, ελο αδτηϊϊ δαιθει ωμ βπιν δχωεψιν αξθαεμιζν ωμ AGEs. αξηχψ δπεληι πλμμε 20 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 65, ΰωψ λμ ΰηγ ξδν φψκ ωμεω γιΰθεϊ αςμεϊ ςψκ χμεψι ζδδ: γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αχε-ΰπζιν Q10 εγιΰθδ ξςψαιϊ ςν ψξδ βαεδδ ωμ ωεξο ψεει. λμ γιΰθδ ΰψλδ ΰψαςδ ωαεςεϊ. πξφΰ λι αδωεεΰδ μγιΰθδ δξςψαιϊ, δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ ξμεεδ αδτηϊϊ ξγγι ςχδ ηξφεπιϊ ε-AGEs, λΰωψ δδωτςδ δξιθιαδ δεβαψδ αΰξφςεϊ πθιμϊ ϊερσ χε-ΰπζιν Q10. δηεχψιν ξρλξιν λι ξηχψ ζδ ξδεεδ αριρ μϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ δξεςωψϊ αχε-ΰπζιν Q10 μξπιςϊ ϊημεΰδ αβιμ δωμιωι λϊεφΰδ ξδτηϊϊ δςχδ δηξφεπιϊ εψξϊ AGEs.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29244059
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28329809
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28460137
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28329789
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2018) παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ ξγγι γμχϊ εςμ ξγγιν ωμ γμγεμ ςφν αχψα χωιωιν. αξηχψ πλμμε 1,294 ξωϊϊτιν ξηξιωδ ξψλζιν αΰιψετδ, ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μχαεφϊ δδϊςψαεϊ ΰε μχαεφϊ δαιχεψϊ. χαεφϊ δδϊςψαεϊ φψλδ μξωκ ωπδ γτερ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ δξεϊΰν μφψλιν ωμ δΰελμεριιδ δξαεβψϊ, γιΰθδ δπχψΰϊ NU-AGE εαωξδ δξμΰ - New Dietary Strategies Addressing the Specific Needs of the Elderly Population for Healthy Aging in Europe. δδϊςψαεϊ λμμδ ιιςευ ϊζεπϊι ξεϊΰν ΰιωιϊ εΰρτχδ ωμ ψλιαι ξζεο λβεο τρθδ ξγβπιν ξμΰιν, ωξο ζιϊ εϊερσ ειθξιο D3 αξιπεο 10 ξχ"β/ιεν. χαεφϊ δαιχεψϊ χιαμδ ςμεπι ξιγς απεωΰ ΰλιμδ αψιΰδ. αριεν δξηχψ, μΰ πξφΰδ δωτςδ μγιΰθδ ςμ ξγγιν ωμ φτιτεϊ δςφν ΰε ςμ ξγγιν ωμ τιψεχ ςφν αωϊο.
ςν ζΰϊ, αχψα ξωϊϊτιν ςν ΰερθΰετεψεζιρ πξφΰ λι δγιΰθδ δεαιμδ μδΰθϊ διψιγδ δφτειδ αφτιτεϊ ςφν φεεΰψ διψκ, μμΰ δωτςδ ςμ φτιτεϊ δςφν δλμμιϊ ΰε φτιτεϊ δηεμιεϊ δξεϊπιεϊ. ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αωιμεα ειθξιο D μξθετμιν ςν ΰερθΰετεψεζιρ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30007343
αξηχψ ηϊκ (2019) παγχ δχωψ αιο ξιγϊ δδιςπεϊ μγιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ηεζχ ΰηιζϊ διγ αχψα χωιωιν. δηεχψιν ξραιψιν λι ηεμωδ διπδ ΰηγ ξδϊρξιπιν δβψιΰθψιιν δςιχψιιν, δξΰετιιπϊ αηεζχ ωψιψ πξεκ, λΰωψ δξγγ δωλιη αιεϊψ μδςψλδ χμιπιϊ ωμ ϊτχεγι δωψιψιν δεΰ ηεζχ ΰηιζϊ διγ. αξηχψ πλμμε 84 πωιν αβιμΰι 60-85, ςαεψο ηεωα φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ αδϊΰν μωΰμεο ϊζεπδ ειεξο ΰλιμδ ωμ ωαες. ψξϊ διςπεϊ ξξεφςϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ πξφΰδ αχψα 52.4% ξδξωϊϊτεϊ, λΰωψ ψχ 21.4% ξδξωϊϊτεϊ δεβγψε ςν ψξϊ διςπεϊ πξελδ. λξε λο, 51.2% ξδξωϊϊτεϊ διε αςμεϊ ηεζχ ΰηιζϊ ιγ βαεδ ξπχεγϊ ηϊκ ωμ 20 χ"β.
αΰετο λμμι, πξφΰ λι αχψα δξωϊϊτεϊ ςν ηεζχ ΰηιζϊ ιγ ξςμ μπχεγϊ δηϊκ, φιεο δδιςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διδ βαεδ ιεϊψ μςεξϊ δφιεο αχψα δξωϊϊτεϊ ςν ηεζχ ΰηιζϊ ιγ ξϊηϊ μπχεγϊ δηϊκ. μΰ πξφΰ χωψ ξεαδχ αιο ηεζχ ΰηιζϊ διγ μαιο βιμ, ΰεμν ηεζχ ΰηιζϊ ιγ βαεδ ιεϊψ διδ χωεψ αδιχσ ξεϊπιιν εα-BMI πξελιν ιεϊψ εαφιεο βαεδ ιεϊψ ωμ διςπεϊ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ. ξλΰο, δχτγδ ςμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςωειδ μριις αωξιψδ ςμ ηεζχ δωψιψ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29643004
αξηχψ ηϊκ (2018) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ΰιλεϊ δωιπδ αχψα χωιωιν. λημχ ξξηχψ ςεχαδ ξαερρ ΰελμεριιδ ωπςψκ αιεεο, αξηχψ δπεληι πλμμε δπϊεπιν ωμ 1,639 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 65. αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ, ωξιμΰε δξωϊϊτιν αϊηιμϊ δξηχψ, δηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
απερσ, δξωϊϊτιν δϊαχωε μξμΰ ωΰμεο μδςψλϊ ΰιλεϊ εξωκ δωιπδ. ξδϊεφΰεϊ ςεμδ λι χιιν χωψ ηιεαι αιο ΰιλεϊ δωιπδ, ΰκ μΰ ξωκ δωιπδ, μαιο ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, βν μΰηψ δϊΰξδ μβεψξιν γξεβψτιιν εμβεψξιν περτιν λβεο γιλΰεο, BMI, τςιμεϊ βετπιϊ ερκ δφψιλδ δχμεψιϊ. ςν ζΰϊ, απιϊεη μτι βιμ πξφΰ λι χωψ ζδ διδ ξεαδχ ψχ ςαεψ ξωϊϊτιν ςγ βιμ 75, λΰωψ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μΰ διιϊδ χωεψδ αωιτεψ ΰιλεϊ δωιπδ αχψα ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 75. μΰ πξφΰ δαγμ αιο πωιν εβαψιν. δηεχψιν ξφιςιν λι ιω μωχεμ ωιπει αΰιλεϊ δϊζεπδ λημχ ξδθιτεμ ααςιεϊ ωιπδ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30187649
αξηχψ ηϊκ (2018) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ΰιλεϊ δωιπδ αχψα χωιωιν. λημχ ξξηχψ ςεχαδ ξαερρ ΰελμεριιδ ωπςψκ αιεεο, αξηχψ δπεληι πλμμε δπϊεπιν ωμ 1,639 ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 65. αδϊαρρ ςμ ωΰμεπι ϊζεπδ, ωξιμΰε δξωϊϊτιν αϊηιμϊ δξηχψ, δηεχψιν ηιωαε ςαεψ λμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
απερσ, δξωϊϊτιν δϊαχωε μξμΰ ωΰμεο μδςψλϊ ΰιλεϊ εξωκ δωιπδ. ξδϊεφΰεϊ ςεμδ λι χιιν χωψ ηιεαι αιο ΰιλεϊ δωιπδ, ΰκ μΰ ξωκ δωιπδ, μαιο ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, βν μΰηψ δϊΰξδ μβεψξιν γξεβψτιιν εμβεψξιν περτιν λβεο γιλΰεο, BMI, τςιμεϊ βετπιϊ ερκ δφψιλδ δχμεψιϊ. ςν ζΰϊ, απιϊεη μτι βιμ πξφΰ λι χωψ ζδ διδ ξεαδχ ψχ ςαεψ ξωϊϊτιν ςγ βιμ 75, λΰωψ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μΰ διιϊδ χωεψδ αωιτεψ ΰιλεϊ δωιπδ αχψα ξωϊϊτιν ξςμ βιμ 75. μΰ πξφΰ δαγμ αιο πωιν εβαψιν. δηεχψιν ξφιςιν λι ιω μωχεμ ωιπει αΰιλεϊ δϊζεπδ λημχ ξδθιτεμ ααςιεϊ ωιπδ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30187649
αξηχψ ηϊκ (ιπεΰψ 2017) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο ξιγϊ δωιπειιν αξγγιν ξαπιιν ωμ δξεη αχψα χωιωιν.
αξρβψϊ δξηχψ, δηεχψιν ηιωαε μχαεφϊ ξωϊϊτιν απι 70, αςμι ιλεμϊ χεβπιθιαιϊ εψξϊ δωλμδ γεξδ, φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ςμ αριρ ωΰμεπι ϊγιψεϊ φψιλϊ τψιθι ξζεο. δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ ηεωαδ ςμ αριρ φψιλδ βαεδδ ωμ ιψχεϊ ετιψεϊ, χθπιεϊ, γβπιν, ΰβεζιν, γβιν εωξο ζιϊ εφψιλδ πξελδ ωμ ξεφψι ημα εαωψ.
μΰηψ 3 ωπιν (αβιμ 73) δξωϊϊτιν ςαψε ρψιχϊ MRI ψΰωεπιϊ, αδ δεςψλε ωμεωδ ξγγιν ξαπιιν ωμ δξεη (πτη λμμι, πτη δηεξψ δΰτεψ εςεαι χμιτϊ δξεη), λΰωψ ξγγιν ΰμδ δεςψλε ωεα μΰηψ ωμεω ωπιν περτεϊ (αβιμ 76). ςμ αριρ δπϊεπιν ωμ λ-400 ξδξωϊϊτιν ωςαψε ΰϊ ωϊι δρψιχεϊ, πξφΰ λι ξιγϊ δϊΰξδ πξελδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αιψιγδ βγεμδ ιεϊψ αΰετο ξεαδχ ρθθιρθιϊ απτη δξεη. δωτςδ ζΰϊ δεςψλδ λξηφιϊ ξξιγϊ δδωτςδ ωμ δβιμ ςμ πτη δξεη. μΰ πξφΰ χωψ αιο ξιγϊ δδϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ μαιο πϊεπι δαριρ ωμ ξγγι δξεη. λξε λο, απιβεγ μξξφΰιν χεγξιν δηεχψιν μΰ ξφΰε χωψ αιο φψιλϊ αωψ ΰε γβιν μαιο πτη δξεη. δηεχψιν ξρλξιν λι δχτγδ ςμ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ ϊεψξϊ μπιαει ΰθψετιδ ξεηιϊ αχψα χωιωιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28053008
αξηχψ ϊφτιϊι (2020) παγχ δχωψ αιο ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ μαιο δϊτχεγ δχεβπιθιαι. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ωμ 7,756 ξαεβψιν απι λ-70 αξξεφς, ΰωψ δωϊϊτε αωπι ξηχψιν ΰχψΰιιν ξαεχψιν, αδν παγχδ δδωτςδ ωμ ϊερτι ϊζεπδ ςμ δπιεεο δξχεμψι. αξρβψϊ δξηχψ, δξωϊϊτιν αιφςε ξβεεο ξαηπιν χεβπιθιαιιν, ςν αγιχδ ηεζψϊ μΰηψ 5 ε-10 ωπιν. αδϊΰν μωΰμεπι ϊζεπδ ωδξωϊϊτιν ξιμΰε αϊηιμϊ δξηχψ, δηεχψιν ηιωαε μλμ ξωϊϊσ φιεο δϊΰξδ μγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ.
μδμο ριλεν δξξφΰιν:
αχψα δξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ (ωμιω ςμιεο), δριλεο μτβιςδ χεβπιθιαιϊ διδ πξεκ αΰετο ξεαδχ αδωεεΰδ μξωϊϊτιν ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ (ωμιω ϊηϊεο).
φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ γβιν διιϊδ χωεψδ αφιεπιν βαεδιν ιεϊψ ωμ ϊτχεγ χεβπιθιαι.
μΰ πξφΰ χωψ αιο χφα δδιγψγψεϊ δχεβπιθιαιϊ αξδμκ 5 ε-10 ωπιν μαιο φψιλϊ ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ αΰετο λμμι, ΰεμν φψιλδ βαεδδ ιεϊψ ωμ γβιν διιϊδ χωεψδ αιψιγδ ξϊεπδ ιεϊψ αδιγψγψεϊ δχεβπιθιαιϊ.
ϊεφΰεϊ δξηχψ διε αμϊι ϊμειεϊ απωΰεϊ βπθιϊ ωμ APOE.
δηεχψιν ξρλξιν λι ϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ χωεψδ αριλεο ξετηϊ μτβιςδ χεβπιθιαιϊ, ΰκ μΰ αδΰθϊ ϊδμιλι διγψγψεϊ χεβπιθιαιϊ.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32285590/
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι (ξΰι 2017), αε πλμμε 560 χωιωιν ξςμ βιμ 75, πξφΰ λι μΰεψκ ϊχετϊ ξςχα ωμ ωπϊιιν φψιλϊ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ διιϊδ χωεψδ αριλεο πξεκ ιεϊψ μηεμωδ, λεμμ ξγγιν ωμ ΰιθιεϊ, ηεμωϊ ωψιψιν ετςιμεϊ βετπιϊ πξελδ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28629899
ωαψΔιν εγμγεΜμ ςφν
αξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ (2018) παγχδ δδωτςδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ςμ ξγγι γμχϊ εςμ ξγγιν ωμ γμγεμ ςφν αχψα χωιωιν. αξηχψ πλμμε 1,294 ξωϊϊτιν ξηξιωδ ξψλζιν αΰιψετδ, ΰωψ ηεμχε ΰχψΰιϊ μχαεφϊ δδϊςψαεϊ ΰε μχαεφϊ δαιχεψϊ. χαεφϊ δδϊςψαεϊ φψλδ μξωκ ωπδ γτερ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ δξεϊΰν μφψλιν ωμ δΰελμεριιδ δξαεβψϊ, γιΰθδ δπχψΰϊ NU-AGE εαωξδ δξμΰ - New Dietary Strategies Addressing the Specific Needs of the Elderly Population for Healthy Aging in Europe. δδϊςψαεϊ λμμδ ιιςευ ϊζεπϊι ξεϊΰν ΰιωιϊ εΰρτχδ ωμ ψλιαι ξζεο λβεο τρθδ ξγβπιν ξμΰιν, ωξο ζιϊ εϊερσ ειθξιο D3 αξιπεο 10 ξχ"β/ιεν. χαεφϊ δαιχεψϊ χιαμδ ςμεπι ξιγς απεωΰ ΰλιμδ αψιΰδ. αριεν δξηχψ, μΰ πξφΰδ δωτςδ μγιΰθδ ςμ ξγγιν ωμ φτιτεϊ δςφν ΰε ςμ ξγγιν ωμ τιψεχ ςφν αωϊο.
ςν ζΰϊ, αχψα ξωϊϊτιν ςν ΰερθΰετεψεζιρ πξφΰ λι δγιΰθδ δεαιμδ μδΰθϊ διψιγδ δφτειδ αφτιτεϊ ςφν φεεΰψ διψκ, μμΰ δωτςδ ςμ φτιτεϊ δςφν δλμμιϊ ΰε φτιτεϊ δηεμιεϊ δξεϊπιεϊ. ξξφΰιν ΰμδ ξφαιςιν ςμ δϊψεξδ ωμ γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ αωιμεα ειθξιο D μξθετμιν ςν ΰερθΰετεψεζιρ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30007343
λημχ ξξηχψ ΰχψΰι ξαεχψ βγεμ (ιπεΰψ 2017), ωαηο ΰϊ δωτςεϊ δγιΰθδ διν-ϊιλεπιϊ, αξηχψ δπεληι παγχ δχωψ αιο φψιλϊ ωξο ζιϊ μαιο δριλεο μωαψιν ΰερθΰετεψεθιιν (ωαψιν λϊεφΰδ ξηαμδ ξιπιξμιϊ ςμ ψχς ΰερθΰετεψεζιρ).
αξηχψ πλμμε 870 ξωϊϊτιν ξρτψγ αβιμΰι 55-80 αςμι ριλεο χψγιεερχεμψι βαεδ, ΰωψ δεχφε αΰετο ΰχψΰι μ-3 γιΰθεϊ: γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ, γιΰθδ ιν-ϊιλεπιϊ ξεςωψϊ αΰβεζιν ΰε γιΰθϊ αιχεψϊ γμϊ ωεξο. αξδμκ ϊχετϊ ξςχα ξξεφςϊ ωμ 9 ωπιν ϊεςγε 114 ξχψιν ωμ ωαψιν ΰερθΰετεψεθιιν αχψα λμμ δξωϊϊτιν.
πξφΰ λι δξωϊϊτιν ωφψλε ΰϊ δψξδ δπξελδ αιεϊψ ωμ ωξο ζιϊ λϊιϊ ξςεμδ (ΰκ μΰ ωξο ζιϊ αΰιλεϊ ιψεγδ) διε αςμι ριλεο λτεμ μραεμ ξωαψιν αδωεεΰδ μΰμδ ωφψλε ΰϊ δψξδ δβαεδδ αιεϊψ.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28143667
αξηχψ ςεχαδ τψερτχθιαι (ταψεΰψ 2018) παγχ δχωψ αιο ξρτψ ξγγιν μϊζεπδ αψιΰδ μαιο δριλεο μωαψ αφεεΰψ διψκ αχψα ξαεβψιν. αξηχψ πλμμε δπϊεπιν ξωπι ξηχψι ςεχαδ βγεμιν ωπςψλε αΰψδ"α, αδν 74,446 πωιν μΰηψ βιμ δξςαψ ε- 36,602 βαψιν ξςμ βιμ 50. μΰεψκ ϊχετϊ ξςχα ωμ 26-32 ωπδ, δξωϊϊτιν ξιμΰε ωΰμεπι ϊζεπδ ξγι 4 ωπιν. ςαεψ λμ ξωϊϊσ, δηεχψιν ηιωαε φιεο δϊΰξδ μωμεωδ ξγγιν μϊζεπδ αψιΰδ: δξγγ μϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ (Alternate Mediterranean Diet), δξγγ μΰλιμδ αψιΰδ (Alternate Healthy Eating Index-2010), μτιε φψιλδ βαεδδ ωμ ιψχεϊ, τιψεϊ, γβπιν ξμΰιν, ΰβεζιν, χθπιεϊ εηεξφεϊ ωεξο ψα αμϊι ψεειεϊ πηωαϊ ΰιγιΰμιϊ, εδξγγ μγιΰθϊ DASH. αϊχετϊ δξςχα γεεη ςμ 1,143 ξχψιν ωμ ωαψ αφεεΰψ διψκ αχψα πωιν ε-603 ξχψιν αχψα βαψιν.
πξφΰ λι πωιν ςν δφιεπιν δβαεδιν αιεϊψ αξγγ μΰλιμδ αψιΰδ διε αριλεο πξεκ ιεϊψ α-13% μωαψ αιψκ αδωεεΰδ μπωιν ςν δφιεπιν δπξελιν αιεϊψ. απερσ, φιεπιν βαεδιν αλμ δξγγιν διε χωεψιν αριλεο πξεκ ιεϊψ μωαψ αιψκ αχψα πωιν ξϊηϊ μβιμ 75, ΰκ μΰ αχψα πωιν ξαεβψεϊ ιεϊψ. μΰ πξφΰ χωψ αιο ξγγι δϊζεπδ μαιο δριλεο μωαψ αιψκ αχψα βαψιν.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29398568
ξηχψ (ξψυ 2016) ωπεςγ μδςψικ ΰϊ δχωψ αιο γτερ δϊζεπδ μαιο δριλεο μωαψ αιψκ απωιν μΰηψ βιμ δξςαψ.
λημχ ξξηχψ βγεμ δςερχ ααψιΰεϊ δΰιωδ, δηεχψιν πιϊηε πϊεπιν ωμ λ-90,000 πωιν αβιμΰι 50-79 ωπΰρτε α-40 ξψλζιν ψτεΰιιν αΰψδ"α. αδϊΰν μπϊεπιν ωπΰρτε ξωΰμεπι ϊζεπδ ωξιμΰε δξωϊϊτεϊ, δηεχψιν γψβε ΰϊ ξιγϊ δδϊΰξδ μγτερι ϊζεπδ ωεπιν:
• ϊζεπδ ιν-ϊιλεπιϊ
• ξγγ ΰλιμδ αψιΰδ: 2010 HEI-Healthy Eating Index, ΰε 2010 Alternate Healthy Eating Index.
αξδμκ ϊχετϊ ξςχα ωμ λ- 16 ωπιν πφτε 2,121 ξχψιν ωμ ωαψ αιψκ ε-28,718 ξχψιν ωμ ωαψιν αΰετο λμμι.
αδϊΰν μωΰμεπι ϊζεπδ ωπιϊπε μξωϊϊτεϊ, ηεωα φιεο δϊΰξδ μγιΰθεϊ δωεπεϊ (λμεξψ, παγχ μΰιζε ξαιο δγιΰθεϊ δωεπεϊ γεξδ δφψιλδ δϊζεπϊιϊ ωμ λμ πηχψϊ) εαεφςδ δωεεΰδ ωμ ηξιωεπιν.
πξφΰ λι πωιν αςμεϊ ξιγϊ δδϊΰξδ δβαεδδ αιεϊψ, μϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ (ηξιωεο ςμιεο αξγγ alternate Mediterranean Diet) διε αςμεϊ ριλεο πξεκ αλ-20% μωαψ αιψκ. μΰ πξφΰ χωψ αιο ϊζεπδ ιν ϊιλεπιϊ μριλεο δλμμι μωαψιν. δϊΰξδ βαεδδ ιεϊψ μξγγ ΰλιμδ αψιΰδ εμγιΰθϊ DASH διιϊδ ξμεεδ αριλεο πξεκ ιεϊψ, ωΰιπε ξεαδχ ρθθιρθιϊ ,μωαψ αιψκ.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27019044